Վիքիպեդիա

Շախմատի աշխարհի առաջնություն 1972

1972 թվականի շախմատի աշխարհի առաջնությունը տեղի է ունեցել Իսլանդիայի մայրաքաղաք Ռեյկյավիկում՝ ԱՄՆ ներկայացուցիչ, հավակնորդ Բոբբի Ֆիշերի և գործող չեմպիոն, ԽՍՀՄ ներկայացուցիչ Բորիս Սպասկիի միջև։ Այն անվանվել է դարի առաջնություն։ Ֆիշերն աշխարհում Ամերիկայում ծնված առաջին ամերիկացին էր, որը դարձավ շախմատի աշխարհի չեմպիոն և երկրորդ ամերիկացին ընդհանուր առմամբ (Վիլհելմ Ստեյնիցը՝ աշխարհի առաջին չեմպիոնը, ԱՄՆ քաղաքացիություն ընդունել է 1888 թվականին)։ Ֆիշերի հաղթանակը նաև կարճ ժամանակով վերջ դրեց աշխարհի առաջնությունում ԽՍՀՄ 24 տարվա տիրապետությանը։

Ձայնային ֆայլն ստեղծվել է հետևյալ տարբերակի հիման վրա (նոյեմբերի 28, 2017) և չի պարունակում այս ամսաթվից հետո կատարված փոփոխությունները։ Տես նաև ֆայլի մասին տեղեկությունները կամ բեռնիր ձայնագրությունը Վիքիպահեստից։ (Գտնել այլ աուդիո հոդվածներ)
Բոբբի Ֆիշերը 1972 թվականին
Բորիս Սպասկին 1973 թվականին

Առաջին խաղը սկսվել է 1972 թվականի հուլիսի 11-ին։ Վերջին խաղը սկսվել է օգոստոսի 31-ին, սակայն 40-րդ քայլից հետո հետաձգվել է։ Հաջորդ օրը Սպասկին առանց խաղը շարունակելու հանձնվել է։ Ֆիշերը հաղթել է 12½-8½ հարաբերությամբ՝ դառնալով շախմատի աշխարհի տասնմեկերորդ չեմպիոնը։

2016 թվականին աշխարհի նախկին չեմպիոն Գարրի Կասպարովը այս առաջնության մասին ասել է.

Ես կարծում եմ, որ այս առաջնությանը դուք նայում եք հավանաբար ոչ թե շախմատային գործոնների, այլ քաղաքական էլեմենտների պատճառով, ինչը անխուսափելի է, քանի որ Խորհրդային Միությունում շախմատը իշխանությունների կողմից շատ կարևոր և օգտակար գաղափարախոսական գործիք էր համարվում՝ Խորհրդային կոմունիստական ռեժիմի ինտելեկտուալ գերիշխանությունը դեկադենտ արևմուտքի վրա ցույց տալու համար։ Այդ պատճառով ատլանտյան երկու կողմերի մարդկանց համար Սպասկիի պարտությունը [...] համարվում է Սառը պատերազմի ջախջախիչ պահ[1]։

Նախապատմություն

խմբագրել

Առաջնությունը անցկացվել է սառը պատերազմի ընթացքում, բայց աճող հանգստի ժամանակաշրջանում։ Խորհրդային շախմատի դպրոցը խաղի ամենաբարձր մակարդակներում երկար ժամանակ մենաշնորհ էր։ Սպասկին 1948 թվականի աշխարհի առաջնությունից սկսած Խորհրդային Միության անընդմեջ չեմպիոնների շղթայում վերջինն էր[2]։

29 տարեկան էքսցենտրիկ[3] Ֆիշերը կարծում էր, որ ԽՍՀՄ շախմատիստները մրցաշարերում միմյանց դեմ արագ ոչ-ոքիների շնորհիվ ստացել են կեղծ առավելություն[4]։ 1962 թվականի օգոստոսին Sports Illustrated ամսագրում և նույն թվականի հոկտեմբերին գերմանական Der Spiegel ամսագրում հրատարակված Ֆիշերի հայտնի «The Russians Have Fixed World Chess» հոդվածում նա մեկնաբանում է իր հայացքները[5][6]։ Ոչ պարզ դիրքերում Ֆիշերը հազվադեպ է վաղ ոչ-ոքիի համաձայնվել։

Սասկիից կային հսկայական ակնկալիքներ, քանի որ Խորհրդային Միության համար շախմատը քաղաքական համակարգի մաս էր կազմում[7][8][9]։ Չնայած նրան, որ Ֆիշերը հաճախ քննադատում էր Ամերիկան, առաջնության քաղաքական կարևորության պատճառով նրանից նույնպես մեծ ակնկալիքներ կային[10]։ Վիլհելմ Ստեյնիցից հետո ոչ մի ամերիկացի շախմատի աշխարհի չեմպիոն չէր դարձել[11]։ Հանդիպումը շրջապատող հուզմունքն այնքան էր, որ այն կոչվել է «Դարի առաջնություն»[12][13][14], թեև նույն եզրը նաև տրվել է երկու տարի առաջ՝ 1970 թվականին, անցկացված ԽՍՀՄ-ն ընդդեմ աշխարհի առաջնությանը[15]։

Սպասկին՝ աշխարհի չեմպիոնը, 1966 թվականի աշխարհի առաջնությունում պարտվել էր Տիգրան Պետրոսյանին[16]։ 1968 թվականին նա հաղթեց Էֆիմ Գելերին, Բենտ Լարսենին և Վիկտոր Կորչնոյին՝ աշխարհի չեմպիոնի կոչման համար Պետրոսյանի հետ խաղալու հնարավորություն ստանալու համար[17]։ Այս անգամ Սպասկին հաղթեց 12½-10½ հաշվով[18]։ Հաճախ ասում են, որ նա ունի «ունիվերսալ ոճ», «բազմատեսակ դիրքերում խաղալու հնարավորություն»[19]։ Սակայն, Գարրի Կասպարովը նշում է, որ «դեռ մանկությունից նա հակված էր դեպի սուր, հարձակողական խաղի, և նախաձեռնության նկատմամբ ուներ հիանալի զգացում»[19] Նախքան առաջնությունը Ֆիշերն ու Սպասկին հինգ անգամ խաղացել էին միմյանց դեմ, որոնցից երեքում հաղթել էր Սպասկին, երկուսում՝ գրանցվել էր ոչ-ոքի[20]։

Ամեն դեպքում, հավակնորդների մրցաշարում հաղթելու ճանապարհին Ֆիշերը հաղթեց համաշխարհային կարգի գրոսմայստեր Մարկ Տիմանովին և Բենտ Լարսենին՝ երկուսին էլ կատարյալ հաշվով (6-0)՝ արդյունք, որին նախկինում ոչ-ոք չէր հասել հավակնորդների մրցաշարի ընթացքում։ Դրանից հետո Ֆիշերը 2½-6½ հաշվով հաղթեց աշխարհի նախկին չեմպիոն Տիգրան Պետրոսյանին[2]։ Միջտարածքայինի վերջին յոթ տուրից մինչև Պետրոսյանի դեմ խաղը Ֆիշերը անընդմեջ հաղթել է 20 խաղ՝ դրանցից գրեթե բոլորը բարձրակարգ գրոսմայստերի դեմ էին։

Ֆիշերը նաև ուներ շատ ավելի բարձր Էլո վարկանիշ, քան Սպասկին[21]։ ՖԻԴԵ-ի 1972 թվականի հուլիսի վարկանշային աղյուսակում Ֆիշերի 2785 միավորը 125-ով ավելին էր, քան երկրորդ տեղը գրաված Սպասկիինը, ով ուներ 2660 միավոր[22]։ Ֆիշերի դերջին արդյունքներն ու Էլո ռեկորդը նրան դարձրեց խաղի հավակնորդ[23][24][25]։ Այլ դիտորդներ, ամեն դոպքում, նշում էին, որ նա երբեք չի հաղթել Սպասկիին[26]

Մրցաշարի համար Սպասկիի օգնականներն էին՝ Էֆիմ Գելերը, Նիկոլայ Կրոգիուսը և Իվո Նեյը[27], Ֆիշերինը՝ Ուիլյամ Լոմբարդին[28][29][30][31]։ Նրան նաև շրջապատում էին՝ Պաուլ Մարշալը, որը պետք է խաղար կարևոր դեր մրցաշարի շուրջ ծավալվող իրադարձություններում, և ԱՄՆ շախմատի ֆեդերացիայի ներկայացուցիչ Ֆրեդ Կրամերը[32]։ Մրցաշարի մրցավարը Լոտեր Շմիդն էր[33]։

Որոշ ժամանակ նույնիսկ առհասարակ մրցաշար տեղի ունենալու հետ կապված կասկածներ կային[34]։ Մրցաշարից կարճ ժամանակ առաջ Ֆիշերը համաձայնեցված $125,000 մրցանակային ֆոնդից (5/8-ը՝ հաղթողին, 3/8-ը՝ պարտվողին), ֆիլմեր և հեռուստատեսության հասույթի 30%-ից բացի պահանջեց, որ շախմատիստները ստանան նաև տոմսարկղերի հասույթի 30%-ը[35][36]։ Նա չմասնակցեց հուլիսի 1-ին Իսլանդիայում տեղի ունեցող բացման արարողությանը[35][37][38]։ Ֆիշերի վարքագիծը արտաքինից դատելով լի էր հակասություններով՝ ինչպես իր ամբողջ կարիերայի ընթացում։ Նա վերջապես մեկնեց Իսլանդիա և համաձայնվեց խաղալ, երբ ՖԻԴԵ-ի նախագահ Մաքս Էյվեն երկու օր հետաձգեց խաղը, բրիտանացի ներդրումային բանկիր Ջիմ Սլաթերը անակնկալ կերպով կրկնապատկեց մրցանակային ֆոնդը և Հենրի Քիսինջերը զանգահարեց Ֆիշերին[39][40]։ Շատ մեկնաբաններ, հատկապես ԽՍՀՄ-ից, ասում էին, որ այս բոլորը (և նրա շարունակական պահանջներն ու անխոհեմությունները) Ֆիշերի պլանի մասն են կազում՝ Սպասկիին «վերահսկողությունից հանելու համար»։ Ֆիշերի աջակիցներն ասում էին, որ աշխարհի առաջնությունում հաղթելը իր կյանքի միսիան է, նա միայն ուզում է, որ միջավայրը լինի կարատյալ, երբ նա ուշադրության կենտրոնում հայտվի և որ նրա վաքագիծը այնպես է՝ ինչպես միշտ է եղել։

Աշխարհի մակարդակով առաջնությունների մասնակիցները հաճախ պատրաստվում են մեկ կամ երկու սկզբնախաղերի վրա շատ խորը, և առաջնության ժամանակ հաճախակի օգտագործում են դրանք[41]։ Ֆիշերը հայտնի էր սկզբնախաղերի անսովոր նեղ ռեպերտուարով, օրինակ՝ սպիտակներով գրեթե միշտ խաղում էր 1.e4, իսկ սևերով գրեթե միշտ 1.e4 քայլին պատասխանում էր Սիցիլիական պաշտպանության Նայդորֆի տարբերակով[42][43]։ Նա զարմացրեց Սպասկիին՝ հաճախակի փոխելով սկզբնախաղերը, նույնիսկ խաղալով այնպիսի սկզբնախաղեր, որոնք նա երբեք չէր խաղացել կամ հազվադեպ էր խաղացել (օրինակ՝ 1.c4 սպիտակներով, կամ Ալյոխինի պաշտպանություն և Պիրցի պաշտպանություն սևերով)[42] Նույնիսկ նախկինում օգտագործած սկզբնախաղերով խաղալու դեպքում, Ֆիշերը շարունակաբար շեղվում էր նախկինում խաղացած տարբերակներից՝ առաջնության ընթացքում գրեթե երբեք չկրկնելով նույն մարտավարությունը[44]։

1970 թվականի միջտարածքային մրցաշար

խմբագրել

Միջտարածքային մրցաշարը տեղի է ունեցել Իսպանիայի Պալմա քաղաքում 1970 թվականի նոյեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին։ Լավագույն վեցը (ցանկում թավատառ են) ստացել են հավակնորդների մրցաշարին մասնակցելու հնարավորություն։

1970 թվականի միջտարածքային մրցաշար
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Ընդհանուր Թայ-բրեք
1  Բոբբի Ֆիշեր - 0 1 ½ 1 1 ½ 1 ½ 1 1 1 1 1 1 1 1 ½ 1 1 ½ ½ 1 ½ 18½
2  Բենտ Լարսեն 1 - ½ ½ 0 1 ½ ½ ½ ½ 1 1 0 ½ ½ 1 ½ 1 ½ 1 1 ½ 1 ½ 15 167.50
3  Էֆիմ Գելեր 0 ½ - 1 ½ 1 ½ 1 ½ ½ ½ 1 ½ ½ 1 ½ 1 ½ ½ ½ 1 1 ½ ½ 15 167.00
4  Ռոբերտ Հյուբներ ½ ½ 0 - ½ 1 ½ 0 ½ ½ 0 ½ ½ 1 ½ 1 1 1 1 ½ 1 1 1 1 15 155.25
5  Մարկ Տիմանով 0 1 ½ ½ - ½ ½ ½ ½ ½ ½ 0 ½ 0 1 1 ½ 1 ½ 1 ½ 1 1 1 14 146.50
6  Վորլֆգանագ Ուլման 0 0 0 0 ½ - 1 ½ ½ 1 ½ ½ 1 ½ 0 1 ½ 1 1 ½ 1 1 1 1 14 141.50
7  Լայոշ Պարտիշ ½ ½ ½ ½ ½ 0 - ½ 0 1 ½ 1 1 ½ ½ ½ 1 ½ ½ 1 ½ 1 1 0 13½ 149.75
8  Վասիլի Սմիսլով 0 ½ 0 1 ½ ½ ½ - 1 ½ ½ 0 ½ ½ ½ ½ ½ ½ 1 1 ½ 1 1 1 13½ 141.00
9  Լև Պոլուգաևսկի ½ ½ ½ ½ ½ ½ 1 0 - ½ 1 ½ ½ ½ ½ 1 0 ½ 1 1 ½ ½ ½ ½ 13 146.75
10  Սվետոզար Գլիգորիչ 0 ½ ½ ½ ½ 0 0 ½ ½ - 1 ½ 1 ½ 1 ½ ½ 1 0 ½ 1 ½ 1 1 13 135.50
11  Օսկար Պանո 0 0 ½ 1 ½ ½ ½ ½ 0 0 - ½ ½ ½ 1 1 ½ ½ ½ ½ 1 1 ½ 1 12½ 130.75
12  Էնիկե Մեկինգ 0 0 0 ½ 1 ½ 0 1 ½ ½ ½ - 1 ½ ½ ½ ½ 0 ½ ½ 1 1 1 1 12½ 130.00
13  Վլաստիմիլ Հորտ 0 1 ½ ½ ½ 0 0 ½ ½ 0 ½ 0 - 1 ½ 1 ½ ½ ½ ½ 1 ½ 1 ½ 11½
14  Բորիսլավ Իվկով 0 ½ ½ 0 1 ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ 0 - ½ ½ 0 ½ ½ ½ ½ 1 ½ ½ 10½
15  Դունկան Սատլե 0 ½ 0 ½ 0 1 ½ ½ ½ 0 0 ½ ½ ½ - 0 ½ ½ 1 ½ 0 1 ½ 1 10 105.75
16  Դրագոլյուբ Մինիչ 0 0 ½ 0 0 0 ½ ½ 0 ½ 0 ½ 0 ½ 1 - 1 ½ ½ ½ 1 ½ 1 1 10 96.00
17  Սամուել Ռեշեվսկի 0 ½ 0 0 ½ ½ 0 ½ 1 ½ ½ ½ ½ 1 ½ 0 - ½ ½ ½ 0 0 ½ 1 9½
18  Միլան Մատուլովիչ ½ 0 ½ 0 0 0 ½ ½ ½ 0 ½ 1 ½ ½ ½ ½ ½ - ½ ½ 0 0 ½ 1 9 98.50
19  Ուիլյամ Ադիսոն 0 ½ ½ 0 ½ 0 ½ 0 0 1 ½ ½ ½ ½ 0 ½ ½ ½ - ½ 0 0 1 1 9 95.25
20  Միրոսլավ Ֆիլիպ 0 0 ½ ½ 0 ½ 0 0 0 ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ - ½ 1 ½ 0 8½ 91.50
21  Ռենատո Նարանյա ½ 0 0 0 ½ 0 ½ ½ ½ 0 0 0 0 ½ 1 0 1 1 1 ½ - 0 0 1 8½ 88.75
22  Տուդեվիին Ուիտումեն ½ ½ 0 0 0 0 0 0 ½ ½ 0 0 ½ 0 0 ½ 1 1 1 0 1 - 1 ½ 8½ 85.25
23  Խորխե Ռուբինետի 0 0 ½ 0 0 0 0 0 ½ 0 ½ 0 0 ½ ½ 0 ½ ½ 0 ½ 1 0 - 1 6
24  Էլիասար Խիմենես ½ ½ ½ 0 0 0 1 0 ½ 0 0 0 ½ ½ 0 0 0 0 0 1 0 ½ 0 - 5½

Պարտիշն ու Սմիսլովը հավակնորդների մրցաշարին մասնակցելու հնարավություն ստանալու համար 1971 թվականին Հարավսլավիայի Պորտորոզ քաղաքում խաղացին լրացուցիչ վեց խաղ։ Մրցաշարն ավարտվեց 3-3 արդյունքվ, Պորտիշը հաղթող ճանաչվեց, քանի որ հիմնական առաջնությունում ուներ ավելի բարձր թայ-բրեք։

1971 թվականի հավակնորդների մրցաշար

խմբագրել

Պետրոսյանը, որպես նախորդ չեմպիոն և Կորչնոյին, որպես նախորդ հավանորդների մրցաշարի փոխչեմպիոն, ուղղակիորեն միանում են միջտարածքային մրցաշարի լավագույն վեց շախմատիստներին։

  1-ին տուր
 Կիսաեզրափակիչ
 Եզրափակիչ
                           
  Վանկուվեր, մայիս 1971
     Բոբբի Ֆիշեր 6  
     Մարկ Տայմանով 0     Դենվեր, հուլիս 1971
       Բոբբի Ֆիշեր 6  
Լաս Պալմաս, մայիս-հունիս 1971      Բենտ Լարսեն 0  
     Բենտ Լարսեն 5½
     Վորլֆգանագ Ուլման 3½     Բուենոս Այրես, սեպ․-հոկտ․ 1971
       Բոբբի Ֆիշեր 6½
  Մոսկվա, մայիս 1971        Տիգրան Պետրոսյան 2½
     Վիկտոր Կորչնոյ 5½  
     Էֆիմ Գելեր 2½     Մոսկվա, հուլիս 1971
       Վիկտոր Կորչնոյ 4½
Սևիլյա, մայիս 1971      Տիգրան Պետրոսյան 5½  
     Տիգրան Պետրոսյան 4
     Ռոբերտ Հյուբներ (forfeit) 3  

Ֆիշերի հաղթանակը նրան թույլ է տալիս գործող չեմպիոն Սպասկիի հետ վիճարկել շախմատի աշխարհի չեմպիոնի տիտղոսը։

1972 թվականի աշխարհի առաջնություն

խմբագրել

Ժամանակացույց և արդյունքներ

խմբագրել

Առաջնությունը բաղկացած է եղել 24 խաղից, եթե նախքան այդ մասնակիցներից մեկը 12½ միավոր չհավաքեր։ Հաղթանակի համար տրվել է 1, ոչ-ոքիի համար ½ միավոր[45]։ Եթե առաջնությունն ավարտվեր 12-12 արդյունքվ, ուրեմն չեմպիոնը (Սպասկին) կպահպաներ տիտղոսը[46]։ Առաջին ժամանակի վերահսկողությունը 40 քայլ 2½ ժամում էր[47]։ Շաբաթական խաղացվել է երեք խաղ[48]։ Յուրաքանչյուր խաղացող ուներ առողջական պատճառներով խաղը հետաձգելու երեք հնարավորություն[49][50]։ Խաղերը տեղի էին ունենում կիրակի, երեքշաբթի և հինգշաբթի օրերին[27]։ Եթե խաղերից մեկը հետաձգվեր, ուրեմն պետք է անցկացվեր հաջորդ օրը[27] Շաբաթ օրը հանգստի օր էր[27]։

Ֆիշերի ցանկությամբ օգտագործվեց «Jaques of London» ընկերության «ստաունտոն» շախմատային հավաքածուն։ Խաղատախտակը նույնպես հարմարեցվեց Ֆիշերի ցանկությանը[51]։ Հանդիպումը լուսաբանվել է ամբողջ աշխարհում։ Ֆիշերին սկսեցին անվանել շախմատի Հիտլեր կամ Այնշտայն։ Հյուրանոցն ամեն օր ստանում էր մի քանի տասնյակ զանգեր Ֆիշերով հրապուրված կանանցից։ Ֆիշերն հաճույքով կարդում էր հաճոյախոսական և քննադատական հեռագրերն ու նամակները[52]։

Շախմատի աշխարհի առաջնություն 1972
Վարկանիշ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Միավոր
 Բորիս Սպասկի 2660 1 1 0 ½ 0 0 ½ 0 ½ 0 1 ½ 0 ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ 0 8½
 Բոբբի Ֆիշեր 2785 0 0 1 ½ 1 1 ½ 1 ½ 1 0 ½ 1 ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ 1 12½

Խաղեր

խմբագրել
Այս բաժինն օգտագործում է հանրահաշվական նշագրություն՝ շախմատիային քայլերը նկարագրելու համար:

Խաղ 1։ Սպասկի` 1, Ֆիշեր` 0 (Նիմցովիչի պաշտպանություն, հիմնական տարբերակ)

խմբագրել

Խաղն սկսվել է հանդարտ Նիմցովիչի պաշտպանությամբ, իսկ 17...Փa4 քայլից հետո խաղը հավասարվեց (Ֆիլիպ)[53]։ Քարերի փոխանակման շարքից հետո խաղադաշտը ձեռք բերեց դիագրամի տեսքը 29.b5 քայլից հետո։ Դիրքը նման է մեռյալ ոչ-ոքիի, և ոչ-ոք չէր զարմանա, եթե խաղացողներն այստեղ հաշտություն կնքեին[54][55][56], բայց Ֆիշերը թույլ տվեց կոպիտ սխալ՝ խաղալով 29...Փxh2?[57]։

Սպասկի-Ֆիշեր, խաղ 1
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Ֆիշերը խաղաց 29...Bxh2?

Քայլ, որը վարպետներից քչերը կխաղային, քանի որ 30.g3 քայլից հետո սևերի փիղը հայտնվում է փակուղում[56] Կորցրած փղի դիմաց սևերը ընդամենը կարող են երկու զինվոր վաստակել (տե՛ս շախմատային քարերի արժեքը)։ Ըստ Գարի Կասպարովի՝ Ֆիշերը հավանաբար նախատեսում էր 30...h5 31.Աe2 h4 32.Աf3 h3 33.Աg4 Փg1, բայց անտեսել է, որ 34.Աxh3 Փxf2 քայլից հետո փիղը փակուղում է մնում[58]։ Սվետոզար Գլիգորիչը հայտարարել է, որ Ֆիշերն իր քայլն արել է շատ արագ և մտածել է, թե պարզապես անտեսում է միջանկյալ 35.Փd2 քայլը, որը e1 դաշտի փղին խոչընդոտում էր փախչել[59]։ Չնայած նրան, որ Ֆիշերը փղի դիմաց ուներ միայն երկու զինվոր, նա ուներ խաղը ոչ-ոքի ավարտելու լավ հնարավորություններ[60]։ Սակայն, դիրքը անհուսալի դարձավ, երբ նա արեց նվազագույնը մեկ սխալ քայլ նախքան ընդմիջումը, որը տեղի ունեցավ 40-րդ քայլից հետո[61]։ Ֆիշերը դեռ կարող էր խաղն ավարտել ոչ-ոքի, եթե 39-րդ և 40-րդ քայլերը ճիշտ աներ[62]։ Նա հանձնվեց 56-րդ քալում։

Նիմցովիչի պաշտպանություն, հիմնական տարբերակ (ՇՍՀ E56)
1.d4 Ձf6 2.c4 e6 3.Ձf3 d5 4.Ձc3 Փb4 5.e3 0-0 6.Փd3 c5 7.0-0 Ձc6 8.a3 Փa5 9.Ձe2 dxc4 10.Փxc4 Փb6 11.dxc5 Թxd1 12.Նxd1 Փxc5 13.b4 Փe7 14.Փb2 Փd7 15.Նac1 Նfd8 16.Ձed4 Ձxd4 17.Ձxd4 Փa4 18.Փb3 Փxb3 19.Ձxb3 Նxd1+ 20.Նxd1 Նc8 21.Աf1 Աf8 22.Աe2 Ձe4 23.Նc1 Նxc1 24.Փxc1 f6 25.Ձa5 Ձd6 26.Աd3 Փd8 27.Ձc4 Փc7 28.Ձxd6 Փxd6 29.b5 (դիագրամ) Փxh2 30.g3 h5 31.Աe2 h4 32.Աf3 Աe7 33.Աg2 hxg3 34.fxg3 Փxg3 35.Աxg3 Աd6 36.a4 Աd5 37.Փa3 Աe4 38.Փc5 a6 39.b6 f5 40.Աh4 f4 41.exf4 Աxf4 42.Աh5 Աf5 43.Փe3 Աe4 44.Փf2 Աf5 45.Փh4 e5 46.Փg5 e4 47.Փe3 Աf6 48.Աg4 Աe5 49.Աg5 Աd5 50.Աf5 a5 51.Փf2 g5 52.Աxg5 Աc4 53.Աf5 Աb4 54.Աxe4 Աxa4 55.Աd5 Աb5 56.Աd6 1-0[63]

Խաղ 2։ Ֆիշերը հրաժարվում է

խմբագրել

Իր պարտությունից հետո Ֆիշերը նոր պահանջներ ներկայացրեց կազմակերպիչներին, ներառյալ բոլոր տեսախցիկների հեռացում։ Երբ նրանք մերժեցին, նա հրաժարվեց երկրորդ խաղին մասնակցել՝ Սպասկիին հաղթանակ շնորհելով։ Կարպովը կարծում էր, որ սա հմուտ քայլ է Ֆիշերի կողմից, ինչը նպատակ ուներ Սպասկիին հավասարակշռությունից հանել[64]։

2-0 միավորով Սպասկին ֆավորիտ էր համարվում․ շատ դիտորդներ հավատում էին, որ մրցաշարի ելքն արդեն պարզ է և Ֆիշերը կարող է լքել Իսլանդիան և, անշուշտ, Ֆիշերը ուզում էր լքել Իսլանդիան, բայց նրա օգնական Ուիլյամ Լոմբարդին համոզեց նրան[65]։ Իսլանդիայում մնալու նրա որոշուման վրա ազդել են Քիսինջերի ևս մեկ զանգը և հեռագրերի հեղեղը, որոնք ստացել է Ֆիշերը[66][67]։ Սպասկին համաձայնվում է երրորդ խաղը խաղալ ետնաբեմի փոքր սենյակում՝ հանդիսատեսների աչքից հեռու։ Ըստ Պալ Բենկոյի և Բերտ Հյոխբերգի՝ այս զիջումը հոգեբանական սխալ էր Սպասկիի կողմից[68]

Սպասկի-Ֆիշեր, խաղ 3
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Ֆիշերը խաղում է 11...Ձh5!?

Խաղ 3։ Սպասկի՝ 0, Ֆիշեր՝ 1 (Ժամանակակից բենոնիի պաշտպանություն, Դասական հիմնական տարբերակ)

խմբագրել

Այս խաղը շրջադարձային դարձավ մրցաշարի համար։ 11.Թc2 (դիագրամ) քայլից հետո Ֆիշերը ցույց տվեց 11...Ձh5!? դիրքի վերաբերյալ իր սուր ինտուիտից զգացումը․ թվացյալ անտրամաբանական քայլ, որը սպիտակներին հնարավորություն է տալիս քայքայելու արքայական կողմի զինվորների կառուցվածքը, սակայն Ֆիշերի գնահատականը, թե իր արքայական կողմի վրա հարձակումը կարևոր հակախաղի հնարավորություն է տալիս, ապացուցվեց[69]։ Ֆիշերի նորությամբ զարմացած՝ Սպասկին չի արձագանքում լավագույն կերպով։ 15.Փd2 քայլի փոխարեն հնարավոր էր խաղալ 15.Ձe2!? (Զայցև)[70], կամ 15.f3՝ Ձg4 քայլը կանխելու համար[71]։ Մասնավորապես Սպասկիի 18-րդ քայլը սխալ էր[72]։ Խաղը հետաձգվեց, սակայն Սպասկին հաջորդ օրը հանձնվեց՝ տեսնելով, որ Ֆիշերը արել է լավագույն քայլը՝ 41...Փd3+!: Այս խաղը Ֆիշերի կարիերայի ընթացքում առաջին հաղթանակն էր Սպասկիի դեմ[73]

Ժամանակակից բենոնիի պաշտպանություն, Դասական հիմնական տարբերակ (ՇՍՀ A77)
1.d4 Ձf6 2.c4 e6 3.Ձf3 c5 4.d5 exd5 5.cxd5 d6 6.Ձc3 g6 7.Ձd2 Ձbd7 8.e4 Փg7 9.Փe2 0-0 10.0-0 Նe8 11.Թc2 (դիագրամ) Ձh5 12.Փxh5 gxh5 13.Ձc4 Ձe5 14.Ձe3 Թh4 15.Փd2 Ձg4 16.Ձxg4 hxg4 17.Փf4 Թf6 18.g3 Փd7 19.a4 b6 20.Նfe1 a6 21.Նe2 b5 22.Նae1 Թg6 23.b3 Նe7 24.Թd3 Նb8 25.axb5 axb5 26.b4 c4 27.Թd2 Նbe8 28.Նe3 h5 29.Ն3e2 Աh7 30.Նe3 Աg8 31.Ն3e2 Փxc3 32.Թxc3 Նxe4 33.Նxe4 Նxe4 34.Նxe4 Թxe4 35.Փh6 Թg6 36.Փc1 Թb1 37.Աf1 Փf5 38.Աe2 Թe4+ 39.Թe3 Թc2+ 40.Թd2 Թb3 41.Թd4 Փd3+ 0-1[74]

Ֆիշեր-Սպասկի, խաղ 4
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Դիքը 29.Ձd4 քայլից հետո

Խաղ 4։ Ֆիշեր՝ ½, Սպասկի՝ ½ (Սիցիլիական պաշտպանություն, Սոզինի հարձակում)

խմբագրել

Ֆիշերը սպիտակներով խաղաց Սոզինի հարձակում՝ Սպասկիի Սիցիլիական պաշտպանության դեմ։ Սպասկին զոհեց զինվոր, և 17...Փxc5+ քայլից հետո ուներ աննշան առավելություն (Ջոն Նան)[75]։ Սպասկին արքայական կողմի վրա զարգացրեց ուժեղ հարձակում, սակայն չկարողացավ այն հաղթանակի վերածել[76]։ Խաղն ավարտվեց ոչ-ոքի արդյունքով։

Սիցիլիական պաշտպանություն, Սոզինի հարձակում (ՇՍՀ B88)
1.e4 c5 2.Ձf3 d6 3.d4 cxd4 4.Ձxd4 Ձf6 5.Ձc3 Ձc6 6.Փc4 e6 7.Փb3 Փe7 8.Փe3 0-0 9.0-0 a6 10.f4 Ձxd4 11.Փxd4 b5 12.a3 Փb7 13.Թd3 a5 14.e5 dxe5 15.fxe5 Ձd7 16.Ձxb5 Ձc5 17.Փxc5 Փxc5+ 18.Աh1 Թg5 19.Թe2 Նad8 20.Նad1 Նxd1 21.Նxd1 h5 22.Ձd6 Փa8 23.Փc4 h4 24.h3 Փe3 25.Թg4 Թxe5 26.Թxh4 g5 27.Թg4 Փc5 28.Ձb5 Աg7 29.Ձd4 (դիագրամ) Նh8 30.Ձf3 Փxf3 31.Թxf3 Փd6 32.Թc3 Թxc3 33.bxc3 Փe5 34.Նd7 Աf6 35.Աg1 Փxc3 36.Փe2 Փe5 37.Աf1 Նc8 38.Փh5 Նc7 39.Նxc7 Փxc7 40.a4 Աe7 41.Աe2 f5 42.Աd3 Փe5 43.c4 Աd6 44.Փf7 Փg3 45.c5+ ½-½[77]

Սպասկի-Ֆիշոր, խաղ 5
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Սպասկին խաղում է 27.Qc2??

Խաղ 5։ Ապասկի՝ 0, Ֆիշեր՝ 1 (Նիմցովիչի պաշտպանություն, Հյուբների տարբերակ)

խմբագրել

Կրկին Նիմցովիչի պաշտպանություն։ Այս անգամ Հյուբների տարբերակով․ 4.Ձf3 c5 5.e3 Ձc6 6.Փd3 Փxc3+ 7.bxc3 d6[78]։ Ֆիշերը կտրուկ հակահարված տվեց Սպասկիի հարձակման փորձին․ 15...0-0 քայլից հետո խաղն հավասարվեց (Ադորյան)[79]։ Ֆիշերը ձեռք բերեց շրջափակված դիրք, որտեղ Սպասկին ծանրաբեռնված էր թույլ զինվորներով, իսկ նրա փղերը չունեին ոչ մի հեռանկար[80]։ 26-րդ քայլից հետո խաղն ստացավ դիագրամի տեսքը, որտեղ Սպասկին թույլ տվեց կոպիտ սխալ՝ խաղալով 27.Թc2??, և հանձնվեց Ֆիշերի 27...Փxa4! քայլից հետո։ 28.Թxa4 Թxe4 քայլից հետո սևերի Թxg2# և 29...Թxe1# քայլերով կրկնակի սպառնալիք կստեղծվեր։ Կամ 28.Թd2 (կամ՝ 28.Qb1) Փxd1 29.Թxd1 Թxe4 30.Թd2 a4 հաղթանակ։

Նիմցովիչի պաշտպանություն, Հյուբների տարբերակ (ՇՍՀ E41)
1.d4 Ձf6 2.c4 e6 3.Ձc3 Փb4 4.Ձf3 c5 5.e3 Ձc6 6.Փd3 Փxc3+ 7.bxc3 d6 8.e4 e5 9.d5 Ձe7 10.Ձh4 h6 11.f4 Ձg6 12.Ձxg6 fxg6 13.fxe5 dxe5 14.Փe3 b6 15.0-0 0-0 16.a4 a5 17.Նb1 Փd7 18.Նb2 Նb8 19.Նbf2 Թe7 20.Փc2 g5 21.Փd2 Թe8 22.Փe1 Թg6 23.Թd3 Ձh5 24.Նxf8+ Նxf8 25.Նxf8+ Աxf8 26.Փd1 Ձf4 (դիագրամ) 27.Թc2 Փxa4 0-1[81]

Այսպիսով Ֆիշերն ուներ ոչ-ոքի արդյունք (միավորները հիմա 2½-2½ է)։ Չնայած, ըստ ՖԻԴԵ-ի կանոնների, չեմպիոնը պահպանում է իր տիտղոսը, եթե 24 խաղից հետո մրցաշարը ոչ-ոքի է ավարտվում։

Խաղից հետո Լոմբարդին նշել է՝ «Չնայած հաղթանակին (5-րդ խաղում), ո՛չ Բոբբին, ո՛չ ես բավարարված չէինք չորրորդ խաղում իր արքայական զինվորի արտագրոհով։ «Մի անհանգստացիր, կիրակի օրը ես մի բան կխաղամ, որը քեզ կուրախացնի...», ասել է Ֆիշերը»[82]։

Ֆիշեր-Սպասկի, խաղ 6
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Դիրքը 20.e4! քայլից հետո

Խաղ 6։ Ֆիշեր՝ 1, Սպասկի՝ 0 (ԹԳՄ, Տրատակովերի պաշտպանություն)

խմբագրել

Խաղից առաջ Խորհրդային թիմը, որը մարզում էր Սպասկիին, քննարկում էին այն մասին, թե Ֆիշերը կարող է խաղալ իրեն հատուկ 1.e4 սկզբնախաղից տարբեր բան[83]։ «Բայց երբ հարցը ծագեց, թե Սպասկին 1.d4 և 1.c4 քայլերից որը կընտրի, Սպասկին նշեց․ «Եկեք չանհանգստանանք նման անհեթեթությամբ - Ես Տրատակովերի պաշտպանությանբ կխաղամ․ Ինչի՞ կարող է նա հասնել»[84]։

Ֆիշերը լուրջ խաղերի ընթացքում երրորդ անգամ խաղաց 1.c4 (1.e4-ի փոխարեն)[85]։ 3.d4 քայլից հետո խաղը վերածվեց Թագուհու գամբիթի, ինչը զարմացրեց շատերին, քանի որ Ֆիշերին երբեք սպիտակներով այդ սկզբնախաղը խաղալիս չէին տեսել։ Իրականում նա նախկինում բազմիցս քննադատել էր այդ սկզբնախաղը։

Սպասկին խաղաց Տրատակովերի պաշտպանությանբ (7...b6), որն իր սիրելի տարբերակն էր շատ մրցաշարերում և որով նա երբեք չէր պարտվել[86]։ 14.Փb5!? (ներմուծվել է Ֆուրման-Գելեր խաղից, Մոսկվա 1970) քայլից հետո[87] Սպասկին խաղաց 14...a6?!: Գելերը նախկինում Սպասկիին ցույց էր տվել 14...Թb7! քայլը, որով նա հաղթել էր Յան Տիմանին՝ Հիլվերսում 1973 թվականին[87], բայց Սպասկին հավանաբար մոռացել էր այն[88]։ 21.f4 քայլից հետո Ֆիշերն ուներ առավելություն (Հորտ)[89]։ 26.f5 քայլից հետո սպիտակներն ունեին ջախջախիչ հարձակման հնարավորություն։

Թագուհու գամբիտի մերժում, Տրատակովերի պաշտպանություն (ՇՍՀ D59)
1.c4 e6 2.Ձf3 d5 3.d4 Ձf6 4.Ձc3 Փe7 5.Փg5 0-0 6.e3 h6 7.Փh4 b6 8.cxd5 Ձxd5 9.Փxe7 Թxe7 10.Ձxd5 exd5 11.Նc1 Փe6 12.Թa4 c5 13.Թa3 Նc8 14.Փb5 a6 15.dxc5 bxc5 16.0-0 Նa7 17.Փe2 Ձd7 18.Ձd4 Թf8 19.Ձxe6 fxe6 20.e4 (դիագրամ) d4 21.f4 Թe7 22.e5 Նb8 23.Փc4 Աh8 24.Թh3 Ձf8 25.b3 a5 26.f5 exf5 27.Նxf5 Ձh7 28.Նcf1 Թd8 29.Թg3 Նe7 30.h4 Նbb7 31.e6 Նbc7 32.Թe5 Թe8 33.a4 Թd8 34.Ն1f2 Թe8 35.Ն2f3 Թd8 36.Փd3 Թe8 37.Թe4 Ձf6 38.Նxf6 gxf6 39.Նxf6 Աg8 40.Փc4 Աh8 41.Թf4 1-0[90]

Խաղից հետո Սպասկին միացել է Ֆիշերին ծափահարող հանդիսատեսներին[91], ինչից հետո Ֆիշերը իր մրցակցին անվանեց «իսկական մարզիկ»[52]։

«Լոմբարդին հիացած էր․ «Բոբին խաղաց արագ, սահուն խաղ և պարզապես սպասում էր Սպասկիի սարսափելի սխալին։ Սպասկին երբեք չէր տեսել Բոբիի հանճարն ու կարողությունն ունեցող շախմատիստ, ով կռվում է խաղադաշտի յուրաքանչյուր քարի համար։ Նա ռուս գրոսմայստերի նման չէր հանձնվում։ Սա շոկային էր Սպասկիի համար»»[92]։

Ըստ Ք․Հ․Օ'Դ․ Ալեքսանդրի[93]՝

  Այս խաղը հատկանշական էր երկու պատճառով․ առաջին՝ Ֆիշերը լուրջ խաղի ժամանակ կյանքում առաջին անգամ խաղաց թագուհու գամբիթ, երկրորդ՝ նա դա արեց կատարյալ, խաղն անշուշտ կասկածի տակ դրեց սևերի ամբողջ սկզբնախաղի համակարգը։  

Հաղթանակի արդյունքում Ֆիշերն առաջին անգամ մրցաշարի ընթացքում առաջ անցավ (3½-2½)[94]

Սպասկի-Ֆիշեր, խաղ 7
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Վերջնական դիքը՝ 49.Ձg1 քայլից հետո

Խաղ 7։ Սպասկի՝ ½, Ֆիշեր՝ ½ (Սիցիլիական պաշտպանություն, Նայդորֆի տարբերակ)

խմբագրել

Սպասկին մրցաշարի ընթացքում առաջին անգամ խաղաց 1.e4[91][95]։ Ֆիշերը պաշտպանվեց ագրեսիվ՝ խաղալով իր սիրելի Սիցիլիական պաշտպանության Նայդորֆի տարբերակի թունավորված զինվոր սկզբնախաղը, և 17...Ձc6 քայլից հետո ուներ առավելություն (Գիպսլիս)[96]։ Նա կոնսոլիդացրեց իր հավելյալ զինվորը և հասավ հաղթական վերջնախաղի, բայց հետո անզգույշ խաղով՝ Սպասկիին ոչ-ոքի կորզելու հնարավորություն տվեց[97]։ Վերջնական դիրքում Ֆիշերը ուներ երկու հավելյալ զինվոր, բայց ստիպված էր հավերժական շախի միջոցով ոչ-ոքի խաղալ՝ Սպասկիի երկու նավակով և ձիով մատ չլինելու համար[98]։

Սիցիլիական պաշտպանություն, Նայդորֆի տարբերակ, թունավորված զինվորի տարբերակ (ՇՍՀ B97)
1.e4 c5 2.Ձf3 d6 3.d4 cxd4 4.Ձxd4 Ձf6 5.Ձc3 a6 6.Ձg5 e6 7.f4 Թb6 8.Թd2 Թxb2 9.Ձb3 Թa3 10.Ձd3 Ձe7 11.0-0 h6 12.Ձh4 Ձxe4 13.Ձxe4 Ձxh4 14.f5 exf5 15.Ձb5+ axb5 16.Ձxd6+ Աf8 17.Ձxc8 Ձc6 18.Ձd6 Նd8 19.Ձxb5 Թe7 20.Թf4 g6 21.a4 Ձg5 22.Թc4 Ձe3+ 23.Աh1 f4 24.g3 g5 25.Նae1 Թb4 26.Թxb4+ Ձxb4 27.Նe2 Աg7 28.Ձa5 b6 29.Ձc4 Ձd5 30.Ձcd6 Ձc5 31.Ձb7 Նc8 32.c4 Ձe3 33.Նf3 Ձxc4 34.gxf4 g4 35.Նd3 h5 36.h3 Ձa5 37.Ձ7d6 Ձxd6 38.Ձxd6 Նc1+ 39.Աg2 Ձc4 40.Ձe8+ Աg6 41.h4 f6 42.Նe6 Նc2+ 43.Աg1 Աf5 44.Ձg7+ Աxf4 45.Նd4+ Աg3 46.Ձf5+ Աf3 47.Նee4 Նc1+ 48.Աh2 Նc2+ 49.Աg1 ½-½[99]

Ֆիշեր-Սպասկի, խաղ 8
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Սպասկին խաղում է 19...Nd7??

Խաղ 8։ Ֆիշեր՝ 1, Սպասկի՝ 0 (Անգլիական սկզբնախաղ, համաչափ պաշտպանություն)

խմբագրել

Ֆիշերը կրկին խաղաց 1.c4, խաղն, ի տարբերություն 6-րդ խաղի, մնում է անգլիական սկզբնախաղ։ 14...a6 քայլից հետո խաղը հավասարվեց[100]։ Սպասկին դիրքային փոքր առավելության համար փոխանակում արեց 15...b5? քայլով, սակայն պարզ չէ՝ դա զոհաբերություն էր, թե կոպիտ սխալ։ Ֆիշերը հաղթեց՝ ստանալով 5-3 առավելություն։

Անգլիական սկզբնախաղ, Համաչափ պաշտպանություն (ՇՍՀ A39)
1.c4 c5 2.Ձc3 Ձc6 3.Ձf3 Ձf6 4.g3 g6 5.Փg2 Փg7 6.0-0 0-0 7.d4 cxd4 8.Ձxd4 Ձxd4 9.Թxd4 d6 10.Փg5 Փe6 11.Թf4 Թa5 12.Նac1 Նab8 13.b3 Նfc8 14.Թd2 a6 15.Փe3 b5 16.Փa7 bxc4 17.Փxb8 Նxb8 18.bxc4 Փxc4 19.Նfd1 (դիագրամ) Ձd7 20.Ձd5 Թxd2 21.Ձxe7+ Աf8 22.Նxd2 Աxe7 23.Նxc4 Նb1+ 24.Փf1 Ձc5 25.Աg2 a5 26.e4 Փa1 27.f4 f6 28.Նe2 Աe6 29.Նec2 Փb2 30.Փe2 h5 31.Նd2 Փa3 32.f5+ gxf5 33.exf5+ Աe5 34.Նcd4 Աxf5 35.Նd5+ Աe6 36.Նxd6+ Աe7 37.Նc6 1-0[101]

Սպասկի-Ֆիշեր, խաղ 9
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Ֆիշերի նոր քայլը՝ 9...b5!

Խաղ 9։ Սպասկի՝ ½ Ֆիշեր՝ ½ (ԹԳՄ, կիսա-Տարաշի պաշտպանություն)

խմբագրել

Խաղը Սպասկիի հիվանդության պատճառով հետաձգվել է։ Այս մրցամարտում խաղացվեց թագուհու գամբիթի կիսա-Տարաշի պաշտպանություն։ Ֆիշերը իններորդ քայլում տեսական նորույթ խաղաց։ 13...0-0 քայլից հետո խաղը հավասարվեց (Բրունո Պարմա)[102] և 29 քայլ հետո ավարտվեց ոչ-ոքի արդյունքով

Թագուհու գամբիտի մերժում, կիսա-Տարաշի պաշտպանություն (ՇՍՀ D41)
1.d4 Ձf6 2.c4 e6 3.Ձf3 d5 4.Ձc3 c5 5.cxd5 Ձxd5 6.e4 Ձxc3 7.bxc3 cxd4 8.cxd4 Ձc6 9.Փc4 b5 (դիագրամ) 10.Փd3 Փb4+ 11.Փd2 Փxd2+ 12.Թxd2 a6 13.a4 0-0 14.Թc3 Փb7 15.axb5 axb5 16.0-0 Թb6 17.Նab1 b4 18.Թd2 Ձxd4 19.Ձxd4 Թxd4 20.Նxb4 Թd7 21.Թe3 Նfd8 22.Նfb1 Թxd3 23.Թxd3 Նxd3 24.Նxb7 g5 25.Նb8+ Նxb8 26.Նxb8+ Աg7 27.f3 Նd2 28.h4 h6 29.hxg5 ½-½[103]

Խաղ 10։ Ֆիշեր-Սպասկի, 1-0 (Իսպանական սկզբնախաղ, Բրեյերի տարբերակ)

խմբագրել
Ֆիշեր-Սպասկի, խաղ 10
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Դիրքը 25...Թxa5?! 26.Փb3! քայլից հետո

Ֆիշերը խաղն սկսում է իսպանական սկզբնախաղով, որտեղ նա մեծ փորձ ուներ[104]։ 25...Թxa5?! քայլից հետո Ֆիշերը նախաձեռնում է վտանգավոր հարձակում Սպասկիի թագավորի վրա 26.Փb3! քայլով (Մատանովիչ)[105]՝ հանկարծ սևերին դնելով ծայրահեղ վիճակի մեջ[106][107]։ Սպասկին վերցնում է b5 դաշտի զինվորը՝ հասնելով սուր վերջնախաղի, որտեղ իր երկու կապված և առաջ քաշված զինվորները գրեթե փոխհատուցում են Ֆիշերի փոքր նյութական առավելությունը[108]։ Սպասկին ուներ ոչ-ոքի անելու հնարավորություններ, սակայն Ֆիշերին հաջողվում է ճշգրիտ խաղով հաղթանակի հասնել[107][109]։

Իսպանական սկզբնախաղ, Բրեյերի տարբերակ (ՇՍՀ C95)
1.e4 e5 2.Ձf3 Ձc6 3.Փb5 a6 4.Փa4 Ձf6 5.0-0 Փe7 6.Նe1 b5 7.Փb3 d6 8.c3 0-0 9.h3 Ձb8 10.d4 Ձbd7 11.Ձbd2 Փb7 12.Փc2 Նe8 13.b4 Փf8 14.a4 Ձb6 15.a5 Ձbd7 16.Փb2 Թb8 17.Նb1 c5 18.bxc5 dxc5 19.dxe5 Ձxe5 20.Ձxe5 Թxe5 21.c4 Թf4 22.Փxf6 Թxf6 23.cxb5 Նed8 24.Թc1 Թc3 25.Ձf3 Թxa5 26.Փb3 (դիագրամ) axb5 27.Թf4 Նd7 28.Ձe5 Թc7 29.Նbd1 Նe7 30.Փxf7+ Նxf7 31.Թxf7+ Թxf7 32.Ձxf7 Փxe4 33.Նxe4 Աxf7 34.Նd7+ Աf6 35.Նb7 Նa1+ 36.Աh2 Փd6+ 37.g3 b4 38.Աg2 h5 39.Նb6 Նd1 40.Աf3 Աf7 41.Աe2 Նd5 42.f4 g6 43.g4 hxg4 44.hxg4 g5 45.f5 Փe5 46.Նb5 Աf6 47.Նexb4 Փd4 48.Նb6+ Աe5 49.Աf3 Նd8 50.Նb8 Նd7 51.Ն4b7 Նd6 52.Նb6 Նd7 53.Նg6 Աd5 54.Նxg5 Փe5 55.f6 Աd4 56.Նb1 1-0[110]

Խաղ 11։ Սպասկի-Ֆիշեր, 1-0 (Սիցիլիական պաշտպանություն, Նայդորֆի տարբերակ)

խմբագրել
Սպասկի-Ֆիշեր, խաղ 11
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Սպասկին անում է տարօրինակ 14.Ձb1!! քայլը

Այս խաղը Սպասկիի համար դինամիկ հաղթանակ էր, առաջին և երկրորդ խաղերից հետո իր առաջինը։ Ինչպես յոթերորդ խաղում Ֆիշերը սկսեց խաղն իր սիրելի Թունավորված զինվոր տարբերակով, սակայն, Սպասկին 14.Ձb1 քայլով զարմացրեց նրան (այն ժամանակ շատերը այս քայլը նշել են !!-ով)՝ ձին վերադարձնելով սկզբնական դիրքին[111]։ Այնուամենայնիվ, հետագա վերլուծաբանները ցույց են տվել, որ քայլը միայն բավարար է հավասարության համար, եթե սևերը ճիշտ արձագանքեն, ինչը Ֆիշերը չի արել[112]։ Եթե սևերը խաղային 15...Ձe7!? որից հետո 16.Ձ1d2!?, խաղն անհասկանալի կլինի (Գիպսլիս)[113]։ Ֆիշերի զիջումներով պաշտպանությունից հետո Սպասկին թակարդն է գցում Ֆիշերի թագուհուն[114]։

Սիցիլիական պաշտպանություն, Նայդորֆի տարբերակ, թունավորված զինվորի տարբերակ (ՇՍՀ B97)
1.e4 c5 2.Ձf3 d6 3.d4 cxd4 4.Ձxd4 Ձf6 5.Ձc3 a6 6.Փg5 e6 7.f4 Թb6 8.Թd2 Թxb2 9.Ձb3 Թa3 10.Փxf6 gxf6 11.Փe2 h5 12.0-0 Ձc6 13.Աh1 Փd7 (դիագրամ) 14.Ձb1 Թb4 15.Թe3 d5 16.exd5 Ձe7 17.c4 Ձf5 18.Թd3 h4 19.Փg4 Ձd6 20.Ձ1d2 f5 21.a3 Թb6 22.c5 Թb5 23.Թc3 fxg4 24.a4 h3 25.axb5 hxg2+ 26.Աxg2 Նh3 27.Թf6 Ձf5 28.c6 Փc8 29.dxe6 fxe6 30.Նfe1 Փe7 31.Նxe6 1-0[115]

Խաղ 12։ Ֆիշեր-Սպասկի, ½-½ (ԹԳՄ, Ուղղափառ պաշտպանություն)

խմբագրել
Ֆիշեր-Սպասկի, խաղ 12
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Դիրքը 19.Փe4! Թb8! դիրքից հետո

19.Փe4! քայլից հետո Ֆիշերը ուներ փոքր առավելություն (Յուդովիչ)[116], իսկ 24...a5 քայլից հետո խաղը հավասար էր (Լոլուգաևսկի)[117]։ 55-րդ քայլում խաղն ավարտվում է ոչ-ոքի արդյունքով։

Թագուհու գամբիթի մերժում, Ուղղափառ պաշտպանություն (ՇՍՀ D66)
1.c4 e6 2.Ձf3 d5 3.d4 Ձf6 4.Ձc3 Փe7 5.Փg5 h6 6.Փh4 0-0 7.e3 Ձbd7 8.Նc1 c6 9.Փd3 dxc4 10.Փxc4 b5 11.Փd3 a6 12.a4 bxa4 13.Ձxa4 Թa5 14.Ձd2 Փb4 15.Ձc3 c5 16.Ձb3 Թd8 17.0-0 cxd4 18.Ձxd4 Փb7 19.Փe4 Թb8 (դիրագրամ) 20.Փg3 Թa7 21.Ձc6 Փxc6 22.Փxc6 Նac8 23.Ձa4 Նfd8 24.Փf3 a5 25.Նc6 Նxc6 26.Փxc6 Նc8 27.Փf3 Թa6 28.h3 Թb5 29.Փe2 Թc6 30.Փf3 Թb5 31.b3 Փe7 32.Փe2 Թb4 33.Փa6 Նc6 34.Փd3 Ձc5 35.Թf3 Նc8 36.Ձxc5 Փxc5 37.Նc1 Նd8 38.Փc4 Թd2 39.Նf1 Փb4 40.Փc7 Նd7 41.Թc6 Թc2 42.Փe5 Նd2 43.Թa8+ Աh7 44.Փxf6 gxf6 45.Թf3 f5 46.g4 Թe4 47.Աg2 Աg6 48.Նc1 Փa3 49.Նa1 Փb4 50.Նc1 Փe7 51.gxf5+ exf5 52.Նe1 Նxf2+ 53.Աxf2 Փh4+ 54.Աe2 Թxf3+ 55.Աxf3 Փxe1 ½-½[118]

Խաղ 13։ Սպասկի-Ֆիշեր, 0-1 (Ալյոխինի պաշտպանություն, Ժամանակակից տարբերակ)

խմբագրել

Ֆիշերը խուսափում է Սիցիլիական պաշտպանությունից, ինչից պարտվել էր 11-րդ խաղում, փոխարենը նախընտրում է Ալյոխինի պաշտպանությունը։ 8...a5! 9.a4? (9.c3!? և սևերը չնչին առավելություն ունեն, Գլիգորիչ) dxe5 10.dxe5 Ձa6! 11.0-0 Ձc5 քայլից հետո Ֆիշերը առավելություն ուներ (Բագիրով)[119]։

42-րդ քայլում խաղը հետաձգվեց։ Խորհրդային թիմի կարծիքով խաղը ոչ-ոքի պետք է ավարտվեր։ Ֆիշերը մինչև առավոտյան 8-ը հետազոտեց այն (խաղը վերսկսվել է 14։30-ին)։ Նա նույնպես հաղթելու տարբերակ չէր գտել։ Զարմանալիորեն, Ֆիշերը կարողանում է Սպասկիի համար թակարդ լարել, որն ընկնում է թակարդի մեջ։ Սպասկին ապշած էր, Ֆիշերը երկար ժամանակ հրաժարվում էր հեռանալ դաշտի մոտից՝ չկարողանալով հավատալ արդյունքին։ Նա նշել է՝ «Տարօրինակ է։ ԻՆչպե՞ս կարող է պարտվել, երբ հակառակորդը ունի միայն g8-ում կողպված նավ»[50]։

Լոմբարդին նշել է, որ հանձնվելուց հետո Սպասկին շոկի մեջ էր.[120]

Մինչ Ֆիշերը շտապում էր իր մեքենայի մոտ, Սպասկին սոսնձված էր աթոռին։ Լոտար Շմիդը մոտեցավ, և երկուսով տեղափոխեցին ֆիգուրները` Բորիսը ցույց էր տալիս իր անուշադիր սխալը։ Երկուսով լքեցին՝ զարմանալով, թե ինչպես Բոբբին կարող էր հաղթանակ քամել մի դիրքից, որը Խորհրդային հռչակավոր թիմը մի գիշեր վերլուծելուց հետո ցույց էր տվել, որ երաշխավորված ոչ-ոքի է։

Սպասկի-Ֆիշեր, խաղ 13
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Դիրքը 61.Փf8 քայլից հետո

Նախկին շախմատի աշխարհի չեմպիոն Միխայիլ Բոտվիննիկը ասել է, որ այս խաղը ուժեղ տպավորություն է թողել իր վրա։ Նա այն անվանել է «Ֆիշերի ամենաբարձր ստեղծագործական ձեռքբերումը»։ Նա ոչ-ոքիի ձգտող տարբեր գույների փղերով վերջնախաղի համար լուծում է գտել՝ զոհաբերելով իր փիղը ու թակարդ գցելով սեփական նավը։ «Հետո հինգ զինվորները պայքարեցին սպիտակ նավի դեմ։ Նման բան շախմատում դեռ չէր եղել»[121]։

Դավիդ Բրոնշտեյնն ասել է՝ «Այս մրցույթի բոլոր խաղերից 13-րդը ինձ ամենաշատն է հրապուրում։ Ես դեռ չեմ կարողանում հասկանալ այս կամ այն պլանի, նույնիսկ անհատական քայլերի, ներքին դրդապատճառը։ Հանելուկի նման այն դեռ գրգռում է իմ երևակայությունը»[122]։

Ալյոխինի պաշտպանություն, Ժամանակակից տարբերակ (ՇՍՀ B04)
1.e4 Ձf6 2.e5 Ձd5 3.d4 d6 4.Ձf3 g6 5.Փc4 Ձb6 6.Փb3 Փg7 7.Ձbd2 0-0 8.h3 a5 9.a4 dxe5 10.dxe5 Ձa6 11.0-0 Ձc5 12.Թe2 Թe8 13.Ձe4 Ձbxa4 14.Փxa4 Ձxa4 15.Նe1 Ձb6 16.Փd2 a4 17.Փg5 h6 18.Փh4 Փf5 19.g4 Փe6 20.Ձd4 Փc4 21.Թd2 Թd7 22.Նad1 Նfe8 23.f4 Փd5 24.Ձc5 Թc8 25.Թc3 e6 26.Աh2 Ձd7 27.Ձd3 c5 28.Ձb5 Թc6 29.Ձd6 Թxd6 30.exd6 Փxc3 31.bxc3 f6 32.g5 hxg5 33.fxg5 f5 34.Փg3 Աf7 35.Ձe5+ Ձxe5 36.Փxe5 b5 37.Նf1 Նh8 38.Փf6 a3 39.Նf4 a2 40.c4 Փxc4 41.d7 Փd5 42.Աg3 Նa3+ 43.c3 Նha8 44.Նh4 e5 45.Նh7+ Աe6 46.Նe7+ Աd6 47.Նxe5 Նxc3+ 48.Աf2 Նc2+ 49.Աe1 Աxd7 50.Նexd5+ Աc6 51.Նd6+ Աb7 52.Նd7+ Աa6 53.Ն7d2 Նxd2 54.Աxd2 b4 55.h4 Աb5 56.h5 c4 57.Նa1 gxh5 58.g6 h4 59.g7 h3 60.Փe7 Նg8 61.Փf8 (դիագրամ) h2 62.Աc2 Աc6 63.Նd1 b3+ 64.Աc3 h1=Թ 65.Նxh1 Աd5 66.Աb2 f4 67.Նd1+ Աe4 68.Նc1 Աd3 69.Նd1+ Աe2 70.Նc1 f3 71.Փc5 Նxg7 72.Նxc4 Նd7 73.Նe4+ Աf1 74.Փd4 f2 0-1[123]

Երբ Սպասկին ու Ֆիշերը ձեռք սեղմեցին, հանդիսատեսներից շատերը մտածում էին, թե խաղը ոչ-ոքի է ավարտվել (75.Նf4)։ Սակայն, և՛ 75...Նxd4! 76.Նxd4 Ձe2, և՛ 75.Փe5 Նd1 76.Ձxb3 Նe1 տարբերակներում սևերը հաղթում են[124]։

Հաջորդ 7 խաղերը ոչ-ոքի են ավարտվել։ Chester Fox-ը, որն ուներ մրցույթը նկարահանելու իրավունք, վնասների համար հայց է ներկայացրել Ֆիշերի դեմ, Ֆիշերը պահանջել է հեռացնել հանդիսատեսների առաջին երեք շարքերը, իսկ Խորհրդային թիմը պնդում էր, որ Ֆիշերն օգտագործում է էլեկտարական և քիմիական սարք՝ Սպասկիին «կառավարելու» համար (արդյունքում Իսլանդիայի ոստիկանները սկսում են հսկել դահլիճը)։

Խաղ 14։ Ֆիշեր-Սպասկի, ½-½ (ԹԳՄ, Հարվիցի հարձակում)

խմբագրել
Ֆիշեր-Սպասկի, խաղ 14
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Ֆիշերը խաղում է 21.Bb5?

Սպասկիի պահանջով խաղը հետաձգվել է[50] Ֆիշերը կրկին խաղում էր սպիտակներով և թագուհու գամբիթի մերժում։ 18.Փe5? (18.Ձxb6 Թxb6 19.Փe5 և Ֆիշերը ունենում է աննշան առավելություն, Գլիգորիչ) Փxa4! 19.Թxa4 Ձc6! քայլից հետո Սպասկին առավելություն ուներ (Կարպով)[125]։ Ֆիշերը անուշադիր խաղալու պատճառով 21-րդ քայլում զինվոր է կորցնում։ Սակայն Սպասկիի 27-րդ քայլում արած սխալի պատճառով խաղն ավարտվում է 40-րդ քայլում՝ ոչ-ոքի արդյունքով[126]։

Թագուհու գամբիթի մերժում, Հարվիցի հարձակում (ՇՍՀ D37)
1.c4 e6 2.Ձf3 d5 3.d4 Ձf6 4.Ձc3 Փe7 5.Փf4 0-0 6.e3 c5 7.dxc5 Ձc6 8.cxd5 exd5 9.Փe2 Փxc5 10.0-0 Փe6 11.Նc1 Նc8 12.a3 h6 13.Փg3 Փb6 14.Ձe5 Ձe7 15.Ձa4 Ձe4 16.Նxc8 Փxc8 17.Ձf3 Փd7 18.Փe5 Փxa4 19.Թxa4 Ձc6 20.Փf4 Թf6 (դիագրամ) 21.Փb5 Թxb2 22.Փxc6 Ձc3 23.Թb4 Թxb4 24.axb4 bxc6 25.Փe5 Ձb5 26.Նc1 Նc8 27.Ձd4 f6 28.Փxf6 Փxd4 29.Փxd4 Ձxd4 30.exd4 Նb8 31.Նxc6 Նxb4 32.Աf1 Նxd4 33.Նa6 Աf7 34.Նxa7+ Աf6 35.Նd7 h5 36.Աe2 g5 37.Աe3 Նe4+ 38.Աd3 Աe6 39.Նg7 Աf6 40.Նd7 Աe6 ½-½[127]

Խաղ 15։ Սպասկի-Ֆիշեր, ½-½ (Սիցիլիական պաշտպանություն, Նայդորֆի տարբերակ)

խմբագրել
Սպասկի-Ֆիշեր, խաղ 15
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Վերջնական դիրքը 43...Թa1+ քայլից հետո

Ֆիշերը վերադառնում է Սիցիլիական Նայդորֆին, սակայն այս անգամ խաղում է հիմնական գծով՝ թունավորված զինվորի տարբերակի փոխարեն, որով նա պարտվել էր 11-րդ խաղում։ 19.c3 քայլից հետո Սպասկին առավելություն ուներ (Գիպսլիս)[128]։ 28...Նd7 քայլից հետո հավասար էր, սակայն, երբ Սպասկին 29.Թxh5?! քայլով երկրորդ զինվորը վերցրեց, Ֆիշերը ուժեղ հարձակման հնարավորություն ուներ[129]։ Այնուամենայնիվ, Սպասկին կարողանում է իրավիճակից ելք գտնել և խաղը 43-րդ քայլից հետո ավարտվում է ոչ-ոքի արդյունքով[130]։ Երկու տարի անց հարավսլավիացի գրոսմայստեր Դրագոլյուբ Վելիմիրովիչը կատարելագործելով Սպասկիի խաղը, 13.Փxb5!? զոհաբերությամբ հաղթանակ է տանում Ալ-Քազազի դեմ խաղում (1974 թվականի Շախմատային օլիմպիադա)[131][132][133]։ Հետագայում Ֆիշերի 12...0-0-0 քայլը բարելավվել է 12...b4-ով[134]։

Սիցիլիական պաշտպանություն, Նայդորֆի տարբերակ, դասական հիմնական տարբերակ (ՇՍՀ B99)
1.e4 c5 2.Ձf3 d6 3.d4 cxd4 4.Ձxd4 Ձf6 5.Ձc3 a6 6.Փg5 e6 7.f4 Փe7 8.Թf3 Թc7 9.0-0-0 Ձbd7 10.Փd3 b5 11.Նhe1 Փb7 12.Թg3 0-0-0 13.Փxf6 Ձxf6 14.Թxg7 Նdf8 15.Թg3 b4 16.Ձa4 Նhg8 17.Թf2 Ձd7 18.Աb1 Աb8 19.c3 Ձc5 20.Փc2 bxc3 21.Ձxc3 Փf6 22.g3 h5 23.e5 dxe5 24.fxe5 Փh8 25.Ձf3 Նd8 26.Նxd8+ Նxd8 27.Ձg5 Փxe5 28.Թxf7 Նd7 29.Թxh5 Փxc3 30.bxc3 Թb6+ 31.Աc1 Թa5 32.Թh8+ Աa7 33.a4 Ձd3+ 34.Փxd3 Նxd3 35.Աc2 Նd5 36.Նe4 Նd8 37.Թg7 Թf5 38.Աb3 Թd5+ 39.Աa3 Թd2 40.Նb4 Թc1+ 41.Նb2 Թa1+ 42.Նa2 Թc1+ 43.Նb2 Թa1+ ½-½[135]

Խաղ 16։ Ֆիշեր-Սպասկի, ½-½ (Իսպանական սկզբնախաղ, փոխանակավող տարբերակ)

խմբագրել
Ֆիշեր-Սպասկի, խաղ 16
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Խաղը շարունակվում է 22...Նxb2! 23.Աf3!

Ֆիշերը խաղում է Իսպանական սկզբնախաղի փոխանակվող տարբերակով[136]։ 17...Նfe8 քայլից հետո խաղը հավասար էր (Գիպսլիս)[137]։ Սպասկին լավ էր պաշտպանվում և նավակներով վերջնախաղում ուներ մեկ զինվորի առավելություն, որը դասագրքային ոչ-ոքի է[138]։ Չնայած արդեն 34-րդ քայլից կարելի էր ոչ-ոքի կնքել[139], Սպասկին «օգտագործեց իր սինվոլիկ նյութական առավելությունը փոքր հոգեբանական ճնշման համար»՝ երկարացնելով մինչև 60-րդ քայլը[140]։

Իսպանական սկզբնախաղ, փոխանակավող տարբերակ (ՇՍՀ C69)
1.e4 e5 2.Ձf3 Ձc6 3.Փb5 a6 4.Փxc6 dxc6 5.0-0 f6 6.d4 Փg4 7.dxe5 Թxd1 8.Նxd1 fxe5 9.Նd3 Փd6 10.Ձbd2 Ձf6 11.Ձc4 Ձxe4 12.Ձcxe5 Փxf3 13.Ձxf3 0-0 14.Փe3 b5 15.c4 Նab8 16.Նc1 bxc4 17.Նd4 Նfe8 18.Ձd2 Ձxd2 19.Նxd2 Նe4 20.g3 Փe5 21.Նcc2 Աf7 22.Աg2 (դիագրամ) Նxb2 23.Աf3 c3 24.Աxe4 cxd2 25.Նxd2 Նb5 26.Նc2 Փd6 27.Նxc6 Նa5 28.Փf4 Նa4+ 29.Աf3 Նa3+ 30.Աe4 Նxa2 31.Փxd6 cxd6 32.Նxd6 Նxf2 33.Նxa6 Նxh2 34.Աf3 Նd2 35.Նa7+ Աf6 36.Նa6+ Աe7 37.Նa7+ Նd7 38.Նa2 Աe6 39.Աg2 Նe7 40.Աh3 Աf6 41.Նa6+ Նe6 42.Նa5 h6 43.Նa2 Աf5 44.Նf2+ Աg5 45.Նf7 g6 46.Նf4 h5 47.Նf3 Նf6 48.Նa3 Նe6 49.Նf3 Նe4 50.Նa3 Աh6 51.Նa6 Նe5 52.Աh4 Նe4+ 53.Աh3 Նe7 54.Աh4 Նe5 55.Նb6 Աg7 56.Նb4 Աh6 57.Նb6 Նe1 58.Աh3 Նh1+ 59.Աg2 Նa1 60.Աh3 Նa4 ½-½[141]

Խաղ 17։ Սպասկի-Ֆիշեր, ½-½ (Պիրցի պաշտպանություն, Ավստրիական պաշտպանություն)

խմբագրել
Սպասկի-Ֆիշեր, խաղ 17
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Դիրքը 15.f5! Ձf6! քայլից հետո

Ֆիշերը առաջին անգամ իր կարիերայում խաղում է Պիրցի պաշտպանություն[142]։ 18...Թc7 քայլից հետո խաղի վիճակն անհասկանալի էր (Պարմա)[143]։ Երեք անգամ նույն դիրքը կրկնելուց հետո խաղն ավարտվում է ոչ-ոքի հաշվով[144]։

Պիրցի պաշտպանություն, Ավստրիական պաշտպանություն (ՇՍՀ B09)
1.e4 d6 2.d4 g6 3.Ձc3 Ձf6 4.f4 Փg7 5.Ձf3 c5 6.dxc5 Թa5 7.Փd3 Թxc5 8.Թe2 0-0 9.Փe3 Թa5 10.0-0 Փg4 11.Նad1 Ձc6 12.Փc4 Ձh5 13.Փb3 Փxc3 14.bxc3 Թxc3 15.f5 Ձf6 (դիագրամ) 16.h3 Փxf3 17.Թxf3 Ձa5 18.Նd3 Թc7 19.Փh6 Ձxb3 20.cxb3 Թc5+ 21.Աh1 Թe5 22.Փxf8 Նxf8 23.Նe3 Նc8 24.fxg6 hxg6 25.Թf4 Թxf4 26.Նxf4 Ձd7 27.Նf2 Ձe5 28.Աh2 Նc1 29.Նee2 Ձc6 30.Նc2 Նe1 31.Նfe2 Նa1 32.Աg3 Աg7 33.Նcd2 Նf1 34.Նf2 Նe1 35.Նfe2 Նf1 36.Նe3 a6 37.Նc3 Նe1 38.Նc4 Նf1 39.Նdc2 Նa1 40.Նf2 Նe1 41.Նfc2 g5 42.Նc1 Նe2 43.Ն1c2 Նe1 44.Նc1 Նe2 45.Ն1c2 ½-½[145]

Խաղ 18։ Ֆիշեր-Սպասկի, ½-½ (Սիցիլիական պաշտպանություն, Ռիխտեր-Ռաուզերի հարձակում)

խմբագրել
Ֆիշեր-Սպասկի, խաղ 18
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Դիրքը 31.Նf2 քայլից հետո

Խաղը սկսվեց Սիցիլիական պաշտպանության Ռիխտեր-Ռաուզերի հարձակմամբ։ 19...Ձe5 քայլից հետո խաղը հավասար էր (Մատանովիչ, Ուգրինովիչ)[146]։ 17-րդ պարտիայի նման այս մեկն էլ ոչ-ոքի ավարտվեց երեք անգամ նույն դիրքը կրկնելու պատճառով։

Սիցիլիական պաշտպանություն, Ռիխտեր-Ռաուզերի հարձակում (ՇՍՀ B69)
1.e4 c5 2.Ձf3 d6 3.Ձc3 Ձc6 4.d4 cxd4 5.Ձxd4 Ձf6 6.Փg5 e6 7.Թd2 a6 8.0-0-0 Փd7 9.f4 Փe7 10.Ձf3 b5 11.Փxf6 gxf6 12.Փd3 Թa5 13.Աb1 b4 14.Ձe2 Թc5 15.f5 a5 16.Ձf4 a4 17.Նc1 Նb8 18.c3 b3 19.a3 Ձe5 20.Նhf1 Ձc4 21.Փxc4 Թxc4 22.Նce1 Աd8 23.Աa1 Նb5 24.Ձd4 Նa5 25.Ձd3 Աc7 26.Ձb4 h5 27.g3 Նe5 28.Ձd3 Նb8 29.Թe2 Նa5 30.fxe6 fxe6 31.Նf2 (դիագրամ) e5 32.Ձf5 Փxf5 33.Նxf5 d5 34.exd5 Թxd5 35.Ձb4 Թd7 36.Նxh5 Փxb4 37.cxb4 Նd5 38.Նc1+ Աb7 39.Թe4 Նc8 40.Նb1 Աb6 41.Նh7 Նd4 42.Թg6 Թc6 43.Նf7 Նd6 44.Թh6 Թf3 45.Թh7 Թc6 46.Թh6 Թf3 47.Թh7 Թc6 ½-½[147]

Խաղ 19։ Սպասկի-Ֆիշեր, ½-½ (Ալյոխինի պաշտպանություն, ժամանակակից տարբերակ)

խմբագրել
Սպասկի-Ֆիշեր, խաղ 19
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Դիրքը 18.Ձxd5! Փg5! քայլից հետո

Առաջնության երկրորդ Ալյոխինի պաշտպանությունը, խաղը 40-րդ քայլից հետո ավարտվում է ոչ-ոքի արդյունքով։ 18...Փg5! քայլից հետո Գլիգորիչը մեկնաբանել է «երկու կողմի համար բազմաթիվ տակտիկական հնարավորություններով տարօրինակ իրադրություն է առաջացել»[148]։ 19.Փh5 քայլից հետո դիրքը անհասկանալի էր (Բագիրով)[149][150]։

Ալյոխինի պաշտպանություն, ժամանակակից տարբերակ (ՇՍՀ B05)
1.e4 Ձf6 2.e5 Ձd5 3.d4 d6 4.Ձf3 Փg4 5.Փe2 e6 6.0-0 Փe7 7.h3 Փh5 8.c4 Ձb6 9.Ձc3 0-0 10.Փe3 d5 11.c5 Փxf3 12.Փxf3 Ձc4 13.b3 Ձxe3 14.fxe3 b6 15.e4 c6 16.b4 bxc5 17.bxc5 Թa5 18.Ձxd5 Փg5 (դիագրամ) 19.Փh5 cxd5 20.Փxf7+ Նxf7 21.Նxf7 Թd2 22.Թxd2 Փxd2 23.Նaf1 Ձc6 24.exd5 exd5 25.Նd7 Փe3+ 26.Աh1 Փxd4 27.e6 Փe5 28.Նxd5 Նe8 29.Նe1 Նxe6 30.Նd6 Աf7 31.Նxc6 Նxc6 32.Նxe5 Աf6 33.Նd5 Աe6 34.Նh5 h6 35.Աh2 Նa6 36.c6 Նxc6 37.Նa5 a6 38.Աg3 Աf6 39.Աf3 Նc3+ 40.Աf2 Նc2+ ½-½[151]

Խաղ 20։ Ֆիշեր-Սպասկի, ½-½ (Սիցիլիական պաշտպանություն, Ռիխտեր-Ռաուզերի հարձակում)

խմբագրել
Ֆիշեր-Սպասկի, խաղ 20
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Վերջնական դիրքը 54...Ձd4 քայլից հետո

Կրկին Սիցիլիական պաշտպանության Ռիխտեր-Ռաուզերի հարձակում, 13...Ձxd2 քայլից հետո կողմերը հավասար էին (Մատանովիչ, Ուգրինովիչ)[152]։ Ֆիշերը չէր կարողանում առաջընթաց արձանագրել, իսկ Սպասկին ավելի լավ դիրք էր ձեռք բերում։ Ֆիշերը փորձում է ոչ-ոքի ավարտել խաղը, բայց Սպասկին երկու անգամ խուսափում է[153]։ 54 քայլից հետո Ֆիշերը անտեղի պնդում է, որ երեք անգամ նույն դիրքը գրանցվելու պատճառով խաղը ոչ-ոքի է ավարտվել, սակայն մինչև մրցավարի մոտենալը Սպասկին համաձայնվում է[154]։

Սիցիլիական պաշտպանություն, Ռիխտեր-Ռաուզերի հարձակում (ՇՍՀ B68)
1.e4 c5 2.Ձf3 Ձc6 3.d4 cxd4 4.Ձxd4 Ձf6 5.Ձc3 d6 6.Փg5 e6 7.Թd2 a6 8.0-0-0 Փd7 9.f4 Փe7 10.Փe2 0-0 11.Փf3 h6 12.Փh4 Ձxe4 13.Փxe7 Ձxd2 14.Փxd8 Ձxf3 15.Ձxf3 Նfxd8 16.Նxd6 Աf8 17.Նhd1 Աe7 18.Ձa4 Փe8 19.Նxd8 Նxd8 20.Ձc5 Նb8 21.Նd3 a5 22.Նb3 b5 23.a3 a4 24.Նc3 Նd8 25.Ձd3 f6 26.Նc5 Նb8 27.Նc3 g5 28.g3 Աd6 29.Ձc5 g4 30.Ձe4+ Աe7 31.Ձe1 Նd8 32.Ձd3 Նd4 33.Ձef2 h5 34.Նc5 Նd5 35.Նc3 Ձd4 36.Նc7+ Նd7 37.Նxd7+ Փxd7 38.Ձe1 e5 39.fxe5 fxe5 40.Աd2 Փf5 41.Ձd1 Աd6 42.Ձe3 Փe6 43.Աd3 Փf7 44.Աc3 Աc6 45.Աd3 Աc5 46.Աe4 Աd6 47.Աd3 Փg6+ 48.Աc3 Աc5 49.Ձd3+ Աd6 50.Ձe1 Աc6 51.Աd2 Աc5 52.Ձd3+ Աd6 53.Ձe1 Ձe6 54.Աc3 Ձd4 ½-½[155]

Խաղ 21։ Սպասկի-Ֆիշեր, 0-1 (Սիցիլիական պաշտպանություն, Տաիմանովի տարբերակ)

խմբագրել
Սպասկի-Ֆիշեր, խաղ 21
abcdefgh
8
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Վերջնական դիրքը

Առաջնության վերջին խաղը։ Ֆիշերը օգտագործեց Սիցիլիական պաշտպանության մի տարբերակ, որը երբեք սևերով չէր խաղացել, և ութերորդ քայլում զարմացրեց Սպասկիին նորարար քայլով[42][156]։ 14...Թxf6 քայլից հետո հակառակորդները հավասար էին (Տաիմանով)[157]։ Սպասկին վատ վերջնախաղ խաղաց և խաղը հետաձգվեց Ֆիշերի մեծ առավելությամբ։ Այնուամենայնիվ, Ֆիշերի 40-րդ քայլը լավագույնը չէր. նա ...h5-ից առաջ պետք է 40...Աg4! խաղար։ Սպասկին կնքեց 41.Աh3! քայլը, նա կարող էր ունենալ ոչ-ոքիի շանսեր։ Չնայած, 41.Փd7? քայլը պետք է սևերին 41...Աg4 քայլով հաղթանակի հնարավորություն տային՝ h-զինվորը առաջ մղելով[158]։ Սեպտեմբերի 1-ին՝ խաղը շարունակելու օրը, մրցավար Լոտար Շմիդը տեղեկացանում է Ֆիշերին և հանդիսատեսին, որ Սպասկին հանձնվել է՝ Ֆիշերին դարձնելով առաջնության հաղթող[159]։ Էյվեն հիասթափված էր, որ Սպասկին չի եկել դահլիճ՝ Ֆիշերին անձնապես շնորհավորելու[160]։

Սիցիլիական պաշտպանություն, Տաիմանովի տարբերակ (ՇՍՀ B46)
1.e4 c5 2.Ձf3 e6 3.d4 cxd4 4.Ձxd4 a6 5.Ձc3 Ձc6 6.Փe3 Ձf6 7.Փd3 d5 8.exd5 exd5 9.0-0 Փd6 10.Ձxc6 bxc6 11.Փd4 0-0 12.Թf3 Փe6 13.Նfe1 c5 14.Փxf6 Թxf6 15.Թxf6 gxf6 16.Նad1 Նfd8 17.Փe2 Նab8 18.b3 c4 19.Ձxd5 Փxd5 20.Նxd5 Փxh2+ 21.Աxh2 Նxd5 22.Փxc4 Նd2 23.Փxa6 Նxc2 24.Նe2 Նxe2 25.Փxe2 Նd8 26.a4 Նd2 27.Փc4 Նa2 28.Աg3 Աf8 29.Աf3 Աe7 30.g4 f5 31.gxf5 f6 32.Փg8 h6 33.Աg3 Աd6 34.Աf3 Նa1 35.Աg2 Աe5 36.Փe6 Աf4 37.Փd7 Նb1 38.Փe6 Նb2 39.Փc4 Նa2 40.Փe6 h5 41.Փd7 0-1[161]

Վերջնական արդյունքը Ֆիշերի օգտին էր՝12½-8½, որը դարձրեց նրան շախմատի աշխարհի տասնմեկերորդ չեմպիոն։ Սպասկին տարավ երեք հաղթանակ, Ֆիշերը՝ յոթ[162]։

Հետևանքներ

խմբագրել

Ֆիշերի ջախջախիչ հաղթանակը նրան ակնթարթորեն հռչակ է բերում։ Նյու Յորք վերադարձի ժամանակ[163] Բոբբի Ֆիշերի օր է անցկացվել[164]։ Ստացել է բազմաթիվ ապրանքների էնդոսամենտրների առաջարկ «նվազագույնը 5 միլիոն» արժողությամբ, սակայն բոլորը մերժել է[165]։ Ամերիկացի լողորդ, Օլիմպիական խաղերի չեմպիոն Մարկ Սպիտցի հետ միասին հայտնվել է «Սպորտս իլուսթրեյթիդ‎» ամսագրի շապիկին[166]։ Ֆիշերը նաև մասնակցել է Բոբ Հոպսի հեռուստատեսային հաղորդմանը[167]։ Սակայն, այս առաջնության խաղերը հաջորդ մի քանի տասնամյակների իր վերջին հասարակական մրցույթն էր։ Ֆիշերը կարծում էր, որ «հաղթում է 12½ միավորին առաջինն հասնողը» ֆորմատը արդար չէ, քանի որ փոքր առավելություն ունեցող խաղացողները ձգտում են ոչ թե հաղթանակների, այլ ոչ-ոքիների։ Նա նույնպես օգտագործել է այս մարտավարությունը. հարմարավետ դիրք ունենալուց հետո ոչ-ոքի է խաղացել 14-20-րդ խաղերը։ Յուրաքանչյուր ոչ-ոքիով նա ավելի էր մոտենում հաղթանակին, իսկ Սպասկին կորցնում էր հաղթելու հնարավորությունները։ Նա պահանջում էր փոխել մրցույթի ձևաչափը՝ օգտագործելով Վիլհելմ Ստեյնիցի և Յոհան Ցուկերտորտի միջև անցկացված առաջին Շախմատի աշխարհի առաջնության ձևաչափը, որտեղ հաղթում էր 10 պարտիա հաղթող մասնակիցը։ 9-9 հաշվի դեպքում չեմպիոնը պահպանում էր տիտղոսը, իսկ մրցանակային ֆոնդը կիսվում էր երկու հավասար մասի[168][169]։ 1974 թվականի Նիսի Շախմատային օլիմպիադայի ժամանակ տեղի է ունեցել ՖԻԴԵ-ի համագումար։ Արդյունքում ընդունվել է Ֆիշերի 10 հաղթանակի ձևաչափի առաջակը, բայց մերժվել է 9-9 հատվածը, ինչպես նաև անսահմանափակ խաղերի հնարավորությունը[170]։ Ի պատասխան, Ֆիշերը հրաժարվել է պաշտպանել տիտղոսը։ Անատոլի Կարպովը, որը հաղթել էր 1975 թվականի հավակնորդների մրցաշարը, դառնում է աշխարհի չեմպիոն։

Տասնյոթ տարի հետո Ֆիշերը վերջապես գտնում է հովանավոր, որը պատրաստ է իր առաջարկած ձևաչափով մրցույթ կազմակերպել։ Ֆիշերը պնդում է, որ նա դեռ իսկական աշխարհի չեմպիոնն է, քանի որ չի պարտվել առաջնությունում։ Հետագայում նա պնդել է, որ Կարպովի, Վիկտոր Կորչնոյի և Գարրի Կասպարովի մասնակցությամբ ՖԻԴԵ-ի կազմակերպած բոլոր աշխարհի առաջնությունները նախօրոք պլանավորված արդյունքներ ունեն[171]։ Հետագայում՝ 1992 թվականի Ֆիշեր-Սպասկի առաջնության ժամանակ, կրկին հաղթել է Սպասկիին[172]։

Մշակույթում

խմբագրել
  • Թիմ Ռայսի բառերով, Բորն Ուլվեուսի և Բենի Անդերսոնի երաժշտությամբ «Շախմատ» մյուզիքլը պատմում է շախմատի երկու չեմպիոնների մասին՝ նշելով միայն «Ամերիկացին» և «Ռուսը»։ Մյուզիքլը ընդհանուր առմամբ 1972 թվականի Շախմատի աշխարհի առաջնության մասին է[173]։
  • 1972 թվականի Ֆիշեր-Սպասկի առաջնության ժամանակ Խորհրդային հեղինակային երգիչ Վլադիմիր Վիսոցկին գրել է «Շախմատային թագի պատվին» հեգնական երկու-երգ ցիկլը։ Առաջին երգը Ֆիշերի հետ խաղին Խորհրդային աշխատավորների պատրաստվելու մասին է, երկրորդը՝ խաղի։ Ռուսական մշակույթում այս երգի շատ մասեր թևավոր արտահայտություններ են դարձել[174]։
  • 2014 թվականի ռեժիսոր Էդվարդ Ցվիկի կողմից նկարահանված «Զոհաբերելով զինվորին» ֆիլմը պատմում է ռուս Բորիս Սպասկիին հաղթելու Ֆիշերի փորձերի և աշխարհի չեմպիոն դառնալու մասին։ Ֆիշերի դերում խաղում է Թոբի Մագուայեր, Սպասկիի դերում՝ Լև Շրայբերը։
  • Ամերիկյան «Հարբած պատմություն» հեռուստատեսային կատակերգության երրորդ եթերաշրջանի վեցերորդ էպիզոդում Ռիչ Ֆուլչերը պատմում է 1972 թվականի Շախմատի աշխարհի առաջնության մասին[175]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ «Garry Kasparov on Conversations with Bill Kristol». Conversations with Bill Kristol.
  2. ↑ 2,0 2,1 Evans & Smith 1973, p. 8
  3. ↑ "Fischer, according to some of the psychiatrists who are regulars at the Manhattan Chess Club, is a paranoid and is 'psychotically suspicious, like most paranoids'." Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 75
  4. ↑ "Bobby Fischer, then as now the enfant terrible of the chess world, charged that the Russians were in collusion, agreeing to draw with each other while playing no-holds-barred games with non-Russians, and to nothing to jeopardize the position of whichever one of them was leading." Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 35
  5. ↑ «Bobby Fischer: The Russians Have Fixed World Chess». Արխիվացված է օրիգինալից 2014-03-29-ին. Վերցված է 2015-09-28-ին.
  6. ↑ Bobby Fischer: Schacher im Schach. Das abgekartete Spiel der Russen (գերմ.)
  7. ↑ "Throughout all the Soviet comments on their chess successes runs the theme that more than chess is at stake. For example, when Botvinnik won the world title in 1948 Pravda commented, 'Botvinnik was not simply playing chess, he was defending the honour of his country', and in 1961 The Moral Code of the Builder of Communism stated, 'Our task is to educate chess-players towards communist consciousness, love of labour and discipline and loyalty to the good of society.'" Alexander 1972, p. 46
  8. ↑ "When Botvinnik won the Nottingham tournament of 1936, Pravda said in an editorial that his victory was a triumph of Marxist-Leninist chess". Donner 2006, p. 138 (originally published in De Tijd, June 28, 1972)
  9. ↑ "Spassky, of course, was carrying a burden that Fischer was not laden with: he was playing not only for himself, but also for the Soviet government, the Soviet system. He represented an ideology. Soviet chess players were supreme, so the theory went, because the Soviet social, political and governmental system was so much better." Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 108
  10. ↑ Fisher's 1972 Match Was Cold War Battle January 19, 2008
  11. ↑ Steinitz entry at World Chess Museum and Hall of Fame Արխիվացված 2008-07-04 Wayback Machine. Chessmuseum.org. Retrieved on 2009-03-03.
  12. ↑ Perhaps the best-selling book on the match was subtitled Նյու Յորք Թայմս Report on the Chess Match of the Century (Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972). Gligorić's book on the match was also subtitled The Chess Match of the Century (Gligorić 1972).
  13. ↑ "Even before a move has been made, this breathtaking, blood-curdling and heartrending encounter is justly being labelled as 'the Match of the Century'." Donner 2006, p. 136 (originally published in De Tijd, June 28, 1972)
  14. ↑ Byrne & Nei 1974, p. vii
  15. ↑ The term is used that way in Russian, and also by Edmar Mednis in his book How to Beat Bobby Fischer. Mednis 1997, p. 247
  16. ↑ Kažić 1974, pp. 230-31
  17. ↑ Kažić 1974, pp. 194-96
  18. ↑ Kažić 1974, pp. 231-32
  19. ↑ 19,0 19,1 Kasparov 2004a, p. 182
  20. ↑ Alexander 1972, pp. 60-61
  21. ↑ Alexander 1972, p. 74
  22. ↑ All Time Rankings Արխիվացված 2009-11-26 Wayback Machine - lists the top 10 from 1970 to 1997.
  23. ↑ "Despite his dismal score against Spassky, Fischer is the choice of nearly every expert. Indeed, London bookmakers favor him 6-to-5." Evans & Smith 1973, p. 8
  24. ↑ Of the players and expert commentators at the annual Hastings Christmas tournament in 1971-72, apart from one International Master who predicted a Spassky victory, almost everyone else predicted that Fischer would win easily. Gligorić 1972, pp. 13-14
  25. ↑ "Lay opinion is overwhelmingly in support of Fischer, expert opinion is divided in the proportion of about 2 to 1 in his favour." Alexander 1972, p. 74
  26. ↑ Bill Goichberg, "Masters and Experts View the Match", Chess Life & Review, July 1972, pp. 409-10 (also available on DVD)
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 59
  28. ↑ Alexander 1972, p. 79
  29. ↑ Edmonds & Eidinow 2004, p. 156
  30. ↑ Brady 2011, p. 184
  31. ↑ Lombardy 2011, pp. 219-20
  32. ↑ Alexander 1972, pp. 77, 79
  33. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 76
  34. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, pp. 63-64
  35. ↑ 35,0 35,1 Alexander 1972, p. 77
  36. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 60
  37. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, pp. 62-63
  38. ↑ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 138-39
  39. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, pp. 63-67
  40. ↑ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 143-44
  41. ↑ An extreme example of this was seen in the 1927 World Championship match between José Raúl Capablanca and Alexander Alekhine, where all but two of the thirty-four games featured the Queen's Gambit Declined. José Raul Capablanca, World's Championship Matches, 1921 and 1927, Dover Publications, 1977, p. 46, ISBN 0-486-23189-5
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 Mednis 1997, p. xxviii
  43. ↑ "Before the match there was a lot of talk that it is comparatively easy to prepare for Fischer, because he is very conservative in his choice of openings. Especially with White, Fischer plays [1.e4] almost without exception." Byrne & Nei 1974, p. 106
  44. ↑ Gligorić 1972, pp. 48, 65, 87, 91, 113, 117
  45. ↑ ՖԻԴԵ Article 7, Rule 8, reproduced in Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 204
  46. ↑ ՖԻԴԵ Article 7, Rule 6, reproduced in Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 204
  47. ↑ ՖԻԴԵ Article 7, Rule 9b, reproduced in Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 204
  48. ↑ ՖԻԴԵ Article 7, Rule 9a, reproduced in Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 204
  49. ↑ ՖԻԴԵ Article 7, Rule 10, reproduced in Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 204
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 Gligorić 1972, p. 86
  51. ↑ Edmonds & Eidinow 2004, pp. 163-64
  52. ↑ 52,0 52,1 Darrach, Brad (1972 թ․ օգոստոսի 11). «Bobby is Not a Nasty Kid». Life. էջ 40. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 25-ին.
  53. ↑ Matanović 1991 (Vol E), p. 312, n. 28
  54. ↑ Evans & Smith 1973, p. 26
  55. ↑ Byrne & Nei 1974, p. 82
  56. ↑ 56,0 56,1 Alexander 1972, p. 86
  57. ↑ Garry Kasparov (2004b), Max Euwe & Jan Timman (2009), Dmitry Plisetsky & Sergey Voronkov (2005), Svetozar Gligoric (1972), and C.H.O'D. Alexander (1972) all give this move one question mark (a bad move but not a blunder). Larry Evans & Ken Smith (1973), and Richard Roberts, Harold Schonberg, Al Horowitz & Samuel Reshevsky (1972) give it "?!" (a dubious move).
  58. ↑ Kasparov 2004b, p. 434
  59. ↑ Gligorić 1972, p. 34
  60. ↑ Robert Byrne wrote, "The wonder is that, even though he now loses the bishop for two pawns, he would have been able to draw had it not been for his later mistakes." Byrne & Nei 1974, p. 83
  61. ↑ Mednis 1997, pp. 275-76
  62. ↑ Gligorić 1972 (p. 34), Alexander 1972 (p. 86), and Evans & Smith 1973 (p. 29) all give Fischer's 40th move as a bad move, stating that he could still have drawn with the correct 40th move. More recent books by Kasparov 2004b (p. 435) and Plisetsky & Voronkov 2005 (p. 443) give Fischer's 39th move as weak, claiming that his last opportunity to draw the game was with 39...e5! Mednis 1997 (pp. 274-76) says that Fischer's 37th move was bad, and thinks he missed a draw with 37...a6. Euwe & Timman 2009 (pp. 55-57), citing analysis of Friðrik Ólafsson and independently Jon Speelman say that Fischer could have forced a draw after 36.a4? with 37...a6 or with 39...e5.
    Speelman analyzed the position in depth in his 1980 book, Analysing the Endgame, pp. 74-80, taking into account previous analysis by others. He states that 29...Bxh2 was a bad move, giving White excellent winning chances without any compensating chances for Black. However, the position was not lost after that move; but after two more errors (37...Ke4?! and 39...f5?), Black was clearly lost.
  63. ↑ Spassky vs. Fischer, 1972 (game 1) Chessgames.com
  64. ↑ Karpov 1990, p. 100
  65. ↑ "Fischer lodged a formal protest [over the second-game-forfeit] less than six hours after the forfeiture. It was overruled by the match committee... Everyone knew that Fischer wouldn't accept it lightly. And he didn't. His instant reaction was to make a reservation to fly home immediately. He was dissuaded by Lombardy, but it seemed likely that he'd refuse to continue the match unless the forfeit was removed." Brady 2011, p. 193
  66. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, pp. 99-100
  67. ↑ Brady 2011, pp. 194-95
  68. ↑ They write that it "had a costly psychological effect on Spassky". Pal Benko and Burt Hochberg, Winning with Chess Psychology, David McKay, 1991, p. 87, ISBN 0-8129-1866-5; Benko and Hochberg also quote Spassky as saying after the match, "My acceding to Fischer's groundless demand to play in a closed room was a big psychological mistake." Id., p. 92
  69. ↑ Evans & Smith 1973, p. 40
  70. ↑ Matanović 1996 (Vol A), p. 481, n. 26
  71. ↑ Alexander 1972, p. 89
  72. ↑ Evans & Smith 1973, pp. 40-42
  73. ↑ Gligorić 1972, p. 41
  74. ↑ Spassky vs. Fischer, 1972 (game 3) Chessgames.com
  75. ↑ Matanović 1984 (Vol B), p. 438, n. 72
  76. ↑ Gligorić 1972, pp. 43-46
  77. ↑ Fischer vs. Spassky, 1972 (game 4) Chessgames.com
  78. ↑ Gligorić 1972, p. 48
  79. ↑ Matanović 1991 (Vol E), p. 251, n. 67
  80. ↑ Gligorić 1972, pp. 47-49
  81. ↑ Spassky vs. Fischer, 1972 (game 5) Chessgames.com
  82. ↑ "Despite the victory [in game 5], neither Bobby nor I was satisfied with the outcome of his king pawn sally in Game Four. "Don't worry. Sunday I will play something that will make you very happy...""A Mystery Wrapped in an Enigma" Արխիվացված 2015-09-02 Wayback Machine William Lombardy, January 21, 1974, Bobby-Fischer.net
  83. ↑ "Krogius: Of course, we ourselves tried to forecast the direction of the American grandmaster's preparations. I remember that repeated suggestions were made about possible changes in Fischer's style, and in particular his opening repertoire." Plisetsky & Voronkov 2005, p. 308.
  84. ↑ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 308.
  85. ↑ The two prior occasions were at the 1970 Palma de Mallorca Interzonal, when Fischer played 1.c4 against Lev Polugaevsky and Oscar Panno. Gligorić 1972, p. 52
  86. ↑ Gligorić 1972, pp. 51-52
  87. ↑ 87,0 87,1 D. Marović, Play the Queen's Gambit, Maxwell Macmillan Chess, 1991, p. 130, ISBN 1-85744-016-1
  88. ↑ After Furman-Geller, Semyon Furman, Geller, Spassky, and Eduard Gufeld analyzed the game, and "Geller analyzed a plan associated with material sacrifices that would begin with the move 14...Qb7!" Geller was also one of Spassky's seconds for the match, and "during the preparation for the match they studied this position" (after 14.Bb5). Eduard Gufeld, "Inventors and Novelty-Makers", Chess Life, March 2001, p. 26
  89. ↑ Matanović 1976 (Vol D), p. 273, n. 69
  90. ↑ Fischer vs. Spassky, 1972 (game 6) Chessgames.com
  91. ↑ 91,0 91,1 Gligorić 1972, p. 55
  92. ↑ Brady 1973, p. 252.
  93. ↑ Alexander 1972, p. 96
  94. ↑ Gligorić 1972, p. 54
  95. ↑ Byrne & Nei 1974, p. 112
  96. ↑ Matanović 1984 (Vol B), p. 489, n. 163
  97. ↑ Gligorić 1972, pp. 58-59
  98. ↑ Gligorić 1972, p. 59
  99. ↑ Spassky vs. Fischer, 1972 (game 7) Chessgames.com
  100. ↑ Matanović 1996 (Vol A), p. 285, n. 36
  101. ↑ Fischer vs. Spassky, 1972 (game 8) Chessgames.com
  102. ↑ Matanović 1976 (Vol D), p. 197, n. 32
  103. ↑ Spassky vs. Fischer, 1972 (game 9) Chessgames.com
  104. ↑ Byrne & Nei 1974, p. 106
  105. ↑ Matanović 1981 (Vol C), p. 466, n. 68
  106. ↑ Byrne & Nei 1974, p. 133
  107. ↑ 107,0 107,1 Gligorić 1972, p. 71
  108. ↑ Byrne & Nei 1974, p. 134
  109. ↑ Byrne & Nei 1974, pp. 134-35
  110. ↑ Fischer vs. Spassky, 1972 (game 10) Chessgames.com
  111. ↑ Mednis 1997, pp. 278-79
  112. ↑ Mednis 1997, p. 279
  113. ↑ Matanović 1984 (Vol B), p. 489, n. 158
  114. ↑ Fischer games as Black in Poisoned Pawn Chessgames.com. Retrieved on 2009-02-28.
  115. ↑ Spassky vs. Fischer, 1972 (game 11) Chessgames.com
  116. ↑ Matanović 1976 (Vol D), p. 289, n. 35
  117. ↑ Matanović 1987 (Vol D), p. 354, n. 27
  118. ↑ Fischer vs. Spassky, 1972 (game 12) Chessgames.com
  119. ↑ Matanović 1984 (Vol B), p. 41, n. 82
  120. ↑ "A Mystery Wrapped in an Enigma" Արխիվացված 2015-09-02 Wayback Machine William Lombardy, January 21, 1974, Bobby-Fischer.net
  121. ↑ Soltis 2003, p. 271
  122. ↑ Plisetsky & Voronkov 2005, p. 359
  123. ↑ Spassky vs. Fischer, 1972 (game 13) Chessgames.com
  124. ↑ Soltis 2003, p. 275
  125. ↑ Matanović 1987 (Vol D), p. 205, n. 88
  126. ↑ Gligorić 1972, pp. 87-89
  127. ↑ Fischer vs. Spassky, 1972 (game 14) Chessgames.com
  128. ↑ Matanović 1997 (Vol B), p. 539, n. 48
  129. ↑ Gligorić, pp. 92-93
  130. ↑ Gligorić 1972, pp. 90-91
  131. ↑ Raymond Keene and David Levy, The 1974 World Chess Olympiad, R.H.M. Press, 1975, p. 34, ISBN 978-0-89058-205-3
  132. ↑ Velimirović vs. Al Kazzaz, Nice Olympiad 1974 (1-0, 28) Chessgames.com. Retrieved on 2009-03-05.
  133. ↑ See also Gunawan vs. Adianto, Indonesia 1983 (1-0, 31) Chessgames.com. Retrieved on 2009-03-05. But see Anderson vs. Gormally, British Championship 2007 (0-1, 73) Chessgames.com. Retrieved on 2009-03-05.
  134. ↑ Nick de Firmian, Modern Chess Openings (15th ed. 2008), Random House Puzzles & Games, p. 255, ISBN 978-0-8129-3682-7
  135. ↑ Spassky vs. Fischer, 1972 (game 15) Chessgames.com
  136. ↑ Larry Kaufman, The Chess Advantage in Black and White, Random House Puzzles & Games, 2004, pp. 4-5, ISBN 978-0-8129-3571-4
  137. ↑ Matanović 1981 (Vol C), p. 327, n. 83
  138. ↑ Gligorić 1972, pp. 96-98
  139. ↑ Gligorić 1972, p. 99
  140. ↑ Gligorić 1972, p. 96
  141. ↑ Fischer vs. Spassky, 1972 (game 16) Chessgames.com
  142. ↑ Gligorić 1972, p. 102
  143. ↑ Matanović 1984 (Vol B), p. 81, n. 32
  144. ↑ Alexander 1972, p. 132
  145. ↑ Spassky vs. Fischer, 1972 (game 17) Chessgames.com
  146. ↑ Matanović 1984 (Vol B), pp. 336-37, n. 9
  147. ↑ Fischer vs. Spassky, 1972 (game 18) Chessgames.com
  148. ↑ Gligorić 1972, p. 114
  149. ↑ Matanović 1984 (Vol B), p. 48, n. 113
  150. ↑ Alexander 1972, p. 135
  151. ↑ Spassky vs. Fischer, 1972 (game 19) Chessgames.com
  152. ↑ Matanović 1984 (Vol B), p. 335, n. 12
  153. ↑ Gligorić 1972, p. 116
  154. ↑ Gligorić 1972, p. 119
  155. ↑ Fischer vs. Spassky, 1972 (game 20) Chessgames.com
  156. ↑ Byrne & Nei 1974, pp. 207-08
  157. ↑ Matanović 1997 (Vol B), p. 279, n. 31
  158. ↑ Gligorić 1972, p. 123
  159. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, pp. 192-93
  160. ↑ Andrew Torchia, Fischer is Crowned World Chess Champ, Associated Press, September 1, 1972
  161. ↑ Spassky vs. Fischer, 1972 (game 21) Chessgames.com
  162. ↑ Roberts, Schonberg, Horowitz & Reshevsky 1972, p. 194
  163. ↑ Soltis 2003, pp. 10-11.
  164. ↑ "Wearing city's gold medal and accompanied by Mayor John Lindsay, Bobby shakes hands with some 3,000 fans attending..." Saidy & Lessing 1974, photo on pp. 224-25; captions on p. 227.
  165. ↑ Larry Evans, in Müller 2009, p. 13.
  166. ↑ «BOBBY'S CHESSBOARD MASTERY». Sports Illustrated. 1972 թ․ օգոստոսի 14. Վերցված է 2007 թ․ մայիսի 12-ին.
  167. ↑ Cavett, Dick (2008 թ․ փետրվարի 8). «Was It Only a Game?». The New York Times. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 4-ին.
  168. ↑ Seirawan, Yasser (1995). Winning Chess Brilliancies. Microsoft Press. ISBN 978-1857443479.
  169. ↑ Kasparov, Garry. My Great Predecessors, Volume IV. Gloucester Publishers. ISBN 1-85744-395-0.
  170. ↑ Plisetsky & Voronkov 2005, pp. 412-13
  171. ↑ Weeks, Mark (1997-2008). «1992 Fischer - Spassky Rematch Highlights». Printer. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 28-ին.
  172. ↑ Burgess, Graham (2010), The Mammoth Book of Chess, Running Press
  173. ↑ William Hartston, Chess: The Making of the Musical, Pavilion Books, 1986, p. 10. ISBN 1-85145-006-8.
  174. ↑ Zhaskyran, Musin (January 2001). «Chess Problems (about chess songs of Vladimir Vysotsky)» (ռուսերեն). Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 29-ին.
  175. ↑ «Games». Drunk History. Season 3. Սերիա 6. հոկտեմբերի 6, 2015. Comedy Central. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-04-29-ին. Վերցված է 2017-05-14-ին.

Գրականություն

խմբագրել

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
Այս հոդվածն ընտրվել է Հայերեն Վիքիպեդիայի՝ 2017 թվականի հուլիսի 11-ի օրվա հոդված:
Ստացված է «https://hy.wiki.x.io/w/index.php?title=Շախմատի_աշխարհի_առաջնություն_1972&oldid=10107986» էջից