Վիքիպեդիա

Իգոր Ստրավինսկի

(Վերահղված է Ստրավինսկի, Ի.ից)

Իգոր Ֆեոդորովիչ Ստրավինսկի (հունիսի 5 (17), 1882[1], Լոմոնոսով, Սանկտ Պետերբուրգի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[2][3][4] - ապրիլի 6, 1971(1971-04-06)[5][6][7][…], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[6][3][4]), ռուս հայտնի դաշնակահար, դիրիժոր և կոմպոզիտոր, որը շատերի կողմից համարվում է 20-րդ դարի ամենաազդեցիկ կոմպոզիտորներից մեկը[10][11][12]։ Ստրավինսկու կոմպոզիտորական կարիերան առանձնացել է իր ոճական բազմազանությամբ։ Առաջին անգամ նա միջազգային ճանաչման է արժանացել երեք բալետների շնորհիվ, որ ստեղծվել են իմպրեսարիո Սերգեյ Դյագիլևի պատվերով և առաջին անգամ ներկայացվել Փարիզում Դյագիլևի «Ռուսական բալետի» կողմից։ Այդ բալետներն են՝ «Հրեղեն հավք» (1910), «Պետրուշկա» (1911) և «Սրբազան գարուն» (1913)։ Վերջինը փոխել է կոմպոզիտորների վերաբերմունքը ռիթմական կառուցվածքի նկատմամբ և դարձել այն ստեղծագործությունը, որի համար Ստրավինսկին համարվում է հեղափոխական երաժշտության բնագավառում, որն ընդլայնել է երաժշտական ձևավորման սահմանները։ Նրա ստեղծագործության ռուսական փուլին, երբ ստեղծվել են այնպիսի ստեղծագործություններ, ինչպիսիք են՝ «Ռենար», «Զինվորի պատմությունը», «Հարսանիք», 1920-ական թվականներին հաջորդել է նոր փուլ, երբ նա դիմել է նեոկլասիցիստական երաժշտությանը։ Այդ շրջանի ստեղծագործություններում նկատվում է միտում՝ օգտագործելու ավանդական երաժշտական ձևեր (կոնչերտո գրոսսո, ֆուգա և սիմֆոնիա)՝ հենվելով ավելի վաղ շրջանի ու հատկապես 18-րդ դարի ոճերի վրա։ 1950-ական թվականներին Ստրավինսկին սկսել է օգտագործել սերիական տեխնիկա։

Իգոր Ստրավինսկի
Բնօրինակ անունռուս.՝ Игорь Фёдорович Стравинский
Ծնվել էհունիսի 5 (17), 1882[1]
Լոմոնոսով, Սանկտ Պետերբուրգի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[2][3][4]
Երկիր Ֆրանսիա,  Ռուսական կայսրություն,  ԱՄՆ և  Շվեյցարիա
Մահացել էապրիլի 6, 1971(1971-04-06)[5][6][7][…] (88 տարեկան)
Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[6][3][4]
ԳերեզմանՍան Միկելե գերեզմանատուն
Ժանրերօպերա, սիմֆոնիա, կամերային երաժշտություն և 20-րդ դարի դասական երաժշտություն
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր, դիրիժոր, դաշնակահար և լիբրետիստ
Գործիքներդաշնամուր
ԼեյբլRCA Victor, Columbia Records և CBS
ԿրթությունՍանկտ Պետերբուրգի համալսարան և Սանկտ Պետերբուրգի երկրորդ գիմնազիա
ԱնդամակցությունԱրվեստի և գրականության ամերիկյան ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Բավարիայի գեղարվեստի ակադեմիա և Շվեդիայի թագավորական երաժշտական ակադեմիա
ԱմուսինԵկատերինա Նոսենկո և Վերա դե Բոսե
Պարգևներ
Ստորագրություն
Ստորագրություն
 Igor Stravinsky Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

Վաղ կյանքը Ռուսական կայսրությունում

խմբագրել
 
Ֆեոդոր և Աննա Ստրավինսկիներ, Օդեսա, 1874
 
Իգոր Ստրավինսկի, 1903

Իգոր Ստրավինսկին ծնվել է 1882 թվականի հունիսի 17-ին Ռուսական կայսրության մայրաքաղաք Սանկտ Պետերբուրգի Օրանիենբաում արվարձանում[13] և մեծացել Սանկտ Պետերբուրգում[14]։ Հայրը՝ Ֆեոդոր Իգնատևիչ Ստրավինսկին (1843-1902), եղել է հայտնի օպերային երգիչ (բաս), Կիևի օպերային թատրոնի և Մարիինյան թատրոնի մեներգիչ, իսկ մայրը՝ դաշնակահարուհի և երգչուհի Աննա Կիրիլովնան (օրիորդական ազգանունը՝ Խոլոդովսկի, 1854-1939), ծնվել է Կիևում և եղել բարձրաստիճան պաշտոնյայի չորս դուստրերից մեկը։ Ֆեոդոր Ստրավինսկին սերել է լեհ մեծատոհմիկների, սենատորների ու հողատերերի ընտանիքից[15]։ Համարվում է, որ Ստրավինսկիների տոհմն սկիզբ է առել 17-րդ և 18-րդ դարերում նրանցից, որ կրել են Սուլիմա և Ստրավինսկի գերբերը[16]։ Առավել հավանական է, որ Ստրավինսկիների ճյուղը սերած լինի Ստրավինսկաներից՝ լեհացած լիտվացիներից (կամ բելառուսներից), որ եղել են կալվածատերեր և ազնվականներ Լիտվական մեծ իշխանությունում։ Ըստ Իգոր Ստրավինսկու՝ նրա ընտանիքը նախապես կրել է Սուլիմա-Ստրավինսկի ազգանունը, իսկ Ստրավինսկի ազգանունը ծագել է Ստրավա բառից, որը Լիտվայում հոսող Ստրևա գետի անվան տարբերակներից է[17][18][19][20]։

Հետագայում Ստրավինսկին հիշել է, որ դպրոցական տարիներին ինքը եղել է միայնակ և ասել է, թե ինքը երբեք չի հանդիպել մեկին, որն իսկապես կհետաքրքրեր իրեն[21]։ Ստրավինսկին սկսել է դաշնամուր նվագել սովորել վաղ տարիքում՝ միաժամանակ սովորելով երաժշտության տեսություն և փորձելով ստեղծագործել։ 1890 թվականին նա դիտել է Պյոտր Չայկովսկու «Քնած գեղեցկուհի» բալետը Մարիինյան թատրոնում։ Տասնհինգ տարեկան հասակում նա յուրացրել է Մենդելսոնի «No. 1 դաշնամուրային կոնցերտը» և ավարտել Ալեքսանդր Գլազունովի լարային կվարտետի կրճատումը դաշնամուրի համար, որը, ըստ որոշ տեղեկությունների, համարել է, որ Ստրավինսկին ոչ երաժշտական է և քիչ է մտածել իր հմտությունների մասին[22]։

Չնայած երաժշտությամբ տարված լինելուն՝ Իգոր Ստրավինսկին ծնողների պնդմամբ սովորել է իրավունք։ 1901 թվականին նա ընդունվել է Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան, սակայն ուսման չորս տարիների ընթացքում հաճախել է հիսունից էլ պակաս դասերի[23]։ 1902 թվականի ամառը Ստրավինսկին Նիկոլայ Ռիմսկի-Կորսակովի ու նրա ընտանիքի հետ անցկացրել է Հայդելբերգում, որտեղ Ռիմսկի-Կորսակովը, որը հավանաբար իր ժամանակի ռուս առաջատար կոմպոզիտորն էր, Ստրավինսկուն առաջարկել է չընդունվել Սանկտ Պետերբուրգի կոնսերվատորիա, այլ մասնավոր պարապմունքների միջոցով հասնել կոմպոզիտորական ունակությունների զարգացմանը, ինչի հիմնական պատճառը նրա տարիքն էր[24]։ Այդ տարի Ստրավինսկու հայրը մահանում է քաղցկեղից, իսկ նա սկսում է ավելի շատ ժամանակ հատկացնել երաժշտությանը, ոչ թե իրավունքին[25]։ 1905 թվականին համալսարանը փակվել է երկու ամսով Արյունոտ կիրակիի պատճառով[26]. Ստրավինսկուն թույլ չեն տվել հանձնել ամփոփիչ քննությունները, իսկ 1906 թվականի ապրիլին նա ստացել է կես դասընթացի դիպլոմ[15]։ Դրանից հետո նա կենտրոնացել է երաժշտության վրա։ 1905 թվականին նա սկսել է շաբաթական երկու անգամ մասնավոր դասեր առնել Ռիմսկի-Կորսակովի մոտ, ում նա համարում էր իր երկրորդ հայր[23]։ Այդ դասերը շարունակվել են մինչև Ռիմսկի-Կորսակովի մահը 1908 թվականին[27]։

1905 թվականին Ստրավինսկին նշանվել է իր զարմուհու (մորաքրոջ աղջիկը)՝ Եկատերինա Գավրիլիվնա Նոսենկոյի (Կատյա) հետ, որին ճանաչում էր վաղ մանկությունից[28]։ Չնայած Ռուս ուղղափառ եկեղեցին արգելում է ամուսնություններն առաջին զարմիկների միջև, 1906 թվականի հունվարի 23-ին զույգն ամուսնացել է. նրանց առաջին երկու երեխաները՝ Ֆեոդորն ու Լյուդմիլան, ծնվել են համապատասխանաբար 1907 և 1908 թվականներին[29]։

1909 թվականի փետրվարին Իգոր Ստրավինսկու նվագախմբային երկու աշխատանքները՝ «Scherzo fantastique» և «Feu d'artifice» (Հրավառություններ), ներկայացվել են Սանկտ Պետերբուրգում կայացած համերգի ժամանակ։ Այնտեղ դրանք լսել է Սերգեյ Դյագիլևը, որն այդ ժամանակ զբաղվում էր ռուսական օպերան ու բալետը Փարիզում ներկայացնելու հարցերի պլանավորմամբ։ Դյագիլևի վրա այնպիսի տպավորություն է թողել «Հրավառություններ» ստեղծագործությունը, որ նա Ստրավինսկուն հանձնարարել է կատարել մի քանի նոտայագրումներ, ապա գրել լիարժեք բալետ՝ «Հրեղեն հավքը»[30]։

Ստրավինսկի և Ուկրաինա

խմբագրել

Մոտավորապես 1890 թվականից մինչև 1914 թվականն Իգոր Ստրավինսկին հաճախ է այցելել Ուստիլուգ (ներկայում՝ քաղաք Ուկրաինայի Վոլինի մարզում)[31]։ Ամառների մեծ մասը նա անցկացրել է այնտեղ, որտեղ էլ ծանոթացել է իր մորաքրոջ դստեր՝ Եկատերինա Նոսենկոյի հետ։ 1907 թվականին Ստրավինսկին նախագծել և կառուցել է իր սեփական տունը Ուստիլուգում, որը կոչել է «իմ երկնային վայրը»[32]։ Այդ տանը Ստրավինսկին աշխատել է իր վաղ աշխատանքներից տասնյոթի վրա, որոնցից են՝ Feu d'artifice, «Հրեղեն հավք», «Պետրուշկա» և «Սրբազան գարուն»։ Վերանորոգվելուց հետո այդ տունը բացվել է որպես Ստրավինսկու տուն-թանգարան, որը միակն է որպես այդպիսին։ Այնտեղ ցուցադրվում են մեծ թվով փաստաթղթեր, նամակներ ու լուսանկարներ, իսկ մոտակա Լուցկ քաղաքում ամեն տարի անցկացվում է Ստրավինսկու փառատոնը[33]։

Կյանքը Շվեյցարիայում

խմբագրել

Իգոր Ստրավինսկին մեծ ճանաչման է արժանանում «Հրեղեն հավքի» հաջողությունից հետո, որի պրեմիերան կայացել է 1910 թվականի հունիսի 25-ին Փարիզում[34]։ Կոմպոզիտորը Փարիզ էր մեկնել հունիսի սկզբին՝ ներկա գտնվելու «Հրեղեն հավքի» վերջին փորձերին ու պրեմիերային[35]։ Բալետային սեզոնի վերջին նրա մոտ է գնացել ընտանիքը, և նրանք որոշել են մնալ Արևմուտքում, քանի որ նրա կինն սպասում էր երրորդ երեխային։ Ամառը Բրետանի Լե Բոլ բնակավայրում անցկացնելուց հետո նրանք սեպտեմբերի սկզբին տեղափոխվել են Շվեյցարիա։ Սեպտեմբերի 23-ին Լոզանի ծննդատանը ծնվել է Ստրավինսկու երկրորդ որդին՝ Սվյատոսլավ Սուլիման, իսկ ամսվա վերջին նրանք բնակություն են հաստատել Քլարանում[36]։

 
Վացլավ Նիժինսկին Պետրուշկայի դերում, 1910-1911 թվականներ

Հետագա չորս տարիներին Ստրավինսկինրը ամառներն անցկացրել են Ռուսաստանում, ձմեռները՝ Շվեյցարիայում[37]։ Այդ շրջանում Ստրավինսկին գրել է ևս երկու ստեղծագործություն Ռուսական բալետի համար՝ «Պետրուշկա» (1911) և «Սրբազան գարուն» (1913)։ 1913 թվականի մայիսի 29-ին կայացել է «Սրբազան գարուն» բալետի պրեմիերան, ինչից կարճ ժամանակ հետո նա հիվանդացել է տիֆով վատորակ ոստրեներ ուտելու հետևանքով, տեղավորվել Փարիզի մասնավոր բուժարանում և չի կարողացել մեկնել Ուստիլուգ մինչև հուլիսի 11-ը[38]։

Ամռան մնացած մասի ընթացքում Ստրավինսկին աշխատել է իր առաջին՝ «Սոխակը» (առավել հայտնի է իր ֆրանսերեն վերնագրով՝ Le Rossignol) օպերայի վրա, որն սկսել էր 1908 թվականին (այսինքն՝ Ռուսական բալետի հետ համագոծակցությունն սկսելուց առաջ)[39]։ Այն պատվիրվել էր Ռուսական ազատ թատրոնի կողմից, իսկ վճարը կազմել է 10,000 ռուբլի[40]։

Ստրավինսկիների ընտանիքը վերադարձել է Շվեյցարիա 1913 թվականի աշնանը։ 1914 թվականի հունվարի 15-ին Լոզանում ծնվել է նրանց չորրորդ երեխան՝ Մարիա Միլենան։ Դրանից հետո Եկատերինայի մոտ հայտնաբերվել է տուբերկուլոզ, և նա տեղավորվել է Լեզենում (Ալպերի վրա) գտնվող առողջարանում։ Իգոր Ստրավինսկին իր ընտանիքի հետ բնակվել է առողջարանի մոտակայքում[41], որտեղ էլ ավարտել է «Le Rossignol» օպերան մարտի 28-ին[42]։

Ապրիլին նրանք կարողացել են վերադառնալ Քլարան[43]։ Մինչ այդ Մոսկվայի ազատ թատրոնը սնանկացել էր[43], և «Le Rossignol» օպերան առաջին անգամ ներկայացվել է Դյագիլևի հովանու ներքո Փարիզի օպերայում 1914 թվականի մայիսի 26-ին. բեմադրության դեկորացիաներն և հագուստներն ստեղծվել էին Ալեքսանդր Բենուայի էսքիզներով[44]։ «Le Rossignol» օպերան հաջողություն չի ունեցել հանդիսատեսի ու քննաատների շրջանում, ինչի պատճառը հավանաբար եղել է այն, որ չի արդարացրել այն ակնկալիքները, որ սպասում էին «Սրբազան գարուն» բալետի հեղինակից[42]։ Այնուամենայնիվ, մի շարք կոմպոզիտորներ, որոնց թվում էին Մորիս Ռավելը, Բելա Բարտոկը և Ռեյնալդո Հանը, բարձր են գնահատել կոմպոզիտորի աշխատանքը և նույնիսկ պնդել են, թե նկատելի է Առնոլդ Շյոնբերգի ազդեցությունը[45]։

Հուլիսին, երբ արդեն կանխազգացվում էր պատերազմը, Ստրավինսկին շուտափույթ մեկնել է Ուստիլուգ՝ տանելու իր անձնական իրերն ու ռուսական ժողովրդական երաժշտությանը նվիրված իր տեղեկատուները։ Նա վերադարձել է Շվեյցարիա պետական սահմանների փակումից առաջ, որ հետևել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելուն[46]։ Պատերազմի ու Ռուսական հեղափոխության պատճառով անհնար է դարձել Ստրավինսկու վերադարձը հայրենիք, և նա Ռուսաստան չի գնացել մինչև 1962 թվականի հոկտեմբեր[47]։

1915 թվականի հունիսին Ստրավինսկին իր ընտանիքի հետ Քլարանից տեղափոխվել է Մորժ, որ տեղակայված է Լոզանից հարավ-արևմուտքում՝ Ժնևի լճի ափին։ Ստրավինսկիներն այնտեղ (երեք տարբեր հասցեներում) ապրել են մինչև 1920 թվականը[48]։

Այդ շրջանում Ստրավինսկին ունեցել է ֆինանսական դժվարություններ։ Ռուսաստանը, իսկ ապա նաև Խորհրդային Միությունը չեն հետևել Բեռնի կոնվենցիային, ինչի պատճառով Ստրավինսկին հանդիպել է դժվարությունների Ռուսական բալետի համար ստեղծված իր բոլոր աշխատանքների համար հոնորարները հավաքելիս[49]։ Ստրավինսկին իր ֆինանսական դժվարությունների համար մեղադրել է Դյագիլևին՝ նշելով, որ նա չի կատարում կնքված պայմանագրի պահանջները[25]։ Նա դրամական օգնություն է խնդրել շվեյցարացի մարդասեր Ուորներ Ռեյնհարթից L'Histoire du soldat («Զինվորի պատմությունը») գրելու ժամանակ։ Ռեյնհարթը հովանավորել և մեծապես ապահովագրել է նրա առաջին ներկայացումը, որ տեղի է ունեցել դիրիժոր Էռնեստ Անսերմեի գլխավորությամբ 1918 թվականի սեպտեմբերի 28-ին Լոզանի մունիցիպալ թատրոնում[50]։ Որպես երախտագիտության նշան՝ Ստրավինսկին այդ ստեղծագործությունը նվիրել է Ռեյնհարթին և նրան տվել բնօրինակ ձեռագիրը[51]։ Ռեյնհարթը շարունակել է աջակցել Ստրավինսկուն նաև հետագայում՝ հովանավորելով նրա կամերային երաժշտության համերգները 1919 թվականին, ներառյալ սյուիտը «L'Histoire du soldat»-ից՝ նախատեսված ջութակի, դաշնամուրի ու կլառնետի համար[52], որ առաջին անգամ ներկայացվել է 1919 թվականի նոյեմբերի 8-ին Լոզանում[53]։ Ի պատասխան այդ օգնության՝ Ստրավինսկին «Երեք պիես կլառնետի համար» (1918 թվականի հոկտեմբեր-նոյեմբեր) ստեղծագործությունը նույնպես նվիրել է Ռեյնհարթին, որը սիրողական մակարդակի հիանալի կլառնետահար էր[54]։

Կյանքը Ֆրանսիայում

խմբագրել

Ռուսական բալետի կողմից 1920 թվականի մայիսի 15-ին Փարիզում անցկացված «Պուլչինելա» բալետի պրեմիերայից հետո Ստրավինսկին վերադարձել է Շվեյցարիա[55]։ Հունիսի 8-ին ողջ ընտանիքը հեռացել է Մորժից և մեկնել ամառն անցկացնելու Բրետանի Կարանտեկ ձկնորսական գյուղում՝ միաժամանակ զբաղվելով Փարիզում բնակարան գտնելու հարցով[56]։ Լսելով նրանց պատմությունը՝ մոդելյեր Կոկո Շանելը Ստրավինսկուն հրավիրել է իր ընտանիքի հետ բնակվելու Փարիզի Գարշ արվարձանում գտնվող իր նոր Bel Respiro առանձնատանը, մինչև ավելի հարմար բնակարան կգտնեն։ Նրանք այդտեղ ժամանել են սեպտեմբերի երկրորդ շաբաթում[57]։ Միևնույն ժամանակ Կոկո Շանելն ապահովագրել է Ստրավինսկու «Սրբազան գարուն» ստեղծագործության՝ Ռուսական բալետի նոր (1920 թվականի դեկտեմբեր) բեմադրությունը՝ անանուն նվեր անելով Դյագիլևին. ըստ որոշ տվյալների՝ այն կազմել է 300 000 ֆրանկ[58]։

Ստրավինսկին գործնական ու երաժշտական հարաբերություններ է հաստատել դաշնամուր արտադրող ֆրանսիական Pleyel գործարանի հետ։ Մասնավորապես Pleyel-ը հանդես է եկել որպես կոմպոզիտորի գործակալ իր աշխատանքների համար մեխանիկական հոնորարների հավաքման հարցում և նրան հատկացրել ամսական եկամուտ ու տարածք իր գլխավոր մասնաշենքում, որտեղ նա կարող էր ընդունել իր ընկերներին ու գործընկերներին[59]։ Ընկերության հետ կնքված նրա պայմանագրով Ստրավինսկին համաձայնել է իր նախկին աշխատանքների մեծ մասը հարմարեցնել Pleyel-ի ու Pleyel-ի արտադրության մեխանիկական դաշնամուրի համար[60]։ Նա այնպես է արել, որ օգտագործվեն դաշնամուրի բոլոր ութսունութ նոտաները՝ առանց հաշվի առնելու մարդու մատների կամ ձեռքերի հնարավորությունները։ Դրանք չեն ձայնագրվել, սակայն ձեռագիր տարբերակի վրա նշումներ է կատարել Pleyel-ի piano roll բաժնի երաժշտական տնօրեն Ժակ Լարմանջատը։ Նման եղանակով թողարկված աշխատանքների թվում եղել են «Սրբազան գարուն», «Պետրուշկա», «Հրեղեն հավք» և «Սոխակի երգը» ստեղծագործությունները։ 1920-ական թվականների ընթացքում Ստրավինսկին ձայնագրել է Duo-Art roll-եր Aeolian ընկերության համար Լոնդոնում և Նյու Յորքում, սակայն դրանցից ոչ բոլորն են պահպանվել[61]։

Ստրավինսկին միշտ ունեցել է հովանավորներ։ 1920-ական թվականների սկզբին Լեոպոլդ Ստոկովսկին պարբերաբար աջակցություն է ցուցաբերել Ստրավինսկուն բարերարի անվան տակ[62]։

 
Վերա դե Բոսե Սուդեյկինա

Ստրավինսկին Վերա դե Բոսեի հետ ծանոթացել է Փարիզում 1921 թվականի փետրվարին[63], երբ Վերան ամուսնացած էր գեղանկարիչ և թատերական նկարիչ Սերգեյ Սուդեյկինի հետ։ Նրանց միջև սկիզբ է առել սիրավեպ, և արդյունքում Վերան բաժանվել է ամուսնուց[64]։

1921 թվականի մայիսին Ստրավինսկին իր ընտանիքի հետ տեղափոխվել է Անգլետ, որ տեղակայված է հարավարևմտյան Ֆրանսիայում՝ Բիարիցի մոտ[65]։ Այդ ժամանակից մինչև 1939 թվականին կնոջ մահը Ստրավինսկին վարել է երկակի կյանք՝ իր ժամանակը բաժանելով Անգլետում գտնվող իր ընտանիքի, Փարիզում բնակվող Վերայի ու շրջագայությունների միջև[66]։ Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ Եկատերինան ամուսնու դավաճանությունը տարել է մեծահոգությամբ, դառնությամբ ու կարեկցութամբ[67]։

1924 թվականի սեպտեմբերին Ստրավինսկին գնել է «թանկարժեք տուն» Նիցցայում, որ կոչվել է Villa des Roses[68]։

1931 թվականից մինչև 1933 թվականը Ստրավինսկիներն ապրել են Վորեպում, որ գտնվում է հարավարևմտյան Ֆրանսիայում՝ Գրենոբլի մոտ[69]։

Ստրավինսկիները 1934 թվականին ստացել են Ֆրանսիայի քաղաքացիություն և տեղափոխվել Փարիզ՝ Ֆոբուր Սենտ Օնորե փողոց[70]։ Եվրոպայում բնակվելու այդ վերջին հասցեն Ստրավինսկին հետագայում հիշել է որպես ամենադժբախտն իր կյանքում, որովհետև տուբերկուլյոզով հիվանդացել է ոչ միայն կինը, այլև նրանց ավագ դուստրը՝ Լյուդմիլան, որը մահացել է 1938 թվականին։ Կատյան, ում հետ Ստրավինսկին ամուսնացած է եղել 33 տարի, մահացել է երեք ամիս անց՝ 1939 թվականի մարտին[71]։ Ստրավինսկին ինքը հինգ ամիս անցկացրել է հիվանդանոցում. այդ ժամանակ մահացել է նրա մայրը[72]։ Փարիզում անցկացրած վերջին տարիներին Ստրավիսկին կապեր է հաստատել Միացյալ Նահանգներում հայտնի անձանց հետ. նա արդեն սկսել էր աշխատել իր «Սիմֆոնիա in C» ստեղծագործության վրա, որ նախատեսված էր Չիկագոյի սիմֆոնիկ նվագախմբի համար[73], ինչպես նաև համաձայնել է դասախոսել (Չարլզ Էլիոթ Նորթոնի դասախոսություններ) Հարվարդի համալսարանում 1939-1940 ուսումնական տարվա ընթացքում[74]։

 
Ստրավինսկու նկարը Time ամսագրի շապիկին (26 հուլիսի, 1948)

Կյանքը Միացյալ Նահանգներում

խմբագրել

Չնայած 1939 թվականի սեպտեմբերի 1-ին սկսվում է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը` Ստրավինսկին (միայնակ) ամսվա վերջին մեկնել է Միացյալ Նահանգներ՝ ժամանելով Նյու Յորք, ապա գնացել Քեմբրիջ (Մասսաչուսեթս), որպեսզի ըստ պայմանավորվածության դասախոսություններ կարդա[75]։ Վերան Միացյալ Նահանգներ է մեկնել հունվարի վերջին, և նրանք ամուսնացել են Բեդֆորդում 1940 թվականի մարտի 9-ին[76]։

Ստրավինսկին բնակություն է հաստատել Արևմտյան Հոլիվուդում[77]։ Նա ավելի շատ ապրել է Լոս Անջելեսում, քան այլ քաղաքում[78] և դարձել ԱՄՆ քաղաքացի 1945 թվականին[79]։

Ստրավինսկին հարմարվել էր Ֆրանսիայի կյանքին, սակայն 57 տարեկանում Ամերիկա տեղափոխվելը նոր հեռանկարներ է բացել նրա համար։ Մի որոշ ժամանակ նա կապ է պահպանել ռուս ներգաղթյալների հետ, սակայն ի վերջո որոշել է, որ դա չի համատեղվում իր ինտելեկտուալ ու պրոֆեսիոնալ կյանքի հետ։ Նա ներգրավվել է Լոս Անջելեսի զարգացող մշակութային կյանքին, հատկապես Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, երբ այդտեղ հաստատվել են բազմաթիվ գրողներ, երաժիշտներ, կոմպոզիտորներ ու դիրիժորներ, որոնց թվում էին Օտտո Կլեմպերերը, Թոմաս Մանը, Ֆրանց Վերֆելը, Ջորջ Բալանչինը, Արթուր Ռուբինշտեյնը։ Բեռնարդ Հոլանդը նշել է, որ Ստրավինսկին հատկապես սիրում էր բրիտանացի գրողներին, որոնք այցելել են նրան Բևերլի Հիլզում։ Նրանց թվում են եղել Ուիսթեն Հյու Օդենը, Քրիստոոֆեր Իշերվուդը, Դիլան Թոմասը։ Նրանք կիսում էին կոմպոզիտորի հակումը թունդ խմիչքների նկատմամբ, հատկապես Օլդոս Հաքսլին, որի հետ Ստրավինսկին խոսում էր ֆրանսերեն[78]։

 
Ստրավինսկու գերեզմանը Սան Միքելե կղզում, Վենետիկ

Ստրավինսկու կողմից Միացյալ Նահանգների հիմնի մշակման մեջ ոչ ավանդական սեպտակորդի պատճառով խնդիրներ են առաջացել Բոստոնի ոստիկանության հետ 1944 թվականի հունվարի 15-ին, և նրան զգուշացվել է, որ իշխանությունները կարող են տուգանել $100 ազգային հիմնն ամբողջությամբ կամ մասամբ որևէ վերափոխման ենթարկելու համար[80]։ Սակայն պարզվել է, որ ոստիկանությունը սխալ է եղել։ Օրենքն արգելում է ազգային հիմն օգտագործել որպես պարային երաժշտություն, մուտքի քայլերգ կամ խառնել ցանկացած կարգի որևէ երաժշտության հետ[81]։ Այնուամենայնիվ, այդ դեպքի պատճառով ստեղծվել է միֆ, թե իբր Ստրավինսկին ձերբակալվել է, մի քանի գիշեր անցկացրել կալանքի տակ և լուսանկարվել ոստիկանական արձանագրության համար[82]։

Ստրավինսկու մասնագիտական գործունեութունը ծավալվել է 20-րդ դարի մեծ մասի ընթացքում, ներառել ժամանակակից բազմաթիվ դասական երաժշտական ոճեր, և նա ազդեցություն է թողել այլ կոմոզիտորների վրա ինչպես իր կենդանության օրոք, այնպես էլ մահվանից հետո։ 1940-ական թվականներին նրա ուսանողների թվում է եղել ամերիկացի կոմպոզիտոր ու երաժշտական մանկավարժ Ռոբերտ Ստրասբուրգը[83][84]։ 1959 թվականին Իգոր Ստրավինսկին արժանացել է Դանիայի բարձրագույն երաժշտական պարգևի՝ Սոննիգի մրցանակի։ 1962 թվականին նա հրավիրվել է վերադառնալու Լենինգրադ՝ տալու մի շարք համերգներ։ Խորհրդային Միությունում մնալու ընթացքում նա այցելել է Մոսկվա և հանդիպել խորհրդային մի շարք առաջատար կոմպոզիտորների հետ, որոնց թվում են եղել Դմիտրի Շոստակովիչն ու Արամ Խաչատրյանը[85]։

1969 թվականին Ստրավինսկին տեղափոխվել է Նյու Յորքում գտնվող Essex House, որտեղ ապրել է մինչև մահ։ Իգոր Ստրավիսնկին մահացել է 1971 թվականի ապրիլի 6-ին (88 տարեկանում) սրտային անբավարարությունից[86]։ Թաղվել է Իտալիայի Սան Միքելե կղզում՝ Սերգեյ Դյագիլևի շիրմից ոչ հեռու[87]։

Իգոր Ստրավինսկին ունի իր աստղը Հոլիվուդի փառքի ծառուղում։ 1987 թվականին նրան հետմահու շնորհվել է «Գրեմմի» մրցանակ՝ Կյանքի օրոք ունեցած ձեռքբերումների համար։ 2004 թվականին հետմահու ընդգրկվել է Պարի ազգային թանգարանի՝ տեր և տիկին Կոռնելիուս Վանդերբիլթ Ուիթնիների փառքի սրահում։

Երաժշտություն

խմբագրել

Ստրավինսկու ստեղծագործական գործունեությունը պայմանականորեն բաժանվում է երեք ոճական շրջանների՝ ռուսական, նեոկլասիցիստական և սերիական։

 
Ստրավինսկին ու Ռիմսկի-Կորսակովը (նստած են իրար կողքի ձախ կողմում) 1908 թվականին

Ռուսական շրջան (շուրջ 1907-1919)

խմբագրել

Չնայած Ստրավինսկու վաղ շրջանի ստեղծագործություններից շատ քչերն են պահպանվել՝ նրա գործունեության ռուսական շրջանը երբեմն համարվում է պարզունակ, որն սկսվել է Նիկոլայ Ռիմսկի-Կորսակովի հովանու ներքո ստեղծված կոմպոզիցիաներով, որի մոտ նա սովորել է 1905 թվականից մինչև նրա մահը՝ 1908 թվականը։ Այդ աշխատանքների շարքն են դասվում Սիմֆոնիա Es-dur (1907), «Այծամարդն ու հովվուհին» (մեցո-սոպրանոյի ու նվագախմբի համար, 1907), «Ֆանտաստիկ սկերցո» (1908) և «Feu d'artifice» (1908/9) ստեղծագործությունները[88]։ Դրանցում հստակ զգացվում է Ռիմսկի-Կորսակովի ազդեցությունը, սակայն, ինչպես ցույց է տվել Ռիչարդ Ռիչարդ Տարուսկինը, դրանցից հասկանալի է, որ Ստրավինսկին ծանոթ է եղել Գլազունովի, Տանեևի, Չայկովսկու, Վագների, Դվորժակի և Դեբյուսիի և այլոց աշխատանքներին[89]։

1908 թվականին Ստրավինսկին գրել է «Թաղման երգը» (ռուս.՝ Погребальная песня), Op. 5, որ նվիրված է Նիկոլայ Ռիմսկի-Կորսակովի մահվանը։ Ստեղծագործությունն առաջին անգամ կատարվել է 1909 թվականի հունվարի 17-ին Սանկտ Պետերբուրգի կոնսերվատորիայի մեծ դահլիճում, սակայն դրանից հետո համարվել է կորած և գտնվել է 2015 թվականի սեպտեմբերին կոնսերվատորիայի արխիվում[90]։ Ավելի քան երկու հարյուրամյակի ընդմիջումից հետո այն նորից կատարվել է 2016 թվականի դեկտեմբերի 2-ին։ Այն ընդունվել է մեծ խանդավառությամբ, ինչի արդյունքում 2017 թվականին ու դրանից հետո ծրագրվել է ավելի քան 25 ներկայացում[91]։

Սանկտ Պետերբուրգում «Ֆանտաստիկ սկերցո» և «Feu d'artifice» ստեղծագործությունների ներկայացումները գրավել են Սերգեյ Դյագիլևի ուշադրությունը, որը Ստրավինսկուն հանձնարարել է գործիքավորել Շոպենի՝ դաշնամուրի համար նախատեսված երկու աշխատանքները «Սիլֆիդներ» («Les Sylphides») բալետի համար, որը պետք է ներկայացվեր 1909 թվականին իր նոր բալետային նախագծի նորամուտային «Ռուսական խաղաշրջանի» (Saison Russe) շրջանակներում[92]։

«Հրեղեն հավք» օպերան առաջին անգամ ներկայացվել է Փարիզում 1910 թվականի հունիսի 25-ին Դյագիլևի Ռուսական բալետի կողմից։ Ինչպես Ստրավինսկու ուսանողական նախորդ աշխատանքները, այնպես էլ «Հրեղեն հավք» օպերան կրել է Ռիմսկի-Կորսակովի ազդեցությունը, որը նկատելի է ոչ միայն գործիքավորման, այլև ընդհանուր կառուցվածքի, ներդաշնակության կազմակերպման ու մեղեդային բովանդակության մեջ[93]։

Ըստ Տարուսկինի՝ Ստրավինսկու՝ Ռուսական բալետի համար գրված երկրորդ բալետը՝ «Պետրուշկան», այն ստեղծագործությունն է, որում «Ստրավինսկին վերջապես դարձել է Ստրավինսկի»[94]։

Երաժշտության մեջ օգտագործված են մեծ քանակով ռուսական ժողովրդական մեղեդիներ, ինչպես նաև վիեննացի կոմպոզիտոր Յոզեֆ Լանների երկու վալսերն ու Ֆրանսիական երաժշտական սրահի մեղեդին (La Jambe en bois, The Wooden Leg, «Փայտե ոտքը»)[95]։

1915 թվականի ապրիլին Ստրավինսկին Վինարետա Զինգերից (Արքայադուստր Էդմոն դե Պոլինյակ) հանձնարարություն է ստացել ստեղծել փոքր թատերական գործ, որը պետք է ներկայացվեր իր փարիզյան սալոնում։ Արդյունքը եղել է «Ռենարդ» (ֆր.՝ Renard: Histoire burlesque, ռուս.՝ Байка про лису, петуха, кота да барана, 1916) ստեղծագործությունը, որը նա կոչել է «Բուռլեսկ երգով ու պարով»[96]։ «Ռենարդը» Ստրավինսկու առաջին փորձն էր էքսպերիմենտալ թատրոնում. պարտիտուրայի՝ կոմպոզիտորի կողմից գրված նախաբանում նշված է բեմի ձևը, որում ներկայացման բոլոր մասնակիցները (ներառյալ նվագողները), պետք է հայտնվեն միաժամանակ ու առանց ընդմիջման։

Նեոկլասիցիստական շրջան (շուրջ 1920-1954)

խմբագրել
 
Ստրավինսկին՝ որպես դիրիժոր, 1965 թվական

«Ապոլլոն մուսագետ» (1928), «Պերսեփոնե» (1933) և «Օրփեոս» (1947) օպերաներն արտացոլել են ոչ միայն Ստրավինսկու վերադարձը դասական շրջանի երաժշտությանը, այլև նրա անդրադարձը անտիկ դասական աշխարհի թեմաներին, ինչպիսին է հունական դիցաբանությունը։ Այդ շրջանի կարևոր ստեղծագործությունների թվում են «Օկտետ» (1923), «Կոնցերտ դաշնամուրի և փողային գործիքների համար» (1924), «Սերենադ in A» (1925) և «Սաղմոսների սիմֆոնիա» (1930) ստեղծագործությունները։ 1951 թվականին նա ավարտին է հասցրել իր վերջին նեոկլասիցիստական ստեղծագործությունը՝ «Թեթևսոլիկի արկածները» (անգլ.՝ The Rake's Progress) Ուիսթեն Հյու Օդենի ու Չեսթեր Կալմանի լիբրետոյով, որ հիմնված է Ուիլյամ Հոգարթի փորագրանկարների վրա։ Պրեմիերան կայացել է Վենետիկում նույն թվականին։ Հաջորդ տարի օպերան ներկայացվել է Եվրոպայում, ապա բեմադրվել Նյու Յորքի Մետրոպոլիտեն օպերայում 1953 թվականին[97]։ 1962 թվականին այն ներկայացվել է Սանտա Ֆե օպերայում Ստրավինսկու փառատոնի շրջանակներում, որ նվիրված էր կոմպոզիտորի ծննդյան 80-ամյակին։ 1997 թվականին ստեղծագործությունը կրկին ներկայացվել է Մետրոպոլիտեն օպերայում։

Սերիական շրջան (1954-1968)

խմբագրել

1950-ական թվականներին Իգոր Ստրավինսկին սկսել է օգտագործել սերիական կոմպոզիտորական տեխնիկաներ, ինչպիսին է դոդեկաֆոնիան՝ տասներկու տոնային տեխնիկան, որն առաջինը մշակել է Առնոլդ Շյոնբերգը[98]։ Սկզբում նա ոչ տասներկու տոնային սերիական տեխնիկաներով գրելու փորձեր է արել փոքր վոկալային ու կամերային ստեղծագործություններում, ինչպիսին են՝ «Կանտատա» (1952), «Սեպտետ» (1953) և «Երեք երգ Շեքսպիրից» (1953)։ Ամբողջովին այդ տեխնիկայի վրա հիմնված առաջին աշխատանքը «Դիլան Թոմասի հիշատակին» (1954) ստեղծագործությունն է։ «Ագոնը» (1954-57) նրա առաջին ստեղծագործությունն է, որ ներառում է տասներկու տոնային շարք, իսկ «Canticum Sacrum»-ն (1955) առաջինն է, որ որ լիովին հիմնված է տոների հերթագայության վրա[99]։ Ստրավինսկին ընդլայնել է դոդեկաֆոնիայի օգտագործումն իր այնպիսի աշխատանքներում, ինչպիսին են՝ «Երեմիա մարգարեի ողբը» (լատին․՝ Threni, id est lamentationes Jeremiae Prophetae, ռուս.՝ «Плач пророка Иеремии», 1958) և «Կանտատա»։ «Threni» և «Քարոզ, առակ և աղոթք» (անգլ.՝ Cantata: a Sermon, a Narrative, and a Prayer, ռուս.՝ «Проповедь, притча и молитва», 1961), ստեղծագործությունները հիմնված են աստվածաշնչյան տեքստերի վրա[100], ինչպես նաև «Ջրհեղեղը» (1962), որում «Ծննդոցի» աստվածաշնչյան տեքստերը համադրված են Յորքի ու Չեստերի միստերիաներից վերցված հատվածների հետ[101]։

 
Ստրավինսկին գերմանացի դիրիժոր և կոմպոզիտոր Վիլհելմ Ֆուրտվենգլերի հետ

Անհատականություն

խմբագրել

Ստրավինսկու գրական ճաշակն արտահայտել է նրա ձգտումը դեպի նոր բացահայտումները։ Դիտարկելով իր ստեղծագործությունների համար որպես գրական աղբյուր՝ նա սկզբում հետաքրրքվել է ռուսական բանահյուսությամբ, ապա դասական հեղինակենրով ու լատինական եկեղեցական արարողություններով, հետո անցում է կատարել ժամանակակից ֆրանսիական (Անդրե Ժիդ, «Փերսեփոնե» ստեղծագործությունում) և ի վերջո անգլիական գրականությամբ, ներառյալ Ուիսթեն Հյու Օդեն, Թոմաս Սթեռնս Էլիոթ և միջնադարյան անգլիական պոեզիա։

Ստրավինսկին մեծ ձգտում է ունեցել նաև ուսումնասիրելու գեղանկարչությունը, ինչն իր արտահայտությունն է գտել Փարիզում համագործակցությամբ ստեղծված նրա մի շարք աշխատանքներում։ Նա ոչ միայն եղել է Դյագիլևի Ռուսական Բալետի գլխավոր կոմպոզիտորը, այլև համագործակցել է Պաբլո Պիկասոյի (Պուլչինելա, 1920), Ժան Կոկտոյի (Էդիպուս արքա, 1927), Ջորջ Բալանչինի (Ապոլլոն, 1928) հետ։ Գեղանկարչության նկատմամբ ունեցած հետաքրքրությունը նրան ստիպել է ամուր կապեր հաստատել Պիկասոյի հետ, ում հետ նա ծանոթացել էր 1917 թվականին․ «Գեղանկարչական խանդավառության ու հուզմունքի շրջապտույտում ես ի վերջո հանդիպեցի Պիկասոյին»[102]։ 1917 թվականից մինչև 1920 թվականը նրանք փոխանակել են արվեստի փոքր գործեր, որոնց թվում են Ստրավինսկու հայտնի դիմանկարը՝ ստեղծված Պիկասոյի կողմից[103] և Ստրավինսկու «Կլառնետի համար երաժշտության էսքիզը»։ Այդ փոխանակումն անհրաժեշտ էր, որ որոշվեր, թե նրանցից յուրաքանչյուրն ինչպիսի մոտեցում է ցուցաբերելու «Պուլչինելայի» շուրջ համագործակցության իրենց հատվածին[104]։

Ըստ Ռոբերտ Քրաֆթի՝ Ստրավինսկին մինչև կյանքի վերջը մնացել է համոզված միապետական և հենց սկզբից դեմ է եղել բոլշևիկներին[98]։ 1930 թվականներին նա նշել է. «Ես չեմ հավատում, թե ինչ-որ մեկը հարգում է Մուսոլինիին ավելի շատ, քան ես... Ես ճանաչում եմ բազմաթիվ վսեմ անձնավորութունների, և արտիստի իմ միտքը չի խուսափում քաղաքական ու սոցիալական խնդիրներից։ Բայց այսքան շատ իրադարձություններ և այսքան շատ ավելի կամ պակաս չափով ներկայանալի մարդկանց տեսնելուց հետո ինձ մոտ անհաղթահարելի ցանկություն կա հարգանքի տուրք մատուցել մեր դուչեին։ Նա Իտալիայի և, հուսանք, Եվրոպայի փրկիչն է»։ Ավելի ուշ՝ Մուսոլինիի հետ անձամբ զրուցելուց հետո, նա ավելացրել է. «Եթե իմ ականջները չեն խաբում ինձ, Հռոմի ձայնն Իլ Դուչեի ձայնն է։ Ես նրան ասացի, որ ես ինձ զգում եմ որպես ֆաշիստ... Չնայած չափազանց զբաղված լինելուն՝ Մուսոլինին ինձ մեծ պատիվ արեց՝ ինձ հետ զրուցելով երեք քառորդ ժամ։ Մենք խոսեցինք երաժշտության, արվեստի ու քաղաքականության մասին»[105]։ Երբ նացիստները Ստրավինսկու ստեղծագործությունները ներառել են «Դեգեներատիվ երաժշտության» (Entartete Musik) ցանկում, նա պաշտոնապես դիմել է իր ռուսական տոհմաբանությունը կազմելու համար և հայտարարել. «Ես ատում եմ ողջ կոմունիզմը, մարքսիզմը, զզվելի խորհրդային հրեշին, ինչպես նաև ողջ լիբերալիզմը, դեմոկրատիզմը, աթեիզմը և այլն»[106]։

1940-ական թվականներին Ամերիկա տեղափոխվելուց հետո Ստրավինսկին կրկին վերադարձել է իր երիտասարդության լիբերալիզմին՝ նշելով․ «Եվրոպացիները «կարող են ունենալ իրենց գեներալիսիմուսներն ու ֆյուրերները։ Թողեք ինձ պարոն Թրումանին, և ես գոհ կլինեմ»[107][108]։ Կյանքի վերջին տարիներին Ստրավինսկին այցելել է իր հայրենիք և ստեղծել կանտատա եբրայերենով ու մեկնել Իսրայել այն ներկայացնելու համար[98]։

Ստրավինսկին հրաժարվել է «աշխարհի մարդու» արհեստական դերից՝ գործնական հարցերում ցուցաբերելով սուր բնազդ և հարմարվողականություն հասարակության մեջ։ Դաշնակահարի ու դիրիժորի հաջող կարիերայի շնորհիվ նա եղել է աշխարհի բազմաթիվ խոշոր քաղաքներում, այդ թվում՝ Փարիզում, Վենետիկում, Բեռլինում, Լոնդոնում, Ամստերդամում և Նյու Յորքում, և նա հայտնի է եղել իր քաղաքավարի ու բարեկիրթ վարքով։ Համարվում է, որ Ստրավինսկին եղել է կնամոլ և հարաբերություններ է ունեցել այնպիսի հայտնի կանանց հետ, ինչպիսին է Կոկո Շանելը։ Ստրավինսկին երբեք չի հիշատակել այդ հարաբերությունների մասին, բայց Կոկո Շանելն այդ մասին մանրամասն պատմել է իր կենսագիր Փոլ Մորանդին 1946 թվականին, և նրանց զրույցը տպագրվել է երեսուն տարի անց[109]։ Կոկո Շանելի ասածի ճշգրտության վերաբերյալ կասկած են հայտնել Ստրավինսկու այրին՝ Վերան, ու Քրաֆթը[110]։ Շանելի նորաձևության տանը չկա ոչ մի փաստ, որն ապացուցում է, թե երբևէ ինչ-որ հարաբերություններ են եղել Ստրավինսկու ու Կոկո Շանելի միջև[111]։ Նրանց ենթադրյալ հարաբերությունների պատմության հիման վրա ստեղծվել են «Կոկո և Իգոր» վեպն (2002) ու «Կոկո Շանելն ու Իգոր Ստրավինսկին» ֆիլմը (2009)։ Չնայած այդ ենթադրյալ կապերին՝ Իգոր Ստրավինսկին եղել է իր ընտանիքին ու երեխաներին նվիրված մարդ[112]։

Դավանանք

խմբագրել

Ստրավինսկին եղել է Ռուս ուղղափառ եկեղեցու բարեպաշտ անդամ իր կյանքի մեծ մասի ընթացքում։ Մի անգամ նա նշել է. «Երաժշտությունը գովերգում է Աստծուն։ Երաժշտությունը լավ կամ ավելի լավ է գովերգում նրան, քան եկեղեցու կառուցումը կամ դրա բոլոր զարդարանքները, դա եկեղեցու մեծագույն զարդարանքն է»[113]։

Չնայած Ստավինսկին չի խոսել իր հավատքի մասին, նա եղել է խորապես հավատացյալ իր կյանքի մի քանի շրջաններում։ Մանուկ հասակում նա դաստիարակվել է Ռուս ուղղափառ եկեղեցու հետևորդ ծնողների ընտանիքում։ Մկրտվելով ծննդից հետո՝ որոշ ժամանակ անց նա ըմբոստացել է ընդդեմ եկեղեցու և լքել այն տասնչորս կամ տասնհինգ տարեկան հասակում[114]։ Չնայած իր կարիերայի վերելքի շրջանում նա հեռու էր եկեղեցուց, սակայն քառասուն տարին լարանալուց հետո զգացել է հոգևոր ճգնաժամ։ 1924 թվականին Նիս տեղափոխվելուց հետո նա ծանոթացել է Ռուս ուղղափառ եկեղեցու վանական հայր Նիկոլայի հետ, ինչից հետո վերստացել է իր հավատքը։ Նա վերամիացել է Ռուս ուղղափառ եկեղեցուն և հետագա կյանքում մնացել նվիրված քրիստոնյա[115]։ Ռոբերտ Քրաֆթը նշել է, որ Ստրավինսկին աղոթել է ամեն օր, ստեղծագործելուց առաջ և հետո, ինչպես նաև դժվարությունների հանդիպելիս[116]։ Կյանքի վերջին տարիներին նա չի կարողացել հաճախել եկեղեցական ծեսերի։ Ութսունին մոտ տարիքում Ստրավինսկի ասել է.

Ես չեմ կարող ներկայում գնահատել այն դեպքերը, որոնք այս երեսուն տարիների վերջում ինձ ստիպեցին բացահայտել կրոնական հավատքի անհրաժեշտությունը։ ...Ես կարող եմ ասել, սակայն, որ իմ իսկապես «կրոնափոխությունից» մի քանի տարի առաջ ընդունելու տրամադրությունն իմ մեջ զարգացել է Ավետարանի և կրոնական այլ գրականության ընթերցանության շնորհիվ[117]։

Քննադատություն

խմբագրել
 
Ստրավինսկու դիմանկարը (1918), հեղինակ՝ Ռոբեր Դելոնե, Garman Ryan Collection

Եթե Ստրավինսկու մտադրությունն էր «ուղարկել նրանց բոլորին դժոխք»[118], ապա նա կարող էր հաջողություն համարել 1913 թվականին «Սրբազան գարուն» բալետի պրեմիերան. այն հայտնի «խռովություն» էր դասական երաժշտության մեջ, և Ստրավինսկին իր ինքնակենսագրության մեջ մի քանի անգամ այն համարել է «սկանդալ»[119]։ Եղել են տեղեկություններ հանդիսատեսի շրջանում ձեռնակռվի դեպքերի և երկրորդ գործողության ժամանակ ոստիկանության ներկայության անհրաժեշտության վերաբերյալ։ Անկարգությունների իրական չափը մնում է բանավեճի առարկա, և այդ տեղեկությունները կարող են լինել ոչ ստույգ[120]։

1998 թվականին Time ամսագիրը Ստրավինսկուն ընդգրկել է դարի հարյուր ամենաազդեցիկ մարդկանց ցանկում[121]։ Իր ստեղծագործությունների շնորհիվ ճանաչում ձեռք բերելուց բացի նա հայտնի էր նաև որպես դաշնակահար և դիրիժոր, որ հաճախ հանդես էր գալիս իր ստեղծագործությունների պրեմիերաների ժամանակ։ 1923 թվականին Էրիկ Սատին տպագրել է Իգոր Ստրավինսկուն նվիրված հոդված Vanity Fair ամսագրում[122]։ Սատին Ստրավինսկու հետ առաջին անգամ հանդիպել է 1910 թվականին։ Հրատարակված հոդվածում Սատին պնդում է, թե պետք չէ արտիստի մեծությունը չափել նրան այլ արտիստների հետ համեմատելու միջոցով, կարծես թե խոսելով ինչ-որ ճշմարտության մասին, և երաժշտության յուրաքանչյուր հատված պետք է գնահատել իր ըստ արժանվույն, այլ ոչ թե համեմատել այլ կոմոզիտորների չափանիշների հետ։ Դա հենց այն էր, ինչ արել է Ժան Կոկտոն, որը արհամարհանքով է խոսել Ստրավինսկու մասին 1918 թվականին հրատարակված իր «Աքաղաղն ու Առլեկինը» (ֆր.՝ Le Coq et l'Arlequin) գրքում[123]։

1935 թվականին ամերիկացի կոմպոզիտոր Մարկ Բլիցստայնը Ստրավինսկուն համեմատել է Յակոպո Պերիի և Կարլ Ֆիլիպ Էմանուել Բախի հետ՝ նշելով․ «Չկա Ստրավինսկու մեծության ոչ մի հերքում։ Ուղղակի նա բավականաչափ մեծ չէ»[124]։ Բլիցստայնի մարքսիստական դիրքորոշումն այն է, թե Ստրավինսկին ցանկանում է «բաժանել երաժշտությունը կյանքի այլ հոսանքներից», ինչը «հատկանշական է իրականությունից հեռանալուն», և արդյունքում տեղի է ունենում «կենսունակության կորուստ». մասնավորապես նշվում են Ստրավինսկու «Ապոլլոն», «Կապրիչիո դաշնամուրի համար նվագախմբի հետ» և «Դիցանուշի համբույրը» ստեղծագործությունները[125]։

Կոմպոզիտոր Կոնստանտ Լամբերտը այն պիեսները, ինչպիսին է «Զինվորի պատմությունը» ստեղծագործությունը, նկարագրել է որպես «ըստ էության սառնարյուն աբստրակցիա» պարունակող[126]։ Լամբերտը նաև նշել է, որ «մեղեդային հատվածները «Զինվորի պատմության» մեջ բոլորովին անիմաստ են։ Դրանք միայն նոտաների շարքեր են, որ կարող են ըստ հարմարության բաժանվել երեքի, հինգի ու յոթի խմբերի և դրվել մյուս մաթեմատիկական խմբերի դիմաց», իսկ սոլո թմբուկների համար կադենցիան նկարագրել է որպես «երաժշտական մաքրություն... որ ձեռք է բերվել երաժշտական կաստրացիայի ձևերի միջոցով»։ Ստրավինսկու՝ «ամենագորշ ու պակաս նշանակալի ֆրազների» ընտրությունը նա համեմատել է Գերտրուդ Սթայնի «Everyday they were gay there, they were regularly gay there everyday » ("Helen Furr and Georgine Skeene", 1922) ստեղծագործության հետ, «որոնց էֆեկտը կարող է հավասար գնահատվել մեկի կողմից, որը չգիտի անգլերեն»[127]։

1949 թվականին հրատարակված իր «Ժամանակակից երաժշտության փիլիսոփայությունը» գրքում Թեոդոր Ադորնոն Ստրավինսկուն բնութագրել է որպես ակրոբատ և խոսել Ստրավինսկու որոշ աշխատանքների հեբեֆրենիկ ու պսիխոպատիկ առանձնահատկությունների մասին։ Հակառակ տարածված թյուր կարծիքի՝ Ադորնոն չէր հավատում, թե հեբեֆրենիկ ու պսիխոպատիկ նմանակումները, որ ենթադրաբար ներառում է երաժշտությունը, եղել են նրա գլխավոր սխալը, ինչպես նա նշել է իր հետգրությունում, որը հետագայում ավելացրել է գրքին։ Ադորնոյի քննադատությունն ավելի շատ կապված է «դեպի դրականը անցման» հետ, որ Ադորնոն գտել է նրա նեոկլասիցիստական աշխատանքներում[128]։ Կոմպոզիտորների սխալների մի մասը, ըստ Ադորնոյի, եղել է նրա նեոկլասիցիմը[129], սակայն ավելի կարևոր է նրա երաժշտության «պատկերման պսևդոմորֆիզմը», և վճռական դեր է խաղացել le temps espace-ը (ժամանակ-տարածություն), քան թե Անրի Բերգսոնի le temps durée-ն (ժամանակ-տևողություն)[130]։ Ըստ Ադորնոյի՝ «մեկ հնարք բնութագրում է Ստրավինսկու բոլոր պաշտոնական նախաձեռնությունները. դա նրա երաժշտության ձգտումն է պատկերելու ժամանակը ինչպես կրկեսի նկարում և ժամանակային կոմպլեքսները ներկայացնել այնպես, կարծես թե դրանք տարածական են։ Այս հնարքը, սակայն, շուտով սպառել է իրեն»[131]։

Ստրավինսկու համբավը Ռուսաստանում վերելք է ապրել ու անկում։ Նրա երաժշտական ստեղծագործությունների կատարումն արգելվել է 1933 թվականից մինչև 1962 թվականը, երբ Նիկիտա Խրուշչովը նրան հրավիրել է ԽՍՀՄ պետական պաշտոնական այցով։ 1972 թվականին Խորհրդային Միության մշակույթի նախարար Եկատերինա Ֆուրցևայի պաշտոնական հայտարարությամբ խորհրդային երաժիշտներին պատվիրվել է «ուսումնասիրել ու հիանալ» Ստրավինսկու երաժշտությամբ, և նա Ստրավինսկու նկատմամբ թշնամական վերաբերմունքը համարել է պոտենցիալ վիրավորանք[132][133]։ Երբ Ստրավինսկու երաժշտությունը քննադատվել է ոճերի շարքի համար, գիտնականներն «աստիճանաբար սկսել են ընդունել միավորող տարրերը Ստրավինսկու երաժշտության մեջ» մինչև 1980-ական թվականներ։ Ավելի վաղ այնպիսի գրողներ, ինչպիսիք են Աարոն Կոպլենդը, Էլիոթ Կարտերը, Բորիս դե Շլյոցեր, որոշակիորեն անբարենպաստ վերաբերմունք ունեին դեպի Ստրավինկու աշխատանքները, և Թոմսոն Վիրջիլը, որ «Ժամանակակից երաժշտություն» պարբերականում (եռամսյա պարբերական, որ հրատարակվել է 1925 թվականից մինչև 1946 թվականը), կարողացել է գտնել միայն «տոնի» կամ «մտադրության» լրջություն, «ճշգրիտ հարաբերակցություն նպատակի ու միջոցների միջև» կամ չոր, «մրջյուններին հատուկ կոկիկություն»[134]։

Պարգևներ

խմբագրել
  • 1954 - Թագավորական ֆիլհարմոնիկ միության ոսկե մեդալ
  • 1959 - Լեոնի Սոննինգի երաժշտական մրցանակ
  • 1963 - Վիհուրի Սիբելիուսի մրցանակ
  • Գրեմմի մրցանակ
    • 1962 - Ժամանակակից կոմպոզիտորի լավագույն դասական ստեղծագործություն (Ջրհեղեղ)[135]
    • 1962 - Լավագույն դասական կատարում - Նվագախումբ (Հրեղեն հավք, Իգոր Ստրավինսկին «Կոլումբիա» սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ)[135]
    • 1962 - Լավագույն դասական կատարում - Գործիքով մենակատար (նվագախմբի հետ) (Համերգ ջութակի համար D-dur նվագախմբի հետ, Իսահակ Շտեռն, Իգոր Ստրավինսկին (դիրիժոր) «Կոլումբիա» սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ)[135]
    • 1987 - Կյանքի օրոք ունեցած ձեռքբերումների համար (հետմահու)

Ձայնագրություններ ու թողարկումներ

խմբագրել

Իգոր Ստրավինսկին ձայնագրությունները համարել է պրակտիկ ու օգտակար միջոց իր երաժշտության մեկնաբանության վերաբերյալ իր մտքերը պահպանելու համար։ Որպես իր ստեղծած երաժշտության դիրիժոր՝ նա ձայնագրվել է հիմնականում Columbia Records-ի համար՝ սկսած 1928 թվականից «Հրեղեն հավքից» օրիգինալ սյուիտով և եզրափակելով 1967 թվականին նույն բալետից 1945 սյուիտով[136]։ 1940-ական թվականների վերջին նա կատարել է մի քանի ձայնագրություններ RCA Victor-ի համար Լոս Անջելեսի Republic Studios-ում։ Չնայած նրա ձայնագրությունների մեծ մասն արվել է ստուդիայի երաժիշտների հետ, նա աշխատել է նաև Չիկագոյի սիմֆոնիկ նվագախմբի, Քլիվլենդի նվագախմբի, Սի-Բի-Սիի սիմֆոնիկ նվագախմբի, Նյու Յորքի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի, Թագավորական ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի և Բավարական ռադիոյի սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ։

Իր կյանքի օրոք Ստրավինսկին նկարահանվել է մի շարք հեռուստահաղորդումներում, ներառյալ 1962 թվականին «Ջրհեղեղ» պիեսի համաշխարհային պրեմիերան CBS-ով։ Չնայած Ստրավինսկին նույնես նկարահանվել է, սակայն հիմնական աշխատանքը կատարել է Ռոբերտ Քրաֆտը[137]։ Պահպանվել են կոմպոզիտորի մասնակցությամբ բազմաթիվ ֆիլմեր ու տեսանյութեր։

Ստրավինսկին իր կարիերայի ընթացքում տպագրել է մի շարք գրքեր, որոնք գրեթե բոլորն ստեղծվել են համահեղինակի (երբեմն չի հիշատակվել) օգնությամբ։ 1936 թվականի իր ինքնակենսագրությունում, որ կրում է «Իմ ժամանակագրությունը» խորագիրը և գրվել է Ուոլտեր Նուվելի օգնությամբ, Ստրավինսկին ներկայացրել է իր ամենահայտնի միտքն այն մասին, թե «երաժշտությունն իր բնույթով հիմնականում անզոր է ընդհանրապես արտահայտելու ինչ-որ բան»[138]։ Ալեքսիս Ռոլանդ-Մանուելի ու Պյոտր Սուվչինսկու հետ միասին Ստրավինսկին գրել է 1939-1940 թվականներին Հարվարդի համալսարանում կարդացած Չարլզ Էլիոթ Նորթոնի դասախոսությունները, որոնք թարգմանվել են ֆրանսերեն ու առաջին անգամ հրատարակվել «Poétique musicale» խորագրով 1942 թվականին և 1947 թվականին թարգմանվել «Երաժշտության պոետիկա» խորագրով[139]։ 1959 թվականին Ստրավինսկու հետ Ռոբերտ Քրավթի մի քանի հարցազրույցներ հրատարակվել են «Զրույցներ Իգոր Ստրավինսկու հետ (Conversations with Igor Stravinsky) խորագրով[104], որին հետևել են ևս հինգ հատորներ հաջորդ տասնամյակի ընթացքում։ Ստրավինսկու աշխատանքների ու հարցազրույցների ժողովածուն լույս է տեսել «Confidences sur la musique» խորագրով (Actes Sud, 2013)։

Հիշատակ

խմբագրել

Թողարկվել են Իգոր Ստրավինսկուն նվիրված մետաղադրամներ ու փոստային նամականիշեր։ 1982 թվականին Միացյալ Նահանգների փոստային ծառայությունը թողարկել է Իգոր Ստրավինսկուն նվիրված նամականիշ (2¢) Մեծ ամերիկացիներ շարքում։ Նրա անունով կոչվել է խառնարան Մերկուրիի վրա։ Լոզանում կա նրա անունը կրող ծառուղի, Ամստերդամում՝ փողոց, երաժշտական դպրոց Լոմոնոսովում (Օրանիենբաում) և երաժշտական լսարան Մոնտրյոյում։ Փարիզում գոյություն ունի Ստրավինսկու անունը կրող շատրվան, որ գտնվում է համանուն հրապարակում՝ Ժորժ Պոմպիդուի կենտրոնի դիմաց։

  • Ստրավինսկու անունը կրում է «Աերոֆլոտ» ընկերության А-319 ինքնաթիռը, գրանցման համարը՝ VP-BDO։
  • Իգոր Ստրավինսկու առաջին թանգարանն աշխարհում բացվել է Ուկրաինայի Ուստիլուգ քաղաքում 1990 թվականին։
  • Իգոր Ստրավինսկու անվան երաժշտական փառատոնն սկսել է անցկացվել Վոլինում 1994 թվականից։ 2010 թվականի հունիսի 12-ին Լուցում բացվել է «Ստրավինսկին և Ուկրաինան» VII միջազգային փառատոնը։
  • 1993 թվականին Ռուսաստանի բանկը թողարկել է 150 ռուբլի անվանական արժեքով պլատինե մետաղադրամ՝ նվիրված Ստրավինսկուն։
  • 2007 թվականին Ուկրաինայի փոստը թողարկել է Ստրավինսկուն նվիրված փոստային նամականիշ։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 https://www.astro.com/astro-databank/Stravinsky,_Igor
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Stravinsky, Igor // The Enciclopædia Britannica — 12 — London, NYC: 1922. — Vol. XXXII Pacific Ocean Islands to Zuloaga. — P. 582.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Taruskin R., White E. W. Encyclopædia Britannica
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Internet Broadway Database — 2000.
  8. ↑ https://wihuriprizes.fi/wihuri-sibelius-prize/?lang=en
  9. ↑ ENTIDADES ESTRANGEIRAS AGRACIADAS COM ORDENS PORTUGUESAS (порт.)
  10. ↑ Page 2006; Théodore and Denise Stravinsky 2004, vii.
  11. ↑ Anonymous 1940.
  12. ↑ Կոհեն 2004, 30.
  13. ↑ Greene, 1985, էջ 1101
  14. ↑ White, 1979, էջ 4
  15. ↑ 15,0 15,1 Walsh, 2001
  16. ↑ Walsh, Stephen (1999). «Stravinsky: A Creative Spring: Russia and France, 1882-1934 (excerpt)». The New York Times. New York City, NEW YORK, U.S.A.: The New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 24-ին. «The Stravinsky family, like the name, is Polish, a fact which needs to be stressed in view of recent and perfectly understandable attempts by Kiev scholars to claim Stravinsky as a Ukrainian of Cossack lineage. The so-called Soulima-Stravinskys are more accurately described as ‘Strawinscy Herbu Sulima,’ to adopt for the moment the old Polish spelling of the two names: that is, the Strawinscy family with the Sulima coat-of-arms. This simply means, for our purposes, that this branch of the Strawinscys claimed descent from the more ancient — probably German — house of Sulima. Stefan Strawinski traced the family tree back to the late sixteenth century, when the Strawinscys held high state office, in a kingdom where there were no hereditary titles and power was symbolized by honorific titles associated with purely ceremonial duties.»
  17. ↑ Pisalnik, 2012
  18. ↑ Walsh, 2000
  19. ↑ Stravinsky and Craft, 1960, էջ 17
  20. ↑ Stravinsky and Craft, 1960, էջ 6
  21. ↑ Stravinsky, 1962, էջ 8
  22. ↑ Dubal, 2001, էջ 564
  23. ↑ 23,0 23,1 Dubal, 2001, էջ 565
  24. ↑ White, 1979, էջ 8
  25. ↑ 25,0 25,1 Palmer, 1982
  26. ↑ Walsh, 2000, էջ 83
  27. ↑ Stravinsky, 1962, էջ 24
  28. ↑ White, 1979, էջ 5
  29. ↑ White, 1979, էջեր 11–12
  30. ↑ White, 1979, էջեր 15–16
  31. ↑ «Igor Stravinsky public museum in Ustyluh». Museums of the Volyn. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 24-ին.
  32. ↑ «A virtual tour of the house-museum of Igor Stravinsky in Ustylug». House Museum of Igor Stravinsky in Ustylug. incognita.day.kiev.ua. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 24-ին.
  33. ↑ «International Music Festival "Stravinsky and Ukraine" | ABOUT LUTSK | VisitLutsk.com». www.visitlutsk.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 24-ին.
  34. ↑ Walsh, 2000, էջեր 142–43
  35. ↑ Walsh, 2000, էջ 140
  36. ↑ Walsh, 2000, էջ 145
  37. ↑ White, 1979, էջ 33
  38. ↑ V. Stravinsky and Craft, 1978, էջեր 100, 102
  39. ↑ V. Stravinsky and Craft, 1978, էջեր 111–14
  40. ↑ V. Stravinsky and Craft, 1978, էջ 113
  41. ↑ Walsh, 2000, էջ 224
  42. ↑ 42,0 42,1 V. Stravinsky and Craft, 1978, էջ 119
  43. ↑ 43,0 43,1 Walsh, 2000, էջ 233
  44. ↑ Walsh, 2000, էջ 230
  45. ↑ V. Stravinsky and Craft, 1978, էջ 120
  46. ↑ Oliver, 1995, էջ 74
  47. ↑ V. Stravinsky and Craft, 1978, էջ 469
  48. ↑ V. Stravinsky and Craft, 1978, էջեր 136–37
  49. ↑ White, 1979, էջ 85
  50. ↑ White, 1979, էջեր 47–48
  51. ↑ Keller, 2011, էջ 456
  52. ↑ Stravinsky, 1962, էջ 83
  53. ↑ White, 1979, էջ 50
  54. ↑ Anonymous, n.d.
  55. ↑ Walsh, 2000, էջ 313
  56. ↑ Walsh, 2000, էջ 315
  57. ↑ Walsh, 2000, էջ 318
  58. ↑ Walsh, 2000, էջ 319 and fn 21
  59. ↑ Compositions for Pianola Retrieved 3 March 2012.
  60. ↑ White, 1979, էջ 573
  61. ↑ Lawson, 1986, էջեր 298–301
  62. ↑ See "Stravinsky, Stokowski and Madame Incognito", Craft 1992, էջեր. 73–81.
  63. ↑ Walsh, 2000, էջ 336
  64. ↑ Vera de Bosset Sudeikina (Vera Stravinsky) profile at bbc.co.uk. Retrieved 3 March 2012.
  65. ↑ Walsh, 2000, էջ 329
  66. ↑ Cooper, 2000, էջ 306
  67. ↑ Joseph, 2001, էջ 73
  68. ↑ Walsh, 2000, էջ 193
  69. ↑ Biography page on the Foundation dedicated to Theodore Strawinsky, son of Igor Stravinsky (in French) Retrieved 15 March 2017.
  70. ↑ White, 1979, էջեր 77, 84
  71. ↑ White, 1979, էջ 9
  72. ↑ Stravinsky and Craft, 1960, էջ 18
  73. ↑ Joseph, 2001, էջ 279
  74. ↑ Walsh, 2006, էջ 595
  75. ↑ Stravinsky, 1960
  76. ↑ White, 1979, էջ 93
  77. ↑ Anonymous, 1957
  78. ↑ 78,0 78,1 Holland, 2001
  79. ↑ White, 1979, էջ 390
  80. ↑ According to Michael Steinberg's liner notes to Stravinsky in America, RCA 09026-68865-2, p. 7, the police "removed the parts from Symphony Hall", quoted in Thom 2007, p. 50.
  81. ↑ «Mass. Gen. Laws ch. 249, § 9». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 27-ին.
  82. ↑ Walsh, 2006, էջ 152
  83. ↑ Composer Genealogies: A Compendium of Composers, Their teachers and Their Students, Pfitzinger, Scott. Roman & Littlefield. New York & London, 2017 Pg. 522 9781442272248
  84. ↑ Pfitzinger, Scott (2017 թ․ մարտի 1). «Composer Genealogies: A Compendium of Composers, Their Teachers, and Their Students». Rowman & Littlefield. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 25-ին – via Google Books.
  85. ↑ White, 1979, էջեր 146–48
  86. ↑ «Igor Stravinsky, the Composer, Dead at 88». The New York Times.
  87. ↑ Ruff, Willie (1991 թ․ հուլիսի 24). A Call to Assembly: The Autobiography of a Musical Storyteller (անգլերեն). BookBaby. ISBN 9781624888410.(չաշխատող հղում)
  88. ↑ Walsh, 2000, էջեր 543–44
  89. ↑ Taruskin, 1996, I:pp. 163–368, chapters 3–5
  90. ↑ Walsh, Stephen (2015 թ․ սեպտեմբերի 6). «Key Igor Stravinsky work found after 100 years». The Guardian. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
  91. ↑ «Stravinsky's 107-year-old Funeral Song to travel the globe». www.boosey.com. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
  92. ↑ Walsh, 2000, էջ 122
  93. ↑ McFarland, 1994, 219
  94. ↑ Taruskin, 1996, I:662
  95. ↑ See: "Table I: Folk and Popular Tunes in Petrushka." Taruskin 1996, vol. I, pp. 696–97.
  96. ↑ Stravinsky, Igor. Renard: A Burlesque in Song and Dance [Conductor's Score]. Miami, Florida: Edwin F. Kalmus & Co., Inc.
  97. ↑ Griffiths, Stravinsky, Craft, and Josipovici, 1982, էջեր 49–50
  98. ↑ 98,0 98,1 98,2 Craft 1982
  99. ↑ Straus, 2001, էջ 4
  100. ↑ White, 1979, էջ 510
  101. ↑ White, 1979, էջ 517
  102. ↑ Walsh, 2000, էջ 276
  103. ↑ «This ipl2 page has moved to…». www.ipl.org. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
  104. ↑ 104,0 104,1 Stravinsky and Craft, 1959
  105. ↑ Sachs, 1987, էջ 168
  106. ↑ Taruskin and Craft, 1989
  107. ↑ Mitchinson, Paul. «The Composer's Craft». The Nation. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 7-ին.
  108. ↑ Walsh, Stephen. Stravinsky: The Second Exile: France and America, 1934-1971. Knopf Doubleday Publishing Group.
  109. ↑ Morand, 1976, էջեր 121–24
  110. ↑ Davis, 2006, էջ 439
  111. ↑ Fact-or-fiction Chanel-Stravinsky affair curtains Cannes Արխիվացված 2014-03-01 Wayback Machine. Swiss News, 25 May 2009. Retrieved 28 December 2010.
  112. ↑ T. Strawinsky and D. Strawinsky, 2004
  113. ↑ «Stravinsky's quotations». Brainyquote.com. 1971 թ․ ապրիլի 6. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 9-ին.
  114. ↑ Stravinsky and Craft, 1969, էջ 198
  115. ↑ Stravinsky and Craft, 1960, էջ 51
  116. ↑ Stravinsky and Craft, 1966, էջեր 172–75
  117. ↑ Copeland 1982, էջ. 565, quoting Stravinsky and Craft 1962, էջեր. 63–64.
  118. ↑ Wenborn (1985, էջ. 17) հղում է կատարվում այդ ծանոթագրությանը՝ չնշելով ոչ մի աղբյուր։
  119. ↑ Stravinsky, 1936, 80
  120. ↑ Տես Eksteins 1989, էջեր. 10–16 – տեղի ունեցածի մասնակիցների ու մամուլի անդրադարձի հակասական տեսակետների վերլուծություն։
  121. ↑ Glass, 1998
  122. ↑ Satie, 1923
  123. ↑ Volta, 1989, first pages of chapter on contemporaries
  124. ↑ Blitzstein, 1935, էջ 330
  125. ↑ Blitzstein, 1935, էջեր 346–47
  126. ↑ Lambert, 1936, էջ 94
  127. ↑ Lambert, 1936, էջեր 101–05
  128. ↑ Adorno, 2006, էջ 167
  129. ↑ Adorno, 1973, էջեր 206–209
  130. ↑ Adorno, 1973, էջեր 191–93
  131. ↑ Adorno, 1973, էջ 195
  132. ↑ Karlinsky, 1985, էջ 282
  133. ↑ «Books -». Tempo (118): 39–40. doi:10.1017/S004029820002845X. ISSN 0040-2982. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 25-ին – via Cambridge Core.
  134. ↑ Pasler, 1983, էջ 608
  135. ↑ 135,0 135,1 135,2 «1962 Grammy Awards». Infoplease. 2012 թ․ մարտի 5. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 15-ին.
  136. ↑ «Miniature masterpieces». Fondation Igor Stravinsky. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 26-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  137. ↑ «Igor Stravinsky – Flood – Opera». Boosey.com. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  138. ↑ Stravinsky, 1936, էջեր 91–92
  139. ↑ Չհիշատակված համահեղինակների անունները նշված են՝ Walsh 2001 աշխատությունում։

Աղբյուրներ

խմբագրել
  • Adorno, Theodor. 1973. Philosophy of Modern Music. Translated by Anne G. Mitchell and Wesley V. Blomster. New York: Continuum. 0-8264-0138-4 Original German edition, as Philosophie der neuen Musik. Tübingen: J. C. B. Mohr, 1949.
  • Adorno, Theodor W. 2006. Philosophy of New Music, translated, edited, and with an introduction by Robert Hullot-Kentor. Minneapolis: University of Minnesota Press. 0-8166-3666-4.
  • Anonymous. 1940. "Musical Count". Time Magazine (Monday, 11 March).
  • Anonymous. 1944. "Stravinsky Liable to Fine". The New York Times (16 January) (Retrieved 22 June 2010).
  • Anonymous. 1957. "Stravinsky Turns 75". Los Angeles Times (3 June). Reprinted in Los Angeles Times "Daily Mirror" blog (3 June 2007) (accessed 9 March 2010).
  • Anonymous. 1962. "Life Guide: Salutes to Stravinsky on His 80th; A Funny Faulkner, Farm Tours", Life Magazine (8 June): 17.
  • Anonymous. 2010. "Synopsis" of Mary Ann Braubach (dir.). Huxley on Huxley. DVD recording. S.l.: Cinedigm, 2010.
  • Anonymous. n.d. "Stravinsky: Histoire du Soldat Suite". Naxosdirect.com (archive from 1 March 2013, accessed 24 January 2016).
  • Berry, David Carson. 2006. "Stravinsky, Igor." Europe 1789 to 1914: Encyclopedia of the Age of Industry and Empire, editors-in-chief John Merriman and Jay Winter, 4:2261–63. Detroit: Charles Scribner's Sons.
  • Berry, David Carson. 2008. "The Roles of Invariance and Analogy in the Linear Design of Stravinsky's 'Musick to Heare.'" Gamut 1, no. 1.
  • Blitzstein, Marc. 1935. "The Phenomenon of Stravinsky". The Musical Quarterly 21, no. 3 (July): 330–47. Reprinted 1991, The Musical Quarterly 75, no. 4 (Winter): 51–69.
  • Browne, Andrew J. 1930. "Aspects of Stravinsky's Work". Music & Letters 11, no. 4 (October): 360–66. Online link accessed 19 November 2007 (subscription access).
  • Cocteau, Jean. 1918. Le Coq et l'arlequin: notes de la musique. Paris: Éditions de la Sirène. Reprinted 1979, with a preface by Georges Auric. Paris: Stock. 2-234-01081-0 English edition, as Cock and Harlequin: Notes Concerning Music, translated by Rollo H. Myers, London: Egoist Press, 1921.
  • Cohen, Allen. 2004. Howard Hanson in Theory and Practice. Westport, Conn.: Praeger Publishers. 0-313-32135-3.
  • Cooper, John Xiros (editor). 2000. T. S. Elliot's Orchestra: Critical Essays on Poetry and Music. New York: Garland. 0-8153-2577-0.
  • Copeland, Robert M. 1982. "The Christian Message of Igor Stravinsky". The Musical Quarterly 68, no. 4 (October): 563–79.
  • Copland, Aaron. 1952. Music and Imagination. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
  • Craft, Robert. 1982. "Assisting Stravinsky: On a Misunderstood Collaboration". The Atlantic 250, no. 6 (December): 64–74.
  • Craft, Robert. 1992. Stravinsky: Glimpses of a Life. London: Lime Tree; New York: St Martins Press. 0-413-45461-4 (Lime Tree); 0-312-08896-5 (St.Martins).
  • Craft, Robert. 1994. Stravinsky: Chronicle of a Friendship, revised and expanded edition. Nashville: Vanderbilt University Press. 0-8265-1258-5.
  • Davis, Mary. 2006. "Chanel, Stravinsky, and Musical Chic". Fashion Theory 10, no. 4 (December): 431–60.
  • Dubal, David. 2001. The Essential Canon of Classical Music. New York: North Point Press.
  • Eksteins, Modris. 1989. Rites of Spring: The Great War and the Modern Era. Boston: Houghton Mifflin Company. 0-395-49856-2. Reprinted 1990, New York: Anchor Books 0-385-41202-9; reprinted 2000, Boston: Mariner Books 0-395-93758-2.
  • Glass, Philip. 1998. "The Classical Musician Igor Stravinsky" Time (Monday, 8 June).
  • Greene, David Mason. 1985. Biographical Encyclopaedia of Composers. New York: Doubleday.
  • Griffiths, Paul, Igor Stravinsky, Robert Craft, and Gabriel Josipovici. 1982. Igor Stravinsky: the Rake's Progress. Cambridge Opera Handbooks. Cambridge. London, New York, New Rochelle, Melbourne, and Sydney: Cambridge University Press. 0-521-23746-7 (cloth); 0-521-28199-7 (pbk).
  • Hazlewood, Charles. 2003. "Stravinsky—The Firebird Suite". On Discovering Music. BBC Radio 3 (20 December). Archived at Discovering Music: Listening Library, Programmes.
  • Holland, Bernard. 2001. "Stravinsky, a Rare Bird Amid the Palms: A Composer in California, at Ease if Not at Home", The New York Times (11 March).
  • Joseph, Charles M.. 2001. Stravinsky Inside Out. New Haven: Yale University Press. 978-0-300-07537-3.
  • Karlinsky, Simon. 1985. "Searching for Stravinskii's Essence". Russian Review 44, no. 3 (July): 281–87.
  • Lambert, Constant. 1936. Music Ho! A Study of Music in Decline. New York: Charles Scribner's Sons.
  • Lawson, Rex. 1986. "Stravinsky and the Pianola". In Confronting Stravinsky, edited by Jann Pasler. Los Angeles: University of California Press. 0-520-05403-2.
  • Lehrer, Jonah. 2007. Igor Stravinsky and the Source of Music, in his Proust Was a Neuroscientist. Boston: Houghton Mifflin Co. 0-618-62010-9.
  • McFarland, Mark 1994. "Leitharmony, or Stravinsky's Musical Characterization in the Firebird". International Journal of Musicology 3:203–33. 3-631-47484-9.
  • Morand, Paul. 1976. L'Allure de Chanel. Paris: Hermann. Nouv. éd. du texte original, Paris: Hermann, 1996. 2-7056-6316-9. Reprinted, [Paris]: Gallimard, 2009; 978-2-07-039655-9 English as The Allure of Chanel, translated by Euan Cameron. London: Pushkin Press, 2008. 978-1-901285-98-7 (pbk). Special illustrated ed. London: Pushkin, 2009. 978-1-906548-10-0 (pbk.).
  • Oliver, Michael. 1995. Igor Stravinsky. London: Phaidon Press. 0-7148-3158-1.
  • Page, Tim. 2006. "Classical Music: Great Composers, a Less-Than-Great Poser and an Operatic Impresario". Washington Post (Sunday, 30 July): BW13.
  • Palmer, Tony. 1982. Stravinsky: Once at a Border.... (TV documentary film). [UK]: Isolde Films. Issued on DVD, [N.p.]: Kultur Video, 2008.
  • Pasler, Jann. 1983. "Stravinsky and His Craft: Trends in Stravinsky Criticism and Research". The Musical Times 124, no. 1688 ("Russian Music", October): 605–609.
  • Pisalnik. 2012. "Polski pomnik za cerkiewnym murem". Rzeczpospolita (10 November; archive from 10 September 2015, accessed 24 January 2016).
  • Robinson, Lisa. 2004. "Opera Double Bill Offers Insight into Stravinsky's Evolution". The Juilliard Journal Online 19, no. 7 (April). (No longer accessible as of March 2008.)
  • Sachs, Harvey. 1987. Music in Fascist Italy. New York: W. W. Norton.
  • Satie, Erik. 1923. "Igor Stravinsky: A Tribute to the Great Russian Composer by an Eminent French Confrère". Vanity Fair (February): 39 & 88.
  • Siegmeister, Elie (ed.). 1943. The Music Lover's Handbook. New York: William Morrow and Company.
  • Simeone, Lisa, with Robert Craft and Philip Glass. 1999. "Igor Stravinsky" NPR's Performance Today: Milestones of the Millennium (16 April). Washington, DC: National Public Radio. Archive (edited) at NPR Online.
  • Simon, Scott. 2007. The Primitive Pulse of Stravinsky's 'Rite of Spring'. With an interview with Marin Alsop recorded on Friday 23 March 2007. NPR Weekend Edition. (Saturday 24 March). Washington, DC: National Public Radio.
  • Slim, H. Colin. 2006. "Stravinsky's Four Star-Spangled Banners and His 1941 Christmas Card". The Musical Quarterly 89, nos. 2 and 3 (Summer–Fall): 321–447.
  • Slonimsky, Nicolas. 1953. Lexicon of Musical Invective: Critical Assaults on Composers Since Beethoven's Time. New York: Coleman-Ross. Second edition, New York: Coleman-Ross, 1965, reprinted Washington Paperbacks WP-52, Seattle: University of Washington Press, 1969, reprinted again Seattle: University of Washington Press, 1974 0-295-78579-9, and New York: Norton, 2000 0-393-32009-X (pbk).
  • Straus, Joseph N. 2001. Stravinsky's Late Music. Cambridge Studies in Music Theory and Analysis 16. Cambridge, New York, Port Melbourne, Madrid, and Cape Town: Cambridge University Press. 0-521-80220-2 (cloth) 0-521-60288-2 (pbk).
  • Stravinsky, Igor. 1947. Poetics of Music in the Form of Six Lessons. Cambridge, MA: Harvard University Press. OCLC 155726113.
  • Stravinsky, Igor. 1960. Poetics of Music in the Form of Six Lessons. New York: Vintage Books.
  • Stravinsky, Igor. 1962. An Autobiography. New York: W. W. Norton & Company. 0-393-00161-X; OCLC 311867794. Originally published in French as Chroniques de ma vie, 2 vols. (Paris: Denoël et Steele, 1935), subsequently translated (anonymously) as Chronicle of My Life. London: Gollancz, 1936. OCLC 1354065. This edition reprinted as Igor Stravinsky An Autobiography, with a preface by Eric Walter White (London: Calder and Boyars, 1975) 0-7145-1063-7 (cloth); 0-7145-1082-3 (pbk.). Reprinted again as An Autobiography (1903–1934) (London: Boyars, 1990) 0-7145-1063-7 (cased); 0-7145-1082-3 (pbk). Also published as Igor Stravinsky An Autobiography (New York: M. & J. Steuer, 1958).
  • Stravinsky, Igor, and Robert Craft. 1959. Conversations with Igor Stravinsky. Garden City, NY: Doubleday. OCLC 896750 Reprinted Berkeley: University of California Press, 1980. 0-520-04040-6.
  • Stravinsky, Igor, and Robert Craft. 1960. Memories and Commentaries. Garden City, N.Y.: Doubleday. Reprinted 1981, Berkeley and Los Angeles: University of California Press. 0-520-04402-9 Reprinted 2002, London: Faber and Faber. 0-571-21242-5.
  • Stravinsky, Igor, and Robert Craft. 1962. Expositions and Developments. London: Faber & Faber. Reprinted, Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 1981. 0-520-04403-7.
  • Stravinsky, Igor, and Robert Craft. 1966. Themes and Episodes. New York: A. A. Knopf.
  • Stravinsky, Igor, and Robert Craft. 1969. Retrospectives and Conclusions. New York: A. A. Knopf.
  • Stravinsky, Vera, and Robert Craft. 1978. Stravinsky in Pictures and Documents. New York: Simon and Schuster.
  • Strawinsky, Théodore, and Denise Strawinsky. 2004. Catherine and Igor Stravinsky: A Family Chronicle 1906–1940. New York: Schirmer Trade Books; London: Schirmer Books. 0-8256-7290-2.
  • Taruskin, Richard. 1996. Stravinsky and the Russian Traditions: A Biography of the Works Through Mavra. Vol. 1 and Vol. 2. Berkeley: University of California Press. 0-520-07099-2.
  • Taruskin, Richard, reply by Robert Craft. 1989. "'Jews and Geniuses': An Exchange". New York Review of Books 36, no. 10 (15 June).
  • Thom, Paul. 2007. The Musician as Interpreter. Studies of the Greater Philadelphia Philosophy Consortium 4. University Park: Pennsylvania State University Press. 0-271-03198-0.
  • Volta, Ornella. 1989. Satie Seen through His Letters. London: Boyars. 0-7145-2980-X.
  • Wallace, Helen. 2007. Boosey & Hawkes, The Publishing Story. London: Boosey & Hawkes. 978-0-85162-514-0.
  • Walsh, Stephen. 2000. Stravinsky. A Creative Spring: Russia and France 1882–1934. London: Jonathan Cape. (excerpt), www.nytimes.com. Retrieved 10 August 2013.
  • Walsh, Stephen. 2001. "Stravinsky, Igor." New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
  • Walsh, Stephen. 2006. Stravinsky: The Second Exile: France and America, 1934–1971. New York: Alfred A. Knopf. 0-375-40752-9 (cloth); London: Jonathan Cape. 0-224-06078-3 (cloth); Berkeley: University of California Press. 978-0-520-25615-6 (pbk).
  • Walsh, Stephen. 2007. "The Composer, the Antiquarian and the Go-between: Stravinsky and the Rosenthals". The Musical Times 148, no. 1898 (Spring): 19–34.
  • Wenborn, Neil. 1985. Stravinsky. London: Omnibus Press. 0-7119-7651-1.
  • White, Eric Walter. 1979. Stravinsky: The Composer and His Works, second edition. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. 0-520-03983-1 (cloth) 0-520-03985-8 (pbk).

Գրականություն

խմբագրել

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իգոր Ստրավինսկի» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wiki.x.io/w/index.php?title=Իգոր_Ստրավինսկի&oldid=10066667» էջից