Սպանություն Միջագետքում

Սպանություն Միջագետքում; անգլ.՝ Murder in Mesopotamia և պորտ.՝ Assassínio na Mesopotâmia
Հեղինակ	Ագաթա Քրիստի
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	քրեական վեպ
Բնօրինակ լեզու	անգլերեն
Կերպար(ներ)	Էրքյուլ Պուարո
Նկարագրում է	Ագաթա Քրիստիի մտացածին տիեզերք
Շարք	Էրքյուլ Պուարոյի կանոնը
Նախորդ	Սպանություններ այբբենական կարգով
Հաջորդ	Սեղանի վրայի խաղաքարտերը
Երկիր	Մեծ Բրիտանիա
Հրատարակիչ	Collins Crime Club
Հրատարակման տարեթիվ	հուլիսի 6, 1936
Կայք	agathachristie.com/stories/murder-in-mesopotamia(անգլ.)

Սպանություն Միջագետքում (անգլ.՝ Murder in Mesopotamia), դետեկտիվ ժանրի վեպ, որը գրել է բրիտանացի գրող Ագաթա Քրիստին։ Այն Մեծ Բրիտանիայում առաջին անգամ հրատարակվել է «Collins Crime Club» հրատարակչության կողմից 1936 թվականի հուլիսի 6-ին, իսկ Միացյալ Նահանգներում՝ «Dodd, Mead and Company» հրատարակչության կողմից ավելի ուշ նույն տարում^[2]^[3]^[4]։ Մեծ Բրիտանիայում գիրքը վաճառվել է 7 շիլինգով և 6 փենսով, իսկ Միացյալ Նահնգներում՝ 2 դոլարով^[4]^[5]։ Գրքի շապիկը նախագծել է Ռոբին Մաքքարթնին։

Վեպում հանդես է գալիս բելգիացի խուզարկու Էրքյուլ Պուարոն։ Վեպի գործողությունները տեղի են ունենում Իրաքում, որտեղ հնագիտական պեղումներ են իրականացվում, իսկ հեղինակի այցելությունը Ուր քաղաք-պետության թագավորական գերեզմանատուն ապահովվում են վեպի նկարագրական մասերը։ Այնտեղ նա հանդիպում է իր ամուսնուն՝ պարոն Մաքս Մալովանին, և այլ բրիտանացի հնագետների։ Վեպի վրա հիմնված հեռուստասերիալը սկսել է ցուցադրվել 2002 թվականին։

Սյուժե

Բուժքույր Էմի Լիսերանը ժամանում է Իրաքի Հասանիե քաղաք (այնտեղ հնագիտական պեղումներ են իրականացվում)՝ օգնելու շվեդ-ամերիկացի հնագետ բժիշկ Էրիկ Լեդներին նրա կնոջը՝ Լուիզին խնամելու համար։ Սկզբնական օրերին Էմին տեղեկանում է, որ Լուիզը մինչև Էրիկը ամուսնացած է եղել մի գերմանացու հետ՝ Ֆրեդերիք Բոսներ անվամբ։ Տասնհինգ տարի առաջ՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, Բոսները ձերբակալվել է ԱՄՆ Պետական դեպարտամենտի ներսում լրտեսություն անելու համար։ Նրան դատապարտել են մահվան։ Նրան հաջողվել է խուսափել մահից, բայց հետագայում մահացել է գնացքի վթարի ժամանակ։ Լուիզը իմանում է, որ Բոսները երիտասարդ աներձագ ուներ և որ նա իրեն նամակներ էր ուղարկում այն ժամանակ, երբ իմանում էր, որ իր կյանքում տղամարդ է հայտնվել։ Այս նամակների հոսքը դադարել է, երբ նա երեք տարի առաջ ամուսնացել է Լիդների հետ։ Մի շաբաթ անց Լուիզին գտնում են մահացած իրենց տան ննջասենյակում, որը մոտ էր ամուսնու հողամասին, որից զույգը համատեղ օգտվում էր։ Ըստ բժիշկ Գիլս Ռեյլիի հետազոտության՝ նրա գլխին հարվածել են մի մեծ առարկայով։

Ոստիկանության կողմից սկզբնական հետազոտությունը, որը վարում էր կապիտան Մեյթլանդը, որևէ արդյունք չի տալիս։ Ոստիկանությունը չի կարողանում գտնել սպանության համար օգտագործված զենքը, այնուամենայնիվ ենթադրություն կա, որ սպանությունն իրականացրել է ինչ-որ մեկը, որը գտնվում էր պեղման վայրում։ Ռեյլին իմանում է, որ իր ընկերը՝ Էրքյուլ Պուարոն, այժմ գտնվում է Իրաքում և զանգահարում է նրան՝ օգնություն ակնկալելով։ Երբ Պուարոն ժամանում է, նա նշում է, որ ննջասենյակը միայն մի մուտք ունի և որ միակ պատուհանը սենյակում փակ էր և արգելակված։ Նա նաև պարզում է, որ լվացարանի մոտ գտնվող գորգը արնոտված է։ Անի Ջոնսոնը՝ Լիդների գործընկերը, ասում է, որ ճչոցի ձայն է լսել, բայց այդքան էլ վստահ չէ դրա վրա։ Ռեյլիի դուստրը՝ Շեյլան նշում է, որ զոհը անընդհատ տղամարդկանց ուշադրրության կենտրոնում էր, այնուամենայնիվ որևէ դատողություն չեն կարող անել դրանից։ Պուարոյին հետաքրքրում է այն պատմությունը, որը Լուիզը պատմել էր բուժքույր Լիսերանին նրա առաջին ամուսնու մասին։ Նրան հետաքրքում է, թե արդյոք Բոսները կամ նրա աներձագը դասվում են այդ տղամարդկանց շարքին։ Պուարոն նաև մտադրված է իմանալ, թե արդյոք այն նամակները, որ Լուիզը ստացել է, իր ձեռագրով էին գրված, թե ոչ։

Լուիզի հուղարկավորոթյունից հետո բուժքույր Լիսերանը տան կտուրի վրա հանդիպում է միսս Ջոնսոնին, որը պնդում է, որ գիտի թե ինչպես կարող էր ինչ-որ մեկը աննկատ մտնել տուն, բայց այս ամենի վրա շատ չի ծավալվում։ Այդ գիշեր միսս Ջոնսոնը անգիտակցաբար թույն է խմում։ Իր բաժակը, որից սովորաբար ջուր էր խմում, փոխարինվել է թույնով։ Էմին պատահական բախվում է նրան և լսում է, թե ինչպես է նա նշում «պատուհան» բառը մահանալուց առաջ։ Բուժքույրը չի հավատում, որ միսս Ջոնսոնը ինքնասպանություն է գործել և նրան հետաքրքիր է՝ արդյոք նա գիտեր՝ ինչպես է ջրի բաժակը փոխարինվել թույնով։ Մի օր հետազոտություններ կատարելուց և հաղորդագրություններ ուղարկելուց հետո Պուարոն հավաքում է բոլորին և բացահայտում, որ երկու կանայք էլ սպանվել են բժիշկ Էրիկ Լեդների կողմից, ով իրականում Ֆրեդերիկ Բոսներն է։ Իսկական Լիդները մահացել է 15 տարի առաջ գնացքի վթարի ժամանակ։ Երբ Բոսները գտել է նրա մարմինը և տեսել է նրա աղավաղված դեմքը, նա փոխել իրենց ինքնությունը՝ իշխանությունների հետապնդումներից խուսափելու նպատակով։

Բոսները խելագարի պես սիրահարված էր Լուիզին։ Այլ տղամարդկանց հետ նրա նոր հարաբերությունները ձախողելու համար նա, Լուիզը ձեռագիրը կրկնօրինակելով, նամակներ է ուղարկել նրան։ Նամակները դադարվեցին ուղարկվել այն բանից հետո, երբ նրանք տասներկու տարի անց ամուսնացան, երբ Լուիզը նրան այլևս չէր հիշում։ Երբ Լուիզը սկսեց համակրել նրա ընկերոջը՝ Ռիչարդ Քերիին, Բոսները որոշեց սպանել նրան, քանի որ ոչ մեկին չէր ցանկանում տեսնել նրա կողքին, բացի իրենից։ Սպանության օրը Բոսները կտուրով քաշեց նրան դեպի պատուհանը՝ օգտագործելով այն նույն դիմակը, որն օգտագործել էր անցած գիշերներին՝ նրան վախեցնելու համար։ Երբ Լուիզը քայլեր ձեռնարկեց ազատվելու համար, Բոսները մի քարատիպ գործիք գցեց նրա վրա, որը հետո պարանով հետ քաշեց այն։ Նա մարմինը և գորգը տեղափոխեց ննջասենյակ, այնուհետև դուրս գալուց փակեց պատուհանը։ Հետո նա օգտագործեց Էմիին որպես իր ծրագրի մի մաս՝ իրենից կասկածանքը հանելու համար։ Միսս Ջոնսոնը սպանվել է, քանի որ գիտակցել է, թե ինչպես է Լուիզը սպանվել։

Հետքննություներից հետո ոստիկանությունը Բեյրութում ձերբակալեց երկու մարդու, որոնց Պուարոն տեսել էր պեղման վայրից թանկարժեք գտածոներ գողանալիս։ Նրանցից մեկը Ռաուլ Մենիերն էր՝ հայտնի որպես Ֆազեր Լավինի։ Նա որպես վիմագիր բավականին լավ հեղինակություն ուներ, բայց չնայած դրան, այդքան էլ հայտնի չէր հնագետների շրջանում։ Մյուսը Ալի Յուսուֆն էր՝ Մենիերի հայտնի գործընկերներից։ Մենիերը գողացված բրածոները փոխարինում էր կատարյալին մոտ կրկնօրինակներով։ Շիելան ամուսնանում է Դավիթ Էմոտի հետ, իսկ բուժքույր Լիսերանը վերադառնում է Անգլիա։

Կերպարներ

Էրքյուլ Պուարո - Հայտնի բելգիացի խուզարկու, որը ներգրավված էր հանցագործին բացահայտելու գործում, մինչ ճանապարհորդում էր Միջին Արևելքում։
Էմի Լիսերան - Պրոֆեսիոնալ բուժքույր, որը գնում է Էրիկ Լեդների տուն՝ նրա կնոջը՝ Լուիզային խնամելու համար։ Նա պատմությունը ներկայացնողն է։
Կապիտան Մեյթլանդ - Բրիտանացի ոստիկան, որը հետաքննում է սպանությունը։
Լուիզ Լեդներ - Առաջին զոհը։ Գեղեցիկ, խելամիտ ամերիկացի կին, որը երկու տարի ամուսնացած է եղել Էրիկ Լեդների հետ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ կարճ ժամանակով ամուսնացած է եղել և 15 տարի առաջ այրիացել է։
Անի Ջոնսոն - Երկրորդ զոհը։ Երկար ժամանակ եղել է բժիշկ Լադների գործընկերը։
Էրիկ Լեդներ - Ապանությունների հեղինակը, Լուիզի ամուսինը և որոշ հեղինակություն վայելող հնագետ։ Հասանիեին մոտ գտնվող հնագիտական կենտրոնի ղեկավար։ Բացահայտվել է, որ Լուիզի առաջին ամուսինն է, որը կեղծել է իր մահը 15 տարի առաջ։
Ռիչարդ Քերի - Մի գեղեցիկ տղամարդ, որը երկար ժամանակ բժիշկ Լեդների գործընկերն էր։ Ենթադրվում է, որ սիրային կապի մեջ էր Լուիզի հետ։
Բժիշկ Գիլս Ռեյլի - Հասանիեի հայտնի բժիշկը, Պուարոյի վաղեմի ընկերը, որը Էմիին ապահովել է պաշտոնով և Պուարոյին ներգրավվել է Լուիզի սպանությունը հետաքննելու աշխատանքների մեջ։
Շիելա Ռեյլի - Բժիշկ Ռեյլիի դուստրը
Ջոսեֆ Մերկադո - Լեդների գործընկերը։ Հայտնի է իր միշտ ուժասպառ եղած տեսքով և ձեռքերի անսովոր շարժումով։
Մարի Մերկադո - Ջոսեֆի երիտասարդ, նվիրված կինը։ Հայտնի է միսս Լեդների, բուժքույր Լիսերանի և Էրքյուլ Պուարոյի նկատմամբ թշնամական պահվածքով։
Դավիթ Էմոտ - Երիտասարդ, հանգիստ բնավորության տեր ամերիկացի, որն աշխատում է հնագիտական պեղումների կենտրոնում։
Բիլլ Քոլման - Մի երիտասարդ, որն աշխատում է հնագիտական կենտրոնում։ Նրան այդքան էլ չեն հետաքրքրում հնագիտական աշխատանքները․ նա ավելի շուտ հմուտ է կեղծելու մեջ։
Քարլ Ռեյթեր - Երիտասարդ ամերիկացի Չիկագոյից։ Հնագիտական պեղումների կենտրոնում առաջին տարին աշխատել է որպես լուսանկարիչ։
Ֆազեր Լավինի (Ռաուլ Մենիեր) - ֆրանսիացի հոգևորական, թիմի նոր անդամ։ Հմուտ է վիմագրության մեջ, ուսումնասիրում է հին լեզուներ։

Ադապտացիա

Հեռուստատեսություն

2002 թվականի հունիսի 2-ին «Սպանություն Միջագետքում» գրքի հիման վրա Պուարոյի մասնակցությամբ սերիաների շարքից թողարկվել է համանուն էպիզոդ Դավիթ Սուչետի մասնակցությամբ, որը հանդես է եկել որպես Էրքյուլ Պուարո^[6]։ Այն մասամբ նկարահանվել է Թունիսում գտնվող Ուտինա հնագիտական պեղումների կենտրոնում։ Էպիզոդը հավատարիմ է մնացել վեպի սյուժեին՝ ներառելով սպանությունը, շարժառիթը, ավարտը։ Չնայած այս ամենին՝ ֆիլմում որոշակի փոփխություններ են կատարվել։

Բժիշկ Գիլս Ռեյլիի, պարոն Ռեյթերի և Դավիթ Էմոտի դերերը անտեսված են։
Երկու կերպարներ չնչին փոփոխությունների են ենթարկվել՝ Բիլլ Քոլմանի անունը ֆիլմում Վիլիամ է, իսկ Շիելա Ռեյլին դառնում է կապիտան Մեյթլանդի դուստրը․ վերջինիս ազգանունը արդյունքում փոխված է, իսկ կերպարը ավելի հաճելի է դարձել։
Կապիտան Հաստիգսի կեպարը նույնպես ավելացվել է։ Բացի այն, որ նա Պուարոյին օգնում է բացահայտել սպանությունը՝ հանելով կասկածները Էմի Լիսերանի վրայից, նա նաև Վիլիամ Քոլեմանի քեռին է, ում այցելում է։
Պուարոն Իրաքում է՝ դքսուհի Վերա Ռոսակոֆին հանդիպելու նպատակով, քանի որ նրանից նամակ է ստացել՝ օգնություն ակնկալելով։ Նա արդեն այնտեղ չէր, երբ Պուարոն ժամանում է, և նրան միայն հաղորդագրությամբ են տեղեկացնում այն էլ այն ժամանակ, երբ գործն արդեն փակված է։
Պուարոն ժամանալուն պես այցելում է հնագիտական պեղումների կենտրոն և այնտեղ հանդիպում է Լուիզին, երբ նա դեռ ողջ էր։ Արդյունքում Պուարոն իմանում է նրա առաջին ամուսնության և այն նամակների մասին, որը նա ստացել է ուղղակի կերպով, այլ ոչ թե Էմիի միջոցով։
Ջոսեֆ Մերկադոյի թմրանյութի չափաբաժինը ավելի ուժեղ է։ Նա սպանում է իր մատակարարին մինչ Պոուարոյի ժամանելը, իսկ հետո ինքնասպանություն է գործում՝ իր մեղավորությւնը թաքցնելու նպատակով։
Ռաուլ Մենիորը և Ալի Յուսուֆը չեն մեղադրվում, երբ տեղի է ունենում բրածոների գողությունը և երկուսն էլ չեն ձերբակալվում։

Ռադիո

BBC ռադիո 4-ը հեռարձակեց «Սպանություն Միջագետքում» գրքի հիման վրա հաղորդում, որում Պուարոյի դերը կերտել է Ջոն Մոֆատը^[7]^[8]։

Ծանոթագրություններ

↑ (unspecified title) — ISBN 972-38-1320-3
↑ «Review of Murder in Mesopotamia». The Observer. 1936 թ․ հուլիսի 5. էջ 6.
↑ Cooper, John; Pyke, B A (1994). Detective Fiction – the collector's guide (2nd ed.). Scholar Press. էջեր 82, 86. ISBN 0-85967-991-8.
↑ ^4,0 ^4,1 «American Tribute to Agatha Christie,». First edition covers. Home.insightbb.com. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
↑ Peers, Chris; Spurrier, Ralph; Sturgeon, Jamie (1987). Foord, Peter; Williams, Richard (eds.). Collins Crime Club – A checklist of First Editions (2nd ed.). Dragonby Press. էջ 15.
↑ «Agatha Christie: Poirot. Asesinato en Mesopotamia». El Mundo (իսպաներեն). Paramount Channel. 2017 թ․ դեկտեմբերի 1. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
↑ «Murder in Mesopotamia». BBC Radio 4. 2009 թ․ հոկտեմբերի 24. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.
↑ Christie, Agatha (author); Bakewell, Michael (2003). Murder in Mesopotamia : A BBC Radio 4 full-cast dramatisation (audio compact disc) (English). Bath: BBC Audiobooks. ISBN 9780563494232. OCLC 938615128.{{cite AV media}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

Արտաքին հղումներ

Murder in Mesopotamia Ագաթա Քրիստիի պաշտոնական կայքէջում
Murder in Mesopotamia Ագաթա Քրիստիի պաշտոնական կայքէջում
Murder in Mesopotamia (2001)(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
G. W. Thomas «Սպանություն Միջագետքում» գրքի ինքնակենսագրական տեսակետներ

[_723b04d04d27403c-1] (unspecified title) — ISBN 972-38-1320-3

[2] «Review of Murder in Mesopotamia». The Observer. 1936 թ․ հուլիսի 5. էջ 6.

[3] Cooper, John; Pyke, B A (1994). Detective Fiction – the collector's guide (2nd ed.). Scholar Press. էջեր 82, 86. ISBN 0-85967-991-8.

[US-4] 4,0 ^4,1 «American Tribute to Agatha Christie,». First edition covers. Home.insightbb.com. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 18-ին.

[5] Peers, Chris; Spurrier, Ralph; Sturgeon, Jamie (1987). Foord, Peter; Williams, Richard (eds.). Collins Crime Club – A checklist of First Editions (2nd ed.). Dragonby Press. էջ 15.

[6] «Agatha Christie: Poirot. Asesinato en Mesopotamia». El Mundo (իսպաներեն). Paramount Channel. 2017 թ․ դեկտեմբերի 1. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.

[bbcr4_20091024_radio-7] «Murder in Mesopotamia». BBC Radio 4. 2009 թ․ հոկտեմբերի 24. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.

[christie_2003_mesopotamia-cd-8] Christie, Agatha (author); Bakewell, Michael (2003). Murder in Mesopotamia : A BBC Radio 4 full-cast dramatisation (audio compact disc) (English). Bath: BBC Audiobooks. ISBN 9780563494232. OCLC 938615128.{{cite AV media}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[2]

[3]

[4]

[5]

[1]

[6]

[7]

[8]