Ինդոնեզիա

Ինդոնեզիա (ինդոն.՝ Indonesia), պաշտոնական անվանումը՝ Ինդոնեզիայի Հանրապետություն (ինդոն.՝ Republik Indonesia), պետություն Հարավարևելյան Ասիայում՝ Հնդկական և Խաղաղ օվկիանոսների միջև։ Կղզիների վրա գտնվող ամենամեծ պետությունն է աշխարհում, որ ունի ավելի քան 17 հազար կղզի և 1904569 կմ² տարածք, 14-րդ երկիրն է աշխարհում ցամաքային տարածքի մեծությամբ և յոթերորդը ցամաքային ու ջրային տարածքների ընդհանուր մակերեսով։ Ունենալով ավելի քան 261 մլն բնակչություն՝ Ինդոնեզիան բնակչության թվաքանակով չորրորդն է աշխարհում, ինչպես նաև առաջինը այն երկրների շարքում, որոնց բնակչության մեծամասնությունը կազմում են մուսուլմանները։ Ճավայում, որ ամենամեծ բնակչություն ունեցող կղզին է աշխարհում, բնակվում է երկրի բնակչության կեսից ավելին։

Ինդոնեզիայի Հանրապետություն Republik Indonesia
Դրոշ Զինանշան
Նշանաբան՝ "Bhinneka Tunggal Ika" "Միություն բազմազանության մեջ"
Ազգային օրհներգ՝ Ինդոնեզիա Ռայա
Ինդոնեզիայի դիրքը
Մայրաքաղաք և ամենամեծ քաղաք		Ջակարտա 6°10.5′S, 106°49.7′E
Պետական լեզուներ		Ինդոնեզերեն
Կառավարում		Նախագահական հանրապետություն
-	Նախագահ	Ջոկո Վիդոդո
-	Փոխնախագահ	Մարուֆ Ամին
Անկախություն		Նիդերլանդներից
-	Հայտարարված	օգոստոսի 17 1945
-	Ճանաչված	դեկտեմբերի 27 1949
-	Ջրային (%)	4.85
Բնակչություն
-	2015 նախահաշիվը	255,759,408  (4-րդ)
-	2010 մարդահամարը	237,641,326 (4-րդ)
ՀՆԱ (ԳՀ)		2018 գնահատում
-	Ընդհանուր	$3.492 տրիլիոն (7-րդ)
-	Մեկ շնչի հաշվով	$13,162 (96-րդ)
ՀՆԱ (անվանական)		2018 գնահատում
-	Ընդհանուր	$1.075 տրիլիոն (16-րդ)
-	Մեկ շնչի հաշվով	$4,052 (114-րդ)
Ջինի (2010)		35.6 (միջին)
ՄՆԶԻ (2017)		0.694 (միջին) (116-րդ)
Արժույթ		[[Ինդոնեզական ռուփի]] (IDR)
Ժամային գոտի		(ՀԿԺ+7 to +9)
Ազգային դոմեն		.id
Հեռախոսային կոդ		+62

Ինդոնեզիան ինքնիշխան պետություն է, նախագահական, սահմանադրական հանրապետություն՝ ընտրովի խորհրդարանով։ Այն բաժանված է 34 պրովինցիաների, որոնցից հինգն ունեն հատուկ կարգավիճակ։ Ջակարտան՝ երկրի մայրաքաղաքը, երկրորդ ամենաշատ բնակչություն ունեցող քաղաքային տարածքն է աշխարհում։ Երկիրը ցամաքային սահմաններ ունի Պապուա Նոր Գվինեայի, Արևելյան Թիմորի և Մալայզիայի հետ (Կալիմանտան կղզում)։ Այն սահմանակից է նաև Սինգապուրին, Վիետնամին, Ֆիլիպիններին, Ավստրալիային, Պալաուին և Հնդկաստանին պատկանող Անդամանյան ու Նիկոբարյան կղզիներին։ Չնայած մեծ թվով բնակչությանը և խիտ բնակեցված տարածքներին՝ Ինդոնեզիան ունի վայրի բնության լայնածավալ տարածքներ, որտեղ առկա է կենսաբազմազանության մեծ մակարդակ։ Երկիրն ունի հարուստ բնական պաշարներ, ինչպիսիք են նավթը, բնական գազը, անագը, պղինձը, ոսկին։ Գյուղատնտեսությունը հիմնականում արտադրում է բրինձ, արմավի յուղ, թեյ, սուրճ, կակաո, դեղաբույսեր, համեմունքներ և ռետին։ Ինդոնեզիայի գլխավոր առևտրային գործընկերներն են Չինաստանը, Միացյալ Նահանգները, Ճապոնիան, Սինգապուրն ու Հնդկաստանը։

Ինդոնեզական կղզեխումբն իր պատմության ընթացքում բազմիցս ենթարկվել է օտար ուժերի ազդեցության, որոնց գրավել են երկրի բնական պաշարները։ Այն եղել է առևտրային կարևոր շրջան առնվազն 7-րդ դարից սկսած, երբ Շրիվիջայան, ապա նաև Մաջապահիտն առևտուր են արել չինական դինաստիաների և հնդկական թագավորությունների հետ։ Տեղի կառավարիչներն աստիճանաբար ընդունել են օտար մշակութային, կրոնական ու քաղաքական մոդելները՝ սկսած վաղ դարերից, և տարածում են գտել հինդուիզմն ու բուդդիզմը։ Մուսուլման առևտրականները և սուֆիզմի հետևորդները բերել են իսլամը, իսկ եվրոպական երկրները՝ քրիստոնեությունը և պայքարել են միմյանց դեմ Մոլուքյան (Համեմունքների) կղզիներում առևտրի մենաշնորհի համար Աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների շրջանում։ Երկար ժամանակաընթացքում Ինդոնեզիան եղել է Հոլանդիայի գաղութ, որը նախ գրավել է Ամբոինան ու Բատավիան, ապա ամբողջ կղզեխումբը՝ ներառյալ Թիմորն ու Արևմտյան Նոր Գվինեան։ Հոլանդիայի տիրակալությունը ժամանակ առ ժամանակ ընդհատվել է պորտուգալական, ֆրանսիական և բրիտանական տիրապետությամբ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Ասիայի ապագաղութացման ընթացքում Ինդոնեզիան անկախություն է ձեռք բերել 1949 թվականին՝ Նիդերլանդների հետ զինված և դիվանագիտական կոնֆլիկտից հետո։

Ինդոնեզիայի բնակչության կազմում կան հարյուրավոր ազգային և լեզվային խմբերի ներկայացուցիչներ, ընդ որում՝ ամենամեծ և քաղաքական տեսանկյունից գերակշռող դիրք ունեցողը ճավացիներն են։ Երկրում առկա է ընդհանուր ազգային ինքնություն, ազգային լեզու, էթնիկական բազմազանություն, կրոնական բազմազանություն մուսուլմանների գերակշռությամբ, պատմության ընթացքում այն վերապրել է գաղութային տիրապետության երկարատև ժամանակաշրջան և դրա դեմ ուղղված ապստամբություններ։ Ինդոնեզիայի ազգային նշանաբանը՝ Bhinneka Tunggal Ika (Միություն բազմազանության մեջ, բառացի՝ բազմազան, բայց մեկը), արտացոլում է այն բազմազանությունը, որից կազմված է երկիրը։ Ինդոնեզիայի տնտեսությունը աշխարհում 16-րդ է ըստ անվանական ՀՆԱ-ի) և 7-րդն ըստ ՀՆԱ-ի գնողունակության համարժեքությամբ։ Ինդոնեզիան անդամակցում է մի շարք բազմակողմ կազմակերպությունների, որոնցից են՝ Միավորված ազգերի կազմակերպությունը, Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությունը, Արժույթի միջազգային հիմնադրամը, Մեծ քսանյակ։ Այն նաև Չմիացած երկրների շարժման, Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիայի, Ասիական և խաղաղօվկանոսյան տնտեսական խորհրդի, Արևելյան Ասիայի գագաթնաժողովի, Ենթակառուցվածքային ներդրումների ասիական բանկի և Իսլամական կոնֆերանս կազմակերպության հիմնադիր անդամ է։

Անվան ստուգաբանություն

«Ինդոնեզիա» անվանումը ծագում է «Ինդիա» (լատին․՝ Indus, «Հնդկաստան») տեղանունից ու հունարեն «նեսոս» (հուն․՝ νῆσος – կղզի) բառից և բառացիորեն նշանակում է «Կղզային Հնդկաստան»։ Անվան օգտագործման առաջին դեպքերը վերաբերում են 18-րդ դարի վերջին։ Սակայն այդ հասկացությունը գիտական շրջանառության մեջ դնելու վավերագրական հաստատված առաջին օրինակը հանդիպում է միայն 1850 թվականին, երբ բրիտանացի ազգագրագետ Ջորջ Վինձոր Էռլը որպես Մալայան կղզեխմբի բնակիչների ընդհանրացված անվանման տարբերակ առաջարկել է «ինդունեզացի» (անգլ.՝ Indunesians) բառը։ Ավելի ուշ նրա աշակերտ Ջեյմս Ռիչարդսոն Լոգանը (անգլ.՝ James Richardson Logan) իր աշխատանքներում առաջին անգամ օգտագործել է «Ինդոնեզիա» (անգլ.՝ Indonesia) տեղանունը՝ որպես այդ ժամանակ օգտագործվող «Հնդկական կղզեխումբ» (անգլ.՝ Indian Archipelago) տեղանվան հոմանիշ, իսկ գերմանացի ազգագրագետ և փիլիսոփա Ադոլֆ Բաստիանը (գերմ.՝ Adolf Bastian) հրատարակել է մենագրություն «Ինդոնեզիա կամ Մալայան կղզեխմբի կղզիներ» (գերմ.՝ Indonesien oder die Inseln des Malayischen Archipels) խորագրով։

Շենք Ջակարտայում, որտեղ 1928 թվականի հոկտեմբերին անցկացվել է երիտասարդական կազմակերպությունների կոնգրեսը, ներկայում՝ Երիտասարդության երդման թանգարան

Չնայած միջազգային ակադեմիական միջավայրում «Ինդոնեզիա» տեղանվան արագ տարածմանը՝ Նիդերլանդներում, որը այդ տարածքի գաղութատերն էր, այդ անվանումը երկար ժամանակ գործնականում չի օգտագործվել․ հոլանդացիների շրջանում գաղութը նախկինի պես կոչվել է «Հոլանդական Օստ Ինդիա» (հոլ.՝ Nederlandsch Oost Indië) կամ պարզապես «Ինդիա» (հոլ.՝ Indië), իսկ հասարակական-քաղաքական բառապաշարում նրա վերաբերյալ օգտագործվել է «Արևելք» (հոլ.՝ de Oost) բառը։

Նիդերլանդներում և հենց Հոլանդական Օստ Ինդիայում «Ինդոնեզիա» անվան ակտիվ տարածման սկսվելը կապվում է 20-րդ դարի սկզբին գաղութի բնակչության շրջանում ազգային-ազատագրական շարժման վերելքի հետ։ Այսպես, 1913 թվականին շարժման առաջին ակտիվիստներից մեկը՝ ճավայացի լրագրող և հրապարակախոս Սուվարդի Սուրյանինգրատը Նիդերլանդներում հիմնադրել է նորությունների մասնավոր գործակալություն, որ կոչվել է «Ինդոնեզական մամուլի բյուրո» (հոլ.՝ Indonesisch Pers Bureau)։

Հոլանդական Օստ Ինդիայում «Ինդոնեզիա» բառն իսկապես ժողովրդական բառապաշարում ընդգրկվել է միայն Ջակարտայում 1928 թվականի հոկտեմբերի 27-28-ին անցկացված ազգային-ազատագրական ուղղվածության երիտասարդական կազմակերպությունների կոնգրեսի արդյունքում։ Այդ միջոցառման ընթացքում առաջին անգամ հրապարակայնորեն կատարվել է «Մեծ Ինդոնեզիա» (ինդոն.՝ Indonesia Raya) հիմնը, իսկ մասնակիցները տվել են այսպես կոչված «Երիտասարդության երդումը» (ինդոն.՝ Sumpah Pemuda)՝ ուխտելով հավատարիմ մնալ միակ հայրենիքին՝ Ինդոնեզիային, միակ ազգին՝ ինդոնեզացիներին, միակ լեզվին՝ ինդոնեզերենին.

Առաջինը. Մենք՝ Ինդոնեզիայի որդիներն ու դուստրերը, ճանաչում ենք մեկ Հայրենի՝ ինդոնեզական հողը։ Երկրորդ. Մենք՝ Ինդոնեզիայի որդիներն ու դուստրերը, ճանաչում ենք պատկանելությունը մեկ ազգի՝ ինդոնեզական ազգին։ Երրորդ. Մենք՝ Ինդոնեզիայի որդիներն ու դուստրերը, նվիրված ենք մեկ լեզվի՝ ինդոնեզերենին։ Երիտասարդության երդում, 1928 թվականի հոկտեմբերի 28

Պատմություն

Մարդկանց բնակության սկիզբ, հնագույն շրջան (մ.թ.ա.)

Պիտեկանտրոպի՝ ճավայական կապկամարդի գլխի վերականգնում

Ինդոնեզիայի տարածքում գտնվում է վաղ մարդկանց բնակության ամենահին արեալներից մեկը։ Ճավայում հոլանդացի մարդաբան Էժեն Դյուբուան հայտնաբերել է ուղիղ քայլող մարդու ենթատեսակներից մեկի՝ պիտեկանտրոպի մնացորդներ, որը հայտնի է նաև որպես ճավայական կապկամարդ և վերաբերում է ստորին պալեոլիթի դարաշրջանին՝ մեր թվարկությունից 1 մլն կամ 700 հազար տարի առաջ։

Մինչև վերջերս գիտության բնագավառում տիրապետող էր այն կարծիքը, թե Ինդոնեզիայի տարածքում բանական մարդն սկսել է բնակվել շուրջ 45 հազար տարի առաջ։ Սակայն նորագույն հնամարդաբանական բացահայտումները թույլ են տալիս այդ գործընթացը սկսված համարել շատ ավելի վաղ, այսպես, նույն Դյուբուայի կողմից Սումատրայում գտնված ժամանակակից տիպի մարդկանց մնացորդները, համաձայն վերջին ուսումնասիրությունների, համարվում են 63-73 հազար տարի առաջվա։ Այդ ժամանակից սկսած տեղի են ունեցել մի քանի միգրացիոն ալիքներ, որոնց ընթացքում Հարավարևելյան Ասիայի մայրցամաքային տարածքներից տեղափոխվել են տարբեր էթնոսների ներկայացուցիչներ, որոնցից ամենաառաջինները պատկանել են ավստրալոիդ ռասային։ Մոնղոլոիդների ներթափանցումը, որ իր հետ բերել է բարձր նեոլիթյան մշակույթ, սկսվել է մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակում։ Մոնղոլոիդների առաջին խոշոր ալիքը ձևավորվել են այսպես կոչված պրոտոմալայացիները, երկրորդը, որ վերաբերում է մ.թ.ա. 1-ին դարի կեսերին, դեյտերոմալայացիները։ Վերջիններս, լինելով զարգացած բրոնզեդարյան մշակույթի կրողներ և բնակեցված տարածքում տարածելով երկրագործությունը, դարձել են ժամանակակից ինդոնեզացիների մեծ մասի նախնիները։ Երկրի հիմնական տարածքում բրոնզե դարին անցնելն ավարտին է հասել մինչև մեր թվարկության սկիզբը։ Այդ ժամանակ էլ ծովափնյա շրջաններում սկսվել է անցումը երկաթեդարյան մշակույթին։

Պետությունների ձևավորում, մինչգաղութային շրջան (1-15-րդ դարեր)

Ինդոնեզիայի տարածքում պետական կազմավորումների ձևավորումը տեղի է ունեցել արդեն մեր թվարկության 1-3-րդ դարերում, սակայն առաջին պետությունները, որոնց անունները ստույգ հայտնի են՝ Քութայն արևելյան Կալիմանտանում և Թարուման արևմտյան Ճավայում, վերաբերում են միայն 4-րդ դարին։ Առաջին պետությունը, որը տարածված է եղել մի քանի կղզու վրա, եղել է Շրիվիջայան, որը հիմնադրվել է հարավային Սումատրայում 7-րդ դարի վերջին և գոյություն է ունեցել մինչև 14-րդ դարը՝ իր առավելագույն հզորության շրջանում վերահսկելով Սումատրայի ողջ տարածքը, Ճավայի ու Մալակկա թերակղզու մեծ մասը։ Ինդոնեզիայի տարածքում 4-13-րդ դարերում գոյություն ունեցած այդ և այլ պետություններ կրել են Հնդկաստանի ուժեղ մշակութային ազդեցությունը, և նրանց մեծ մասում գերակշռող կրոնը եղել է հինդուիզմը։ Դրանից բացի նշանակալի զարգացում է ապրել նաև բուդդայականությունը, որը մասնավորապես եղել է արևելյան Ճավայում տեղակայված Մատարամ իշխանության պետական կրոնը։

Մինչգաղութային շրջանի առավել խոշոր, հզոր ու սոցիալ-տնտեսական տեսանկյունից զարգացած պետությունը եղել է Մաջապահիտ կայսրությունը, որը հիմնադրվել է 1293 թվականին Ճավա կղզու արևելյան մասում։ Մինչ 14-րդ դարը Մաջապահիտի տարածքը կամ նրա վասալային տիրապետությունները ներառել են Ինդոնեզիայի ներկայիս տարածքի մեծ մասը։

13-րդ դարում սկսվել է իսլամի ակտիվ տարածումը, որը ներթափանցել էր գլխավորապես Մալակկա թերակղզուց և Հնդկաստանի արևելյան մերձափնյա շրջաններից։ Մինչ 14-րդ դարի վերջը իսլամը դարձել է տիրապետող կրոն Ինդոնեզիայի տարածքի մեծ մասում, թեև բազմաթիվ շրջաններում պահպանվել են բուդդայականության ու հինդուիզմի, ինչպես նաև տեղի ավանդական հավատալիքների օջախներ, որոնց կրողները, որպես կանոն, ընդհանրապես առանց կոնֆլիկտների ապրել են մուսուլմանների կողքին։

Գաղութային շրջան (16-րդ դար - 1942 թվական)

Եվրոպացիների ներգաղթ, ՀԱՀԸ գաղութացում (1512-1798 թվականներ)

Հոլանդական արևելահնդկական ընկերության առաջին գեներալ-նահանգապետ Պիտեր Բոտը, 17-րդ դարի դիմանկար

Եվրոպացի գաղութարարների ներխուժումն Ինդոնեզիա, որ սկսվել է 16-րդ դարում, պայմանավորված է եղել համեմունքների մեծ պահանջարկով, որ աճում են Մալայան կղզեխմբի արևելյան հատվածում՝ Մոլուքյան ու Փոքր Զոնդյան կղզիներում, Սուլավեսիում, և հենց այդ տարածաշրջանն է եղել եվրոպացիների հիմնական հետաքրքրության առարկան։ Առաջինն այդտեղ հիմնավորվել են պորտուգալացիները․ 1512 թվականին ծովագնաց Ֆրանսիշկու Սերանին հաջողվել է կարգավորել համեմունքների մատակարարումը Մոլուքյան կղզիներից և իր խմբի մի մասի հետ մնալ Տերնատե կղզում։

17-րդ դարում տեղական համեմունքների առևտրի վերահսկման համար պայքարին միացել են եվրոպական այլ տերություններ, որոնց շարքում առավել մեծ ակտիվություն է ցուցաբերել Նիդերլանդները։ Մի քանի տասնամյակի ընթացքում հոլանդացիներին հաջողվել է մրցակիցներին դուրս մղել կղզեխմբից․ պորտուգալացիները կարողացել են պահպանել միայն Թիմոր կղզու մի մասը։ 1602 թվականին հիմնադրվել է Հոլանդական արևելահնդկական ընկերությունը (ՀԱՀԸ), որն սկսել է ներկայիս Ինդոնեզիայի ոչ միայն արևելյան, այլև արևմտյան տարածքների յուրացումը։ Ընկերությունն ունեցել է սեփական զինված ուժերը և իր տիրապետության տակ գտնվող տարածքում, որ կոչվել է Հոլանդական Օստ Ինդիա, ստեղծել է գաղութային վարչության զարացած համակարգ գեներալ-նահանգապետի գլխավորությամբ։ 1619 թվականին Ճավայի հյուսիս-արևմուտքում՝ սուլթան Դեմակի կողմից հիմնադրված և հետագայում ավերված Ջակարտայի տեղում, հոլանդացիները հիմնադրել են գաղութի մայրաքաղաքը՝ Բատավիան (հոլ.՝ Batavia)։

17-18-րդ դարերում Հոլանդական արևելահնդկական ընկերությունը աստիճանաբար ընդյալնել է իր տարածքները։ Ուղղակիորեն նրան պատկանող տարածքներից բացի նրա ազդեցության ոլորտում են գտնվել կղզեխմբի ձևականորեն անկախ պետությունները, որոնք հետ այս կամ այն կերպ կնքվել են անհավասար իրավունքներով համաձայնություններ։ Կախյալ տիրակալների մոտ, որպես կանոն, ուղարկվել են գաղութային պաշտոնյաներ, այսպես կոչված՝ ռեզիդենտներ (հոլ.՝ bestuurder), որոնք վերահսկել են արտաքին հարաբերություններն ու տնտեսական գործունեությունը։ Գաղութի շահագործման հիմնական մեթոդներն այդ ժամանակ եղել են գյուղատնտեսական տարբեր մթերքների հարկադիր աճեցումը (Եվրոպայում համեմունքների պահանջարկի անկումից հետո արտադրվել են հիմնականում սուրճ, շաքար, ծխախոտ, ինդիգո, փայտի թանկարժեք տեսակներ) և հարկահանության տարբեր ձևերը։

18-րդ դարի վերջին՝ 1780-1784 թվականների հոլանդա-անգլիական պատերազմի հետևանքների և միջազգային տնտեսական կոնյուկտուրայի ազդեցությամբ ՀԱՀԸ-ն հայտնվել է խորը ճգնաժամի մեջ, որը կործանարար է եղել նրա համար. 1796 թվականին սնանկացած ընկերության ղեկավարությունը հանձնվել է Նիդերլանդների կառավարությանը, 1798 թվականին Բատավայի հանրապետությունն իր վրա է վերցրել ՀԱՀԸ-ի բոլոր համաձայնագրերն ու պարտավորությունները, իսկ 1800 թվականին վերջինս լուծարվել է։

Նիդերլանդների տիրապետության տակ (1798-1942 թվականներ)

Հոլանդական տիրապետության սահմանների ընդլայնումն Ինդոնեզիայի տարածքում

ՀԱՀԸ-ի տիրապետությունը փոխարինվել է գաղութի նմանատիպ կախվածությամբ ուղղակի Նիդերլանդներից, սակայն գաղութային կառավարման համակարգում նշանակալի փոփոխություններ տեղի չեն ունեցել․ Օստ Ինդիայի վարչությունը նախկինի պես գլխավորել է գեներալ-նահանգապետը, որն արդեն ներկայացրել է ոչ թե ՀԱՀԸ-ն, այլ Նիդերլանդների կառավարությունը։ Միևնույն ժամանակ, հաշվի առնելով այն, որ այդ ժամանակ Նիդերլանդները ենթարկվել է նապոլեոնյան Ֆրանսիային, հերթական գեներալ-նահանգապետ Հերման Վիլհելմ Դանդելս այդ նշանակումն ստացել է 1808 թվականին Լյուդովիկ Բոնապարտից և սկսել է հետևել ֆրանսիական գաղութային հետաքրքրությունների պահանջների բավարարմանը։

1811 թվականին գաղութն անցել է Մեծ Բրիտանիայի տիրապետության տակ, որն զբաղեցրել է հոլանդական արևելահնդկական տարածքները, որպեսզի կանխի դրանց վերջնական գրավումը Ֆրանսիայի կողմից։ Բրիտանական նահանգապետ Սթեմֆորդ Ռաֆլզի կողմից կարճ ժամանակում անցկացվել են մի շարք վարչական վերափոխումներ, ընդ որում՝ ղեկավարման և տնտեսվարման նոր մեթոդները, որպես կանոն, իրենց արդյունավետությամբ զգալիորեն գերազանցել են նիդերլանդականներին։ Դրանից բացի, բրիտանական օկուպացիայի ընթացքում գաղութի վարչական կենտրոնը Բատավիայից տեղափոխվել է Բեյտենզորգ։

Դիպոնեգորո արքայազնի հանձնվելը, Ճավայական պատերազմ, 1830

Օստ Ինդիան վերադարձվել է Նապոլեոնից ազատագրված Նիդերլանդներին 1814 թվականի Լոնդոնի պայմանագրով։ Նիդերլանդական վարչակարգի վերականգնման ժամանակ չեղարկվել է բրիտանացիների կողմից կատարված վերափոխումների մեծ մասը։ Հոլանդացիները շարունակել են իրենց տիրապետության սահմաններն ընդլայնելու և ձևականորեն անկախ տեղական պետությունների ինքնավարության առավելագույնս սահմանափակման քաղաքականությունը։ Գաղութում արտադրված մթերքների արտահանումից բացի ապահովվել է նրա վերածումը նիդերլանդական ապրանքների սպառման շուկայի։ Ընդ որում՝ հոլադացիները նախկինի պես ստիպված են եղել հաղթահարել տեղի բնակչության ակտիվ դիմադրությունը․ առավել խոշոր հակագաղութային ելույթներն եղել են Պադրի պատերազմն արևմտյան Սումատրայում 1821-1837 թվականներին, Ճավայական պատերաազմը 1825-1830 թվականներին և Աչեխի պատերազմը 1873-1913 թվականներին։ 1906 թվականին Հոլանդական Օստ Ինդիային է միացվել Աչեխը, 1920 թվականին՝ Նոր Գվինեա կղզու արևմտյան հատվածը, ինչից հետո այն միավորել է ներկայիս Ինդոնեզիայի ողջ տարածքը։

Գաղութի տնտեսական շահագործման մեթոդները փոխվել են Նիդերլանդների տնտեսական զարգացմանը զուգահեռ. հարկադիր աշխատանքներին 19-րդ դարի երկրորդ կեսին փոխարինել է պլանտացիոն տնտեսությունը, գնալով ավելի մեծ նշանակություն է ձեռք բերել հոլանդական ապրանքների իրացումը։ 20-րդ դարի սկզբից Հոլանդական Օստ Ինդիայի յուրացմանը մասնակցել Հաագայի կողմից թույլատրվել է եվրոպական այլ երկրների ու ԱՄՆ մոնոպոլիաների։

Այդ ժամանակաշրջանին է վերաբերում գաղութում կազմակերպված ազգային-ազատագրական շարժման սկզբնավորումը․ 1900-1910-ական թվականներին ստեղծվել են մի շարք կազմակերպություններ, որոնք իրենց նպատակն են հայտարարել պետական անկախության հասնելը։ Եվրոպայում տեղի ունեցող գործընթացների ազդեցությամբ ձևավորվել է բավական ակտիվ շարժման ձախ թև․ 1914 թվականին ձևավորվել է առաջին սոցիալ-դեմոկրատական կազմակերպությունը, 1920 թվականին՝ Ինդոնեզիայի կոմունիստական կուսակցությունը։ 1927 թվականին ստեղծվել է Ինդոնեզիայի ազգային կուսակցությունը Սուկառնոյի՝ երկրի ապագա նախագահի գլխավորությամբ, որը ձևակերպել է մարխաէնիզմի սկզբունքները՝ դրույթներ, որոնք նախատեսում էին Ինդոնեզիայի անկախ զարգացումը սոցիալիստական ուղով և ազգային յուրահատկությամբ, որը դարձել է ազգային-ազատագրական շարժման շրջանակներում առավել հզոր շարժման գաղափարախոսությունը։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկզբում Նիդերլանդների չեզոքության պայմաններում Ինդոնեզիան չի ներքաշվել պատերազմական գործողությունների կամ դրանց նախապատրաստման մեջ։ Սակայն 1940 թվականի մայիսին գերմանացիների կողմից Նիդերլանդների օկուպացիայից հետո նիդերլանդական կառավարությունը, որ տեղափոխվել էր Լոնդոն, հայտարարել է գաղութներում մնացած իր զինված ուժերի՝ Հակահիտլերյան խմբավորման կողմից պատերազմին միանալու մասին։

Ճապոնական օկուպացիայի շրջան (1942-1945 թվականներ)

Ինդոնեզիան ճապոնական օկուպացիայի շրջանում․ բաժանված է 16-րդ բանակի, 25-րդ բանակի և 2-րդ նավատորմի վերահսկողության գոտիների

1942 թվականի փետրվար-մարտ ամիսներին՝ այնտեղ տեղաբաշխված ամերիկա-բրիտանա-հոլանդա-ավստրալիական ուժերի կարճատև դիմադրությունից հետո, Հոլանդական Օստ Ինդիան օկուպացվել է Ճապոնիայի կողմից։ Օկուպացիոն ղեկավարությունը եղել է ապակենտրոնացված և իրականացվել է ճապոնական զինված ուժերի տարբեր զորամիավորումների համապատասխան կազմավորումների միջոցով․ Ճավան և Մադուրան հանձնվել են 16-րդ բանակի, Սումատրան ու մոտակա մի քանի կղզիները՝ 25-րդ բանակի, իսկ մնացած տարածքները՝ 2-րդ նավատորմի վերահսկողությանը։

Հարավարևելյան Ասիայի մյուս գրավված տարածքների նման Ինդոնեզիայում նույնպես ճապոնական ղեկավարությունը, ձգտելով ստանալ տեղի բնակչության աջակցությունը, ընտրել է հակաեվրոպական տրամադրությունների խրախուսման ուղղությունը՝ ընդգծելով ինդոնեզացիների ու ճապոնացիների ազգային-մշակութային մոտ կապը։ Ազգային-ազատագրական շարժման առաջնորդները հրավիրվել են համագործակցության․ օկուպացիոն իշխանությունների վերահսկողության ներքո նրանց թույլատրվել է ստեղծել ազգայնական ուղղվածության հասարակական-քաղաքական կազմակերպություններ։

Պատերազմի ավարտական փուլում, երբ ճապոնական ուժերը կրել են խոշոր պարտություններ դաշնակիների կողմից, ճապոնական օկուպացիոն իշխանությունները որոշել են ստանալ ինդոնեզացիների աջակցությունը և քայլեր են ձեռնարկել անկախ պետություն ստեղծելու նրանց ցանկությանն ընդառաջ։ 1945 թվականի մարտին ճապոնական ղեկավարությունը հայտարարել է Ինդոնեզիային անկախություն շնորհելու գործընթացի նախապատրատումն սկսելու մասին։ Այդ նպատակով մարտին ձևավորվել է Ինդոնեզիայի անկախության նախապատրաստման հետազոտական կոմիտե (ինդոն.՝ Badan Penyelidik Usaha Persiapan Kemerdekaan Indonesia, BPUPKI), որը միավորել է ազգային ազատագրական շարժման ակտիվիստներին (այդ թվում նաև Սուկառնոյին և երկրի ապագա փոխնախագահ Մոհամադ Հաթային) և նախապատրաստել ինդոնեզական սահմանադրության նախագիծը։ Նրա հուլիսյան նիստում Սուկառնոն հռչակել է Պանչա Սիլա սկզբունքները, որոնք հետագայում դարձել են Ինդոնեզիայի պետական գաղափարախոսությունը։ 1945 թվականի օգոստոսին Հետազոտական հանձնաժողովի աշխատանքը քննելու համար ստեղծվել է Ինդոնեզիայի անկախության նախապատրաստման հանձնաժողով (ինդոն.՝ Panitia Persiapan Kemerdekaan Indonesia, PPKI) Սուկառնոյի նախագահությամբ։

Ձևականորեն Ինդոնեզիայի ճապոնական օկուպացիան ավարտվել է 1945 թվականի օգոստոսի 15-ին՝ կապիտուլյացիայի պայմաններն ընդունելու վերաբերյալ Խիրոխիտո կայսեր պաշտոնական հայտարարությունից հետո։ Սակայն ճապոնական զորքերը շարունակել են մնալ Ինդոնեզիայի տարածքում ևս մի որոշ ժամանակ, մինչև դաշնակիցների կողմից նրանց զինաթափումն ու տարհանումը։

Անկախության շրջան (1945 թվականից)

Անկախության համար պայքարի շրջան (1945-1950 թվականներ)

Ինդոնեզիայի առաջին նախագահ Սուկառնոն, 1949 թվականի լուսանկար

1945 թվականի օգոստոսի 17-ին Սուկառնոն ու Հատան Ինդոնեզիան հռչակել են անկախ պետություն։ Որպես պետության ժամանակավոր ներկայացուցչական մարմին Անկախության նախապատրաստման հանձնաժողովի հիմքի վրա ստեղծվել է Ինդոնեզիայի կենտրոնական ազգային կոմիտեն (ինդոն.՝ Komite Nasional Indonesia Pusat, KNIP), որը Սուկառնոյին ու Հատային ընտրել է համապատասխանաբար երկրի նախագահ և փոխնախագահ ու հաստատել սահմանադրությունը, որը նախատեսել է ունիտար նախագահական հանրապետության ստեղծում։

1945 թվականի օգոստոս-սեպտեմբերին Սուկառնոյի կառավարությանը հաջողվել է ձևավորել հիմնական պետական ինստիտուտները։ Սակայն հոկտեմբերին հանրապետության զինված կազմավորումները կոնֆլիկտի մեջ են մտել Մեծ Բրիտանիայի զորքերի հետ, որոնք ափ էին իջել Ճավայում ճապոնացիների զինաթափման համար, իսկ 1946 թվականի հունվարին ռազմական գործողություններ են սկսել իրենց նախկին գաղութ վերադարձած հոլանդացիների դեմ, որովետև Հաագան հրաժարվել է ճանաչել երկրի ակախությունը։ Հոլանդացիների կողմից զբաղեցված Ջակարտայից հանրապետության մայրաքաղաքը տեղափոխվել է Ջոկյակարտա։

Տասը ամիս տևած մարտերից հետո՝ 1946 թվականի նոյեմբերին, ստորագրվել է Լինգաջատիի պայմանագիրը, ըստ որի՝ Նիդերանդները դե ֆակտո ճանաչել է Ինդոնեզիայի Հանրապետության ինքնիշխանությունը Ճավայի, Սումատրայի ու Մադուրայի սահմաններում։ Սակայն 1947 թվականի հուլիսին նրանց զորքերը նորից ներխուժել ե Ճավա և Սումատրա։ Լայնածավալ մարտական գործողություններից հետո, որոնց ընթացքում հոլանդացիներն օկուպացրել են հանրապետության տարածքի մեծ մասը, միջամտել է ՄԱԿ-ը, և 1948 թվականի հունվարին կնքվել է Ռենվիլի հաշտության պայմանագիրը, որով վերականգնվել են Լինգաջատիի համաձայնության հիմնական դրույթները։ Այնուամենայնիվ, այդ պայմանավորվածությունը նույնպես խախտվել է․ 1948 թվականի դեկտեմբերին հոլանդացիները վերսկսել են ռազմական գործողությունները՝ գրավելով Ջոկյակարտա (հանրապետության մայրաքաղաքը տեղափոխվել է Բուկիտինգի)։

ՄԱԿ-ի նոր միջամտությունից հետո կողմերն սկսել են բանակցություններ։ 1949 թվականի նոյեմբերին տեղի ունեցած Հաագայի կլոր սեղանի կոնֆերանսից հետո հայտարարվել է Ինդոնեզիայի Միացյալ Նահանգներ (ԻՄՆ, ինդոն.՝ Republik Indonesia Serikat, RIS) դաշնային պետության ստեղծման մասին, որտեղ Ինդոնեզիայի Հանրապետությունից բացի, որի տարածքը սահմանափակվել է Սումատրայի մեծ մասով և Ճավայի մոտավորապես կեսով, ընդգրկվել են նաև հոլանդացիների հովանավորությամբ իրենց պահած արևելահնդկական տարածքներում ստեղծված կեղծ-անկախ պետություններ։

ԻՄՆ-ն գոյություն է ունեցել ոչ երկար․ 1950 թվականի փետրվարից մայիս գրեթե բոլոր նահանգները կամավոր կամ կարճատև ռազմական բախումներից հետո ընդգրկվել են Ինդոնեզիայի Հանրապետության կազմում։ 1950 թվականի օգոստոսի 17-ին Ջակարտայում Ինդոնեզիայի Հանրապետությունը կրկին հռչակվել է ունիտար պետություն, որն ընդգրկել է նախկին Հոլանդական Օստ Ինդիայի հիմնական տարածքը (Մոլուքի հարավային մասի միացումը հանրապետությանն ավարտվել է հոկտեմբերին, և հոլանդացիների տիրապետության տակ մնացել է Նոր Գվինեայի արևմտյան հատվածը)։

«Լիբերալ դեմոկրատիայի» և «Ուղղորդված դեմոկրատիայի» շրջաններ (1950-1965 թվականներ)

Վերականգնված Ինդոնեզիայի Հանրապետությունը ժառանգել է անկախության համար պայքարի տարիներին ստեղծված բազմակուսակցականությունը, որով պայմանավորվել է իշխանության օրենսդիր մարմինների մեծ դերը։ Ունիտար հանրապետության հռչկման հետ միասին Սուկառնոն խոշորագույն կուսակցությունների ճնշման տակ համաձայնել է ընդունել նոր ժամանակավոր սահմանադրություն, որը նախատեսել է Ինդոնեզիայի վերածվելը խորհրդարանական հանրապետության։ Նախագահի լիազորությունները զգալիորեն սահմանափակվել են, մեծացել է վարչապետի դերը։ Հաշվի առնելով նմանատիպ քաղաքական վերափոխումները՝ Ինդոնեզիայի զարգացման հետագա յոթնամյա շրջանը կոչվել է «Լիբերալ դեմոկրատիա» (ինդոն.՝ Demokrasi Liberal)։

Այդ շրջանի համար բնութագրական է եղել քաղաքական կայունության ցածր մակարդակը, ինչը պայմանավորված էր ինչպես սոցիալ-տնտեսական խնդիրների սրությամբ, այնպես էլ քաղաքական տարբեր կուսակցությունների միջև առկա կոնֆլիկտային հարաբերություններով։ Խորհրդարանի ակտիվ ու անկախ գործունեությունը հաճախ հակասել է գործադիր իշխանության շահերին։ 1950-ական թվականների կեսերից Սուկառնոն էլ ավելի է հակվել տնտեսությունը ղեկավարման սոցիալիստական մեթոդների ներդրման և Խորհրդային Միության հետ քաղաքականապես մոտենալու անհրաժեշտությանը, ինչն արժանացել է աջակողմյան և մուսուլմանական կուսակցությունների դժգոհությանը։ Միաժամանակ իրականացվել է զարգացող երկրների շարքում Ինդոնեզիայի առաջատար դիրքի ամրապնդմանն ուղղված արտաքին քաղաքականություն, և այդ առումով կարոևրագույն քայլ է դարձել 1955 թվականի ապրիլին Բանդունգում Ասիայի և Աֆրիկայի երկրների կոնֆերանսի անցկացումը։

1957 թվականի փետրվարին՝ նախագահի ու խորհրդարանի հակադրության պատճառով սկիզբ առած հերթական քաղաքական ճգնաժամի պայմաններում Սուկառնոն, ստանալով զինվորականների աջակցությունը, հրապարակել է «Նասակոմ» դոկտրինանա, որը նախատեսել է փաստացի հրաժարում խորհրդարանական վարչակարգից, և հայտարարել, որ երկիրն անցնում է այսպես կոչված «Ուղղորդված դեմոկրատիայի» (ինդոն.՝ Demokrasi Terpimpin), ինչն արտահայտվել է առաջին հերթին նախագահի լիազորությունների ընդլայնմամբ և օրենսդիր իշխանության մարմինների դերի նշանակալի սահմանափակմամբ։ Մեկ տարվա ընթացքում վերականգնվել է 1945 թվականի սահմանադրությունը, որն Ինդոնեզիան հայտարարել է նախագահական հանրապետություն, հանվել է վարչապետի պաշտոնը և ցրվել խորհրդարանը։ Խորհրդարանի նոր կազմում, որը հաստատել է անձամբ Սուկառնոն, ընդգրկվել են միայն նախագահին կողմնակից կուսակցությունների ներկայացուցիչներ։

Սուկառնոյի անձնական իշխանության ամրապնդմանը զուգահեռ ավելի արտահայտիչ է դարձել արտաքին քաղաքականության բնագավառում Ինդոնեզիայի հակվածությունը դեպի սոցիալիստական երկրները և Արևմուտքի նկատմամբ նրա օտարացումը։ 1960 թվականին Ինդոնեզիան Խորհրդային Միության ռազմատեխնիկական օգնության և քաղաքական աջակցության շնորհիվ զինված բախման մեջ է մտել Նիդերլանդների հետ, որը պահպանում էր Նոր Գվինեայի արևմտյան հատվածը․ կոնֆլիկտն ավարտվել է 1962 թվականին այդ տարածքի՝ ՄԱԿ-ի տնօրինությանը փոխանցելով (1963 թվականին այն պաշտոնապես ընդգրկվել է Ինդոնեզիայի Հանրապետության կազմում)։ Սուկառնոյի հակաիմպերիալիստական քաղաքականության մեկ այլ դրսևորում է եղել 1963 թվականին նրա նախաձեռնած հակամարտությունը Մալայզիայի հետ․ Ջակարտան կտրուկ դեմ է հանդես եկել այդ երկրի կազմավորմանը Մալակկա թերակղզում և Կալիմանտանում ազատագրված բրիտանական գաղութների միավորման միջոցով՝ զգուշանալով, որ այն կվերածվի տարածաշրջանում արևմտյան ազդեցության տարածողի։

Սուկառնոյի ներքին ու արտաքին քաղաքականության նմանատիպ ուղղվածությունն ակտիվորեն սատարվել է կոմկուսի կողմից, որն զգալիորեն ամրապնդել էր իր ազդեցությունն այդ ժամանակաշրջանում, սակայն արժանացել է կտրուկ մերժման աջակողմյան կուսակցությունների և զինվորական վերնախավի մեծ մասի կողմից։ 1965 թվականի սեպտեմբերին այդ դրությունը վերածվել է քաղաքական սուր ճգնաժամի, որի հանգուցալուծումն են դարձել Սեպտեմբերի 30-ի շարժումն ու նրան հաջորդած հակահեղաշրջումը, որն իրականացվել է զինվորականների կողմից։

«Նոր կարգի» շրջան (1965-1998 թվականներ)

Սուհարտո, Ինդոնեզիայի նախագահը 1968-1998 թվականներին, 1993 թվականի լուսանկար

Սեպտեմբերի 30-ին հեղաշրջման փորձի ճնշումից հետո զինվորականների մի խումբ գեներալ-մայոր Սուհարտոյի գլխավորությամբ սկսել է աստիճանաբար բռնատիրել իշխանությունը և ճնշել իր քաղաքական հակառակորդներին։ Զինվորականները կարողացել են Սուկառնոյին ստիպել արգելել Կոմունիստական կուսակցության գործունեությունը և սանձազերծել են ահաբեկչությունների մեծամասշտաբ արշավ նրա կողմնակիցների դեմ, որի ընթացքում, ըստ տարբեր տվյալների, զոհվել է 500 հազարից մինչև 2 մլն մարդ։

Իշխանությունից նախագահ Սուկառնոյի հեռացումը տեղի է ունեցել փուլ առ փուլ․ 1966 թվականի մարտին զինվորականների ճնշման տակ նա Սուհարտոյին իրավունք է տվել ձեռնարկել երկրում անվտանգության և կարգի պահպանման համար անհրաժեշտ ցանկացած միջոցառում, իսկ 1967 թվականի մարտին Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսը նրան ազատել է պաշտոնից՝ Սուհարտոյին նշանակելով նախագահի պաշտոնակատար։ 1968 թվականի մարտին կայացած Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսի ևս մեկ արտահերթ նիստում Սուհարտոն ընտրվել է Ինդոնեզիայի նախագահ։ Նրա ձևավորած կառավարությունը ձեռնարկել է զանգվածային վերափոխումներ երկրի կյանքի բոլոր ոլորտներում․ 1965 թվականի հեղաշրջման ճնշմանը հաջորդած ժամանակաշրջանը պաշտոնապես կոչվել է «Նոր կարգի»։ Նոր վարչակարգը վայելել է Միացյալ Նահանգների աջակցությունը և խրախուսել արտասահմանյան ուղղակի ներդրումները, ինչը պայմանավորել է երկրի տնտեսության աճը հետագա երեք տասնամյակի ընթացքում։ Այնուամենայնիվ, այդ վարչակարգը մեղադրվել է կոռուպցիայի և քաղաքական ընդդիմությանը ճնշելու մեջ։

Կարճ ժամանակում երկրում կառուցվել է գործադիր իշխանության խիստ համակարգ, որտեղ որոշիչ դեր է կատարել բանակը, որին պաշտոնապես տրվել են «սոցիալ-քաղաքական գործառույթներ»։ Ընդ որում՝ օրենդիր մարմինների դերը նշանակալիորեն նվազեցվել է։ Տնտեսության մեջ ընտրվել է շուկայական մեխանիզմների արագացված զարգացման ուղղությունը պետության ակտիվ դերի ապահովմամբ։ Կտրուկ շրջադարձ է տեղի ունեցել նաև արտաքին քաղաքականության մեջ․ դեռ Սուհարտոյի՝ պաշտոնապես իշխանության գալուց առաջ սկսվել է Ինդոնեզիայի հակումը դեպի Միացյալ Նահանգներն ու Արևմուտք և հարաբերությունների սառեցումը Խորհրդային Միության, Չինաստանի և սոցիալիստական երկրների մեծ մասի նկատմամբ։ Միաժամանակ նոր իշխանությունները հարթել են հարաբերությունները Մալայզիայի ու հարևան մյուս պետությունների հետ, երկիրն ակտիվորեն միացել է տարածաշրջանային ինտեգրման գործընթացներին․ 1967 թվականի օգոստոսին Ջակարտայի նախաձեռնությամբ ստեղծվել է Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիա։

Երկրի ներքին քաղաքական կյանքի ապալիբերալացման շրջանակներում Սուհարտոյի կառավարությունը խստացրել է քաղաքական կուսակցությունների գործունեության վերահսկողությունը։ Որպես «քաղաքական վերնաշենք» զինվորականներն ու նրանց մոտ աջակողմյան քաղաքացիական ուժերն օգտագործել են Գոլկար կազմակերպությունը, որը 1964 թվականից միավորել է գործադիր իշխանությանը կողմնակից հասարակական կազմակերպությունների մեծ մասը․ այն զգալիորեն ամրապնդել է իր դիրքերն ու վերածվել քաղաքական բլոկի, որը հետագայում ստացել է ձայների բացարձակ մեծամասնությունը 1971 թվականից սկսած հինգ տարին մեկ անցկացվող բոլոր խորհրդարանական ընտրություններում։ Խորհրդարանի կազմում ընդգրկվել է զինված ուժերի ֆրակցիա, որի անդամները նշանակվել են նախագահի կողմից։

Ուսանողական խռովություններ Ջակարտայում 1998 թվականի մայիսին

1975 թվականի դեկտամբերին ինդոնեզական զորքերը գրավել են Արևելյան Թիմորը, որը դրանից կարճ ժամանակ առաջ հռչակվել էր անկախ Պորտուգալիայից։ 1976 թվականի հուլիսին այդ տարածքը պաշտոնապես ընդգրկվել է Ինդոնեզիայի կազմում պրովինցիայի կարգավիճակով։

«Նոր կարգի» տնտեսական քաղաքականությունը եղել է լիովին արդյունավետ․ մինչ 1980-ական թվականների վերջը հաջողվել է երկիր բերել արտասահմանյան ներդրումների խոշոր հոսքեր, զարգացնել արդյունաբերության բազմաթիվ ժամանակակից ճյուղեր, հասնել բնակչության կյանքի միջին մակարդակի որակական բարձրացման։ Աճող սոցիալական բարեկեցության պայմաններում քաղաքական ազատությունների սահմանափակումը չի առաջացրել որևէ զանգվածային դժգոհություն․ քաղաքացիական անհնազադության դրսևորումները, որպես կանոն, կրել են տեղական բնույթ և արագ ճնշվել են։ Իշխանություններից մեծ ջանքեր է պահանջել անջատողական շարժումների դեմ պայքարը մի շարք շրջաններում, ինչպիսիք են Աչեն, Արևելյան Թիմորը, ը, սակայն այնտեղ էլ հիմնականում հաջողվել է դրությունը պահել վերահսկողության տակ։

Կտրուկ փոփոխությունների է հանգեցրել 1997-1998 թվականների ասիական ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը, որը խիստ բացասական ազդեցություն է ունեցել Ինդոնեզիայի տնտեսության վրա։ Տնտեսության ամբողջական ճյուղերի անկումը, բնակչության եկամուտների կտրուկ նվազումը հանգեցրել են սոցիալական լարվածության սրմանը, զանգվածային դժգոհությունների, ազգային-կրոնական ծայրահեղականության ծավալմանը։ Կարճ ժամկետներում ձևավորվել է ակտիվ հակակառավարական շարժում, որի հիմնական ուժը դարձել են ուսանողական ու երիտասարդական կազմակերպությունները։ Զանգվածային ցույցերի ու անկարգությունների շարքից հետո՝ 1998 թվականի մայիսի 21-ին, նախագահ Սուհարտոն հրաժարական է տվել՝ երկրի ղեկավարի պաշտոնը հանձնելով փոխնախագահ Բախարուդին Յուսուֆ Հաբիբիին։

Ժամանակակից շրջան (1998 թվականից)

Սուսիոլ Բամբանգ Յուդոյոնո, Ինդոնեզիայի նախագահը 2004-2014 թվականներին, 2004 թվականի լուսանկար

Հաբիբիի ձևավորած կառավարությունը ձեռնարկել է քաղաքական լայնամասշտաբ վերափոխումների ծրագիր, որում հիմնական տեղը հատկացվել է կուսակցական համակարգի ու ընտրական օրենսդրության լիբերալացմանը։ Միաժամանակ միջազգային ուժեղ ճնշման ներքո Ջակարտան ստիպված է եղել համաձայնել Արևելյան Թիմորի ինքնորոշման նպատակով 1999 թվականին հանրաքվեի անցկացմանը, որի արդյունքում այդ տարածքի բնակիչների մեծ մասը հանդես է եկել հօգուտ անկախության։ Արևելյան Թիմորին ինքնիշխանություն ձեռք բերելու գործընթացը, որ իրականացվել է ՄԱԿ-ի վերահսկողությամբ, ավարտվել է 2002 թվականի մայիսին։

1999 թվականի հունիսին անցկացված խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքներով Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդում ամենամեծ խմբավորումը ձևավորել է ընդդիմադիր Ինդոնեզիայի պայքարի դեմոկրատական կուսակցությունը Սուկառնոյի դուստր Մեգավատի Սուկառնոպուտրիի գլխավորությամբ։ 1999 թվականի հոկտեմբերին Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսի նիստում երկրի նախագահ է ընտրվել ոչ ծայրահեղական-մուսուլմանական Ազգային զարթոնքի կուսակցության առաջնորդ Աբդուրահման Վահիդը, փոխնախագահ՝ Մեգավատի Սուկառնոպուտրին։

Վահիդի նախագահության ընթացքում հաջողվել է լուծել սոցիալ-տնտեսական խնդիրների մի մասը։ Սակայն քաղաքական իրավիճակը երկրում շարունակել է մնալ բավական բարդ․ գրեթե անմիջապես նկատելի է դարձել կարևոր պետական որոշումների կայացման հարցում առավելագույն գաղտնիության ձգտող նախագահի ու խորհրդարանի հակամարտության միտումը։ Այդ հակամարտությունն ավարտվել է քաղաքական սուր ճգնաժամով 2001 թվականի հունիս-հուլիսին։ Հուլիսի 22-ին Վահիդը հայտարարել է երկրում արտակարգ իրավիճակ մտցնելու մասին և զինված ուժերին հրամայել թույլ չտալ անցկացնել Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսի արտահերթ նիստ, որը նպատակ ուներ քննարկել նախագահին անվստահություն հայտնելու հարցը։ Նախագահի հրամանն անտեսվել է զինվորականների կողմից, որոնք անցել են խորհրդարանի կողմը, ինչի արդյունքում հուլիսի 23-ին Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսը որոշում է կայացրել Վահիդին պաշտոնից հեռացնելու և երկրի ղեկավարի լիազորությունները Մեգավատի Սուկառնոպուտրիին փոխանցելու վերաբերյալ։

Մեգավատի Սուկառնոպուտրիի կառավարությունը շարունակել է սոցիալ-տնտեսական իրավիճակի շտկմանն ու քաղաքական համակարգի պլանաչափ լիբերալացմանն ուղղված աշխատանքը։ Ներմուծվել են նախագահական ուղղակի ընտրություններ, ավարտվել է զինված ուժերի «սոցիալ-քաղաքական գործառույթի» փուլային ապամոնտաժման գործընթացը։ Միևնույն ժամանակ շարունակել են սրված մնալ ազգային-կրոնական հակասությունները երկրի տարբեր շրջաններում, ակտիվ գործունեություն են ծավալել իսլամիստական ահաբեկչական խմբավորումները։

2004 թվականի հուլիսին և սեպտեմբերին երկու փուլով անցկացված Ինդոնեզիայի պատմության առաջին նախագահական ընտրություններում վստահ հաղթանակ է տարել Դեմոկրատական կուսակցության առաջնորդ, բանակի պաշտոնաթող գեներալ Սուսիլո Բամբանգ Յուդոյոնոն, որը տարբեր պաշտոններ էր զբաղեցրել Վահիդի ու Մեգավատիի կառավարություններում։ Նրա կառավարությանը հաջողվել է նշանակալի հաջողությունների հասնել ազգային-կրոնական խնդիրների կարգավորման հարցում․ մասնավորապես 2005 թվականի օգոստոսին Եվրամիության միջնորդությամբ հաշտության է կնքվել ամենահզոր սեպարատիստական կառույցի հետ, որ կոչվում է Շարժում հանուն ազատ Աչեհի։ 2000-ական թվականների երկրորդ կեսին նշանակալի առաջընթաց է տեղի ունեցել տնտեսական ուղղությամբ․ զգալիորեն վերականգնվել է երկրի ներդրումային գրավչությունը, տնտեսության առանձին ճյուղերի աճի տեմպերը հասել են նախաճգնաժամային մակարդակին։

2009 թվականի հուլիսին Յոդոյոնոն վերընտրվել է երկրի նախագահի պաշտոնում։ Նրա նոր կառավարությունն ընդհանուր առմամբ շարունակել է Յոդոյոնոյի նախագահության առաջին ժամկետին բնորոշ քաղաքականությունը՝ շեշտը դնելով ազգային-կրոնական խնդիրների կարգավորման և տնտեսության զարգացման վրա։

2014 թվականի հուլիսի 9-ին անցկաված նախագահական ընտրություններու հաղթել է Ջոկո Վիդոդոն ու Յուսուֆ Կալան, որոնք ներկայացնում են համապատասխանաբար Ինդոնեզիայի պայքարի դեմոկրատական կուսակցությունն ու Գոլկարը։ Նրանց երդման արարողությունը տեղի է ունեցել 2014 թվականի հոկտեմբերի 20-ին։

Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր

Աշխարհագրական դիրք

Ինդոնեզիայի քարտեզ

Ինդոնեզիայի տարածքը կազմում է 1 919 440 կմ² (ըստ տարածքի՝ աշխարհի երկրների շարքում զբաղեցնում է 14-րդ, Հարավարևելյան Ասիայի երկրների շարքում՝ առաջին տեղը)։ Ինդոնեզիան, որ կղզիների վրա գտնվող ամենամեծ պետությունն է աշխարհում, տեղակայված է հասարակածի երկու կողմերում՝ Մալայան կղզեխմբի կղզիներում ու Նոր Գվինեա կղզու արևմտյան հատվածում և ողողվում է Խաղաղ օվկիանոս և Հնդկական օվկիանոսների ջրերով։ Երկրի կազմում ներառված են 17 508-ից ոչ պակաս կղզիներ (7870 անվանակոչված ու 9634 անանուն կղզիներ), որոնցից 6000-ը բնակելի է։ Ինդոնեզիայի ենթակայության տակ գտնվող ջրային տարածքների (ներքին ջրեր, տարածքային ու կղզեխմբային ջրեր, բացառիկ տնտեսական գոտի) մակերեսը կազմում է 7,9 մլն կմ²։ Կղզիների զգալի մասը պատկանում են Զոնդյան կղզիներին, որոնք իրենց հերթին բաժանվում են Մեծ Զոնդյան և Փոքր Զոնդյան կղզիների։ Մեծ Զոնդյան կղզիների շարքում են Ինդոնեզիայի ամենախոշոր կղզիները՝ Ճավան, Սումատրան, Սուլավեսին և Կալիմանտանը (վերջինիս վրա Ինդոնեզիային պատկանող տարածքներից բացի տեղակայված են Մալայզիայի ու Բրունեյ-Դերուսալամի տարածքները։

Ինդոնեզիան ցամաքային սահման ունի Մալայզիայի (Կալիմանտան կղզում), Պապուա Նոր Գվինեայի (Նոր Գվինեա կղզում) և Արևելյան Թիմորի (Թիմոր կղզում)։ Ընդ որում, վերջինիս հետ սահմանակից է երկու տարբեր տարածքներում՝ այդ երկրի հիմնական տարածքի հետ Թիմոր կղզու կենտրոնական հատվածում և արևելաթիմորյան Օկուսի Ամբենո էքսկլավի հետ, որը շրջապատված է Ինդոնեզիայի Արևելյան Փոքր Զոնդյան կղզիների տարածքով։ Ինդոնեզիան ծովային սահմաններ ունի վերոնշյալ երկրների, ինչպես նաև Սինգապուրի, Ֆիլիպինների, Ավստրալիայի և Հնդկաստանի հետ։

Երկրաբանական կառուցվածք

Սեմերու և Բրոմո հրաբուխները կենտրոնական Ճավայում

Ինդոնեզիայի տարածքի մեծ մասը Կայնոզոյի դարաշրջանի ծալքավորության շրջաններ են, միայն որոշ տարածքներ են երկրաբանական տեսանկյունից ավելի հին․ Սումատրայի հյուսիսը և Կալիմանտանի հարավ-արևմուտքը վերաբերում են Մեզոզոյան դարաշրջանի ծալքավորության, Նոր Գվինեա կղզու հարավ-արևմուտքն ու առանձին մոտակա կղզիներ՝ նախամեզոզոյան ծալքավորության տարածքների։ Կառուցվածքում գերակշռում են փոխակերպված ապարները, պալեոզոյան, մեզոզոյան և պալեոգեն-նեոգենյան էֆուզիվ-նստվածքային անջատումներ, որոնք ունեն տարբեր բաղադրություն։ Երկրաբանական կառուցվածքի բնութագրական տարրը կղզիների երկարաձիգ աղեղներն են ու նրանց ուղեկցող խորջրյա օվկիանոսային փողրակները։

Ինդոնեզիայի գրեթե ողջ տարածքն այսպես կոչված «Խաղաղօվկիանոսյան կրակե օղակի» մաս է, ինչով պայմանավորված է տեկտոնական ակտիվության բարձր մակարդակը։ Երկրի տարբեր շրջաններում պարբերաբար տեղի են ունենում երկրաշարժներ, որոնք հաճախ բավական ուժեղ են։ Պատմության ընթացքում ամենաավերիչը եղել է 2004 թվականի դեկտեմբերի 26-ին Սումատրայի արևմտյան ափին մոտ տեղի ունեցած երկրաշարժը, երբ ստորերկրյա ցնցումների և գլխավորապես դրանց հետևանքով առաջացած ցունամիի հետևանքով Ինդոնեզիայի տարբեր կղզիներում զոհվել է, ըստ տարբեր գնահատականների, 130-170 հազար մարդ։ Դրանից բացի, երկրի տարածքում կան շուրջ 150 գործող հրաբուխներ, որոնցից ամենախոշորներն են Մերապին, Բրոմոն, Սալակը, Սեմերուն (Ճավա կղզի), Կրակատաուն (Զոնդյան նեղուց), Տամբորան (Սումբավա կղզի)։ Ինդոնեզիայի պատմության ընթացքում ամենահզոր ժայթքումը, որ եղել է ամենաուժեղը համաշխարհային պատմության մեջ ընդհանրապես, տեղի է ունեցել 1883 թվականին, երբ Կրակատաուի ժայթքման և դրա հետևանքով առաջացած ցունամիի արդյունքում Ճավայում, Սումատրայում և Ճավայական ծովի ոչ մեծ կղզիներում զոհվել է առնվազն 36 հազար մարդ, ավերվել մոտ 300 բնակավայր։

Ռելիեֆ

Տոբան Ինդոնեզիայի ամենամեծ լիճն է

Բոլոր խոշոր կղզիների ներքին շրջանները լեռնային են․ Ճավայի և Սումատրայի համար բնութագրական են ուղղաձիգ անընդհատ լեռնաշղթաները գրեթե կղզու ամբողջ երկայնքով, Սուլավեսիի և Կալիմանտանի ու Նոր Գվինեայի ինդոնեզական տարածքների համար՝ լեռնահամակարգերի ավելի բարդ ուրվագծերը։ Ինդոնեզիայի ամենաբարձր գագաթը (որ նաև Օվկիանիայի ամենաբարձր գագաթն է) Պունչակ Ջայա լեռն է (4884 մ), որ տեղակայված է Նոր Գվինեայի արևմտյան հատվածում։ Մակերեսով առավել մեծ հարթավայրային տարածքները գտնվում են Կալիմանտանում։

Ներքին ջրեր

Գետերը շրջանների մեծ մասում առաջացնում են խիտ ցանց և որպես կանոն, ջրառատ են ամբողջ տարին, թեև նկատելի են սեզոնային տատանումներ։ Ամենաերկար ու ջրառատ գետերը հոսում են Կալիմանտանում․ դրանք են Կապուասը (1143 կմ), Մահակամը (920 կմ), Բարիտոն (900 կմ)։ Այդ և այլ գետեր լեռնային տարածքներում առաջացնում են սահանքներ ու ջրվեժներ։ Հարթավայրային գետերի հուները շատ վայրերում ունեն ոչ մշտական սահմաններ ողողատների պատճառով։ Գետերի դեբիտը, որպես կանոն, ենթակա է սոզենային զգալի տատանումների․ անձրևների սեզոնին տեղի են ունենում հորդացումներ, որոնք հաճախ հանգեցնում են մեծամասշտաբ ջրհեղեղների։ Ամենամեծ լիճը Տոբան է, որ գտնվում է Սումատրա կղզու հյուսիսային հատվածում (շուրջ 1145 կմ²)։ Այն ամենամեծ հրաբխային լիճն է աշխարհում, ունի ավելի քան 500 մ խորություն և պատկանում է աշխարհի ամենախորաջուր լճերի թվին։

Airlangga համալսարանը հայտարարել է, որ Ինդոնեզիայի տարածքի երկու երրորդը, այսինքն՝ 5,8 միլիոն կմ², ջրային տարածք է՝ 81 հազար կմ ափամերձ տարածքով։ Նման լանդշաֆտով այն ընդգծում է, որ Ինդոնեզիան մեծ ներուժ ունի հսկայական ջրային հատվածում։

Օգտակար հանածոներ

Երկիրը հարուստ է տարբեր օգտակար հանածոներով։ Նավթի պաշարներ այս կամ այն չափով առկա են գրեթե բոլոր շրջաններում, մասնավորապես Սումատրայում, Ճավայում, Կալիմանտանում, Սուլավեսիում, Սերամում, ինչպես նաև այդ կղզիների ծանծաղուտում։ Բնական գազի հանքավայրերը տեղակայված են Հյուսիսային Սումատրայում (Արուն) և Արևելյան Կալիմանտանում (Բադակ), ինչպես նաև Արևմտյան Իրիանի և Ճավայի մերձափնյա ծանծաղուտներում․ վերջինիս է վերաբերում Հարավարևելյան Ասիայում բնական գազի ամենամեծ հանքավայրը՝ Նատունա Դ-Ալֆան, որը գտնվում է Ճավայական ծովում՝ Ջակարտայից մոտ 1000 կմ դեպի հյուսիս։ Դրանից բացի երկրի տարբեր շրջաններում կան ածխային մեթանի զգալի պաշարներ, որոնց ընդհանուր ծավալը կազմում է շուրջ 13 տրիլիոն քառ․ մետր։

Կալիմանտանում և Սուլավեսիում կան երկաթի հանքանյութի, Բանկա, Բելիտունգ, Սինգկեպ կղզիներում՝ անագի, Բինտան կղզում՝ բոքսիտի ու ալյումինի, Սուլավեսիում՝ նիկելի, Ճավայում՝ մանգանի պաշարներ։

Հողեր

Ինդոնեզիայի տարածքի մոտավորապես 80 %-ում գերակշռում են կարմրադեղին լատերիտային և լեռնային լատերիտային հողերը, Կալիմանտանի ու Սումատրայի հարթավայրային շրջաններում տարածված են նաև արևադարձային ճահճային հողերը, իսկ Նոր Գվինեա կղզու արևմտյան հատվածում՝ լատերիտային գլեյները։ Երկրի հարավարևելյան հատվածի մի շարք կղզիներում կան կարմիր լատերիտային հողեր։

Կլիմա

Ինդոնեզիայի տարածքի մեծ մասում կլիման հասարակածային է, խոնավ, առանձին շրջաններում կան մերձհասարակածային կլիմայի նշաններ։ Հարթավայրային շրջաններում միջին ամսական ջերմաստիճանային ցուցանիշը կազմում է շուրջ 26°С, ընդ որում՝ նրա սեզոնային տատանումներն աննշան են՝ 3°С-ից ոչ ավելի։ Լեռներում ծովի մակարդակից բարձրության աճին զուգահեռ ջերմասիտիճանի բնական անկմանը (1°С ամեն 100 մետրում) պահպանվում է միջին ամսական ջերմաստիճանների նույնպիսի կայունություն, 1500 մետրից բարձր տեղի են ունենում ցրտահարություններ։

Խոնավության մակարդակը բավական բարձր է, և միջինը կազմում է շուրջ 80 %։ Տեղումների տարեկան ծավալը տատանվում է 1800-3200 մմ հարթավայրային շրջաններում, իսկ որոշ լեռնային շրջաններում հասնում է մինչև 6100 մմ։ Ընդ որում՝ երկրի տարածքի մեծ մասի համար բնութագրական է երկու եղանակաների այս կամ այն չափով արտահայտված հերթափոխումը՝ անձրևային (նոյեմբեր-դեկտեմբերից մինչև մարտ-ապրիլ) և չորային (ապրիլ-մայիսից մինչև հոկտեմբեր-նոյեմբեր), որ կապված է հասարակածային մուսսոնների փոխվելու հետ։ Չորային եղանակի ընթացքում տեղումները կամ բացակայում են, կամ լինում են զգալիորեն ավելի քիչ։ Անձրևները հաճախ լինում են տեղատարափ և ուղեկցվում ամպրոպով։

Բուսական և կենդանական աշխարհ

Ընդհանուր բնութագիր

Ինդոնեզիայի տարածքի կենսաբանաաշխարհագրական գոտիները․ կարմիրով նշված է Ուոլեսիան, նրանից արևմուտք տեղակայված է սունդալյան գոտին, արևելք՝ սահուլյանը, կապույտ գիծը Վեբերի գիծն է, Ուոլեսիայի ձախ սահմանը՝ Ուոլեսի գիծը, աջ սահմանը՝ Լիդեկերի գիծը

Ինդոնեզիայի բնությունն աչքի է ընկնում բացառիկ բազմազանությամբ․ աշխարհի ցամաքային տարածության 1,3 %-ից ոչ ավելին կազմող տարածքում հանդիպում են երկրագնդի կենսաբանական տեսակների 17 %-ը։ Իր տարածքում հանդիպող կենսաբանական տեսակների թվով Ինդոնեզիան զբաղեցնում է երկրորդ տեղը Բրազիլիայից հետո։

Ինդոնեզիայի էկոհամակարգի կարևորագույն առանձնահատկությունը նրա կենսաբանաաշխարհագրական գոտիականությունն է, որը որոշվում է Ուոլեսի գծով, որ անցնում է հյուսիսից հարավ Կալիմանտան ու Սուլավեսի կղզիների, ապա Բալի և Լոմբոկ կղզիների միջև ընկած տարածքով։ Նրանից արևմուտք ընկած կղզիների մեծ մասում, որոնք նախապատմական ժամանակաշրջանում միացած էին մայրցամաքային Հարավարևելյան Ասիային և նրա հետ կազմում էին Սունդալանդ կենսաբանաաշխարհագրական տարածաշրջանը, ժառանգել են հիմնականում ասիական տիպի բուսական ու կենդանական աշխարհ։ Ուոլեսի գծից արևելք գտնվող Նոր Գվինեան և նրան հարող մի շարք կղզիներ, որոնք նախկինում Ավստրալիայի հետ միասին կազմել են մեկ մայրցամաք՝ Սահուլը, բնակեցված են հիմնականում ավստրալիականին մոտ տեսակներով։ Սակայն բնության տեսակետից առավել ինքնատիպը Ուոլեսի գծի երկու կողմերում ընկած տարածքներն են, այսպես կոչված Ուոլեսիան, որը ներառում է Սուլավեսին, Մոլուքյան կղզիներն ու Փոքր Զոնդյան կղզիների մեծ մասը։ Ուոլեսիան, որ կենսաբանաաշխարհագրական պլանում անցումային գոտի է սունդալենդյան ու սուհարյան տարածաշրջանների միջև, ունի և՛ մեկի, և՛ մյուսի բնորոշ գծերից՝ արտահայտված տարբեր չափով, ինչպես նաև մի շարք առանձնահատկություններ․ հենց այդ տարածքում է հանդիպում Ինդոնեզիայի էնդեմիկ տեսակների մեծ մասը։

Բուսականություն

21-րդ դարի սկզբում Ինդոնեզիայում հանդիպող բուսատեսակների քանակը գնահատվել է մոտավորապես 28 հազար։ Երկրի տարածքի առնվազն 60 %-ը ծածկված է խոնավ մշտադալար հասարակածային անտառներով, ընդ որում՝ առավել անտառածածկ են Կալիմանտանի ու Նոր Գվինեայի ինդոնեզական տարածքները, իսկ հարաբերական չափումներով ամենաքիչ անտառները գտնվում են Ճավայում։

Հասարակածային անտառները բնութագրական են ինչպես հարթավայրային, այնպես էլ լեռնային տարածքների համար։ Ծովի մակարդակից մինչև մոտավորապես 1500 մետր բարձրության վրա հիմնականում աճում են թզենիներ, տարբեր դիպտերոկարպներ, Altingiáceae, պանդանուսներ, արմավենիներ, ձարխոտեր, բամբուկներ։ Մինչև 2500-3000 մետր բարձրության վրա տարածված են լեռնային-արևադարձային անտառներ մշտադալար լայնատերևավորների և մերկասերմ ծառերի գերակշռությամբ, ավելի բարձր՝ լեռնային անտառներ, թփուտներ ու տարբեր խոտաբույսեր։ Մերձափնյա ցածրադիր շրջաններում (Կալիմանտանում, Նոր Գվինեայում, քիչ չափով՝ Սումատրայում) լայնորեն տարածված են մանգրովային մացառուտները։ Երկրի հարավարևելյան հատվածի կղզիներում կան նաև տերևաթափ արևադարձային անտառներ և սավաննաներ, որոնք հաճախ ձևավորվում են անտառների հատումից հետո։ Անտառների մակերեսը նվազում է մարդու տնտեսական գործունեության ազդեցությամբ․ առավել բարձր տեմպերով այդ գործընթացը տեղի է ունենում Ճավայում և Սումատրայում։

Աղբյուրը՝ data.worldbank.org

Կենդանական աշխարհ

Կոմոդյան վարանն աշխարհի ամենախոշոր սողուններից մեկն է, Ինդոնեզիայի էնդեմիկ, որ գրանցված է Միջազգային Կարմիր գրքում

Ինդոնեզիան ունի ամենահարուստ ֆաունան աշխարհի երկրների շարքում։ Բազմազանությամբ աչքի են ընկնում Ինդոնեզիայում հանդիպող կենդանիների գրեթե բոլոր դասերը։ 21-րդ դարի սկզբում այնտեղ գրանցվել են 515 տեսակի կաթնասուններ, 1531 տեսակի թռչուններ, 122 տեսակի թիթեռներ, ավելի քան 600 տեսակի սողուններ և ավելի քան 270 տեսակի երկկենցաղներ։ Ընդ որում՝ էնդեմիկներ են մասնավորապես կաթնասունների 39 %-ը և թռչունների 36 %-ը։ Առավել հայտնի էնդեմիկների թվում են կոմոդյան վարանը, Կուլի եղջերուն, բաբիրուսան, տոնկյան մակական։

Բազմաթիվ կենդանիներ գտնվում են վտանգի տակ, որոշ տեսակների պոպուլյացիաների կրճատվում են բավական արագ տեմպերով։ Այսպես, միայն կաթնասուններից 140 տեսակ Բնության պահպանության միջազգային միության կողմից դասակարգվել է որպես վտանգի տակ գտնվող, դրանցից 15-ը համարվում է անհետացման եզրին գտնվող։ Վերջիններիս թվում են այնպիսի կենդանիներ, ինչպիսիք ե օրանգուտանը, ճավայական ռնգեղջյուրը, Սումատրայի վագրը։

Վարչական բաժանում

Հիմնական հոդված՝ Ինդոնեզիայի վարչական բաժանում

Ինդոնեզիայի վարչական բաժանում

Ինդոնեզիայի վարչական բաժանումը կարգավորվում է սահմանադրությամբ և գործող օրենսդրությամբ։ 2013 թվականի հունվարի դրությամբ՝ այդ ոլորտում հիմնական իրավական ակտը 2004 թվականի № 32 օրենքն է տեղական ինքնակառավարման մասին։ Դրանից բացի, հատուկ շրջաններից ու պրովինցիաներից յուրաքանչյուրի կարգավիճակը կարգավորվում է առանձին օրենքներով։

Ինդոնեզիան բաժանվում է 32 պրովինցիաների (ինդոն.՝ provinsi), որոնցից երեքը (Աչեհ, Պապուա և Արևմտյան Պապուա) ունեն հատուկ կարգավիճակ, և երկու հատուկ վարչական միավորների, որոնք կարգավիճակով հավասարեցված են պրովինցիաներին․ դրանք են Ջակարտա մայրաքաղաքային հատուկ շրջանն ու Ջոկյակարտա հատուկ շրջանը։ Յուրաքանչյուր պրովինցիա և հատուկ շրջան կառավարում է նահանգապետը (ինդոն.՝ gubernur), որն ընտրվում է բնակչության կողմից 5 տարով (մինչև 2005 թվականն ընտրվում էր օրենսդիր իշխանության տեղական մարմնի կողմից)։ Պրովինցիաներում և հատուկ շրջաններում օրենսդիր իշխանության բարձրագույն մարմինները ժողովրդական ներկայացուցիչների տեղական խորհուրդներն են, որոնք ընտրվում են բնակչության կողմից նույնպես հինգ տարով։

1969 թվականին Ինդոնեզիայի պրովինցիա է հայտարարվել Նոր Գվինեա կղզու արևմտյան հատվածը, որը գրավվել է Նիդերլանդների հետ 1961-1962 թվականներին տեղի ունեցած կոնֆլիկտի արդյունքում (անվանումը՝ «Արևմտյան Իրիան» 1969-1973 թվականներին, «Իրիան Ջայա» 1973-2002 թվականներին)։ Պրովինցիայի կարգավիճակ է ունեցել նաև 1975 թվականին Ինդոնեզիայի կողմից օկուպացված Արևելյան Թիմորը նախքան այդ տարածքի առանձնացումն Ինդոնեզիայից 1999 թվականին։

1990-ական թվականների վերջի քաղաքական և սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամի համատեքստում մի շարք շրջաններում ազգային-կրոնական հակասությունների կտրուկ սրացումը և սեպարատիստական տրամադրությունների աճն Ինդոնեզիայի կառավարությանը դրդել է կատարել միջոցառումների համալիր պետական իշխանության ապակենտրոնացման և երկրի վարչատարածքային բաժանման ապախոշորացման ուղղությամբ։ Նրա կարևորագույն տարրն է դարձել 1999-2007 թվականներին նոր պրովինցիաների ստեղծումը՝ Պապուա, Արևմտյան Պապուա, Բանտեն, Ռիաու կղզեխումբ, Գորոնտալո։ Պրովինցիայի կարգավիճակ է շնորհվել Աչեհին, որը մինչ այդ հատուկ շրջան էր։ 2012 թվականին ստեղծվել է Հյուսիսային Կալիմանտան պրովինցիան։

Ջակարտայի, Ջոկյակարտայի և երեք պրովինցիաների (Աչեհ, Պապուա և Արևմտյան Պապուա) հատուկ կարգավիճակը ենթադրում է այդ տարածքների իշխանություններին որոշակի լրացուցիչ լիազորությունների շնորհում սոցիալական, մշակութային, հոգևոր և այլ ոլորտներում։ Աչեհում, մասնավորապես, Ինդոնեզիայի ազգային օրենսդրության հետ միասին գործում են (սահմանափակումներով) շարիաթի օրենքները։

Պրովինցիաները բաժանվում են շրջանների (կաբոպատեն, ինդոն.՝ kabupaten) և շրջաններին հավասարեցված մունիցիպալիտետների (կոտա, ինդոն.՝ kota), որոնց կազմում առանձնացվում են խոշոր քաղաքները։ Շրջանները ղեկավարում են ռեգենտները (բուպատի, ինդոն.՝ bupati), մունիցիպալիտետները՝ քաղաքապետները (վալիկոտա, ինդոն.՝ walikota)։ Ռեգենտների ու քաղաքապետների լիազորությունները հավասարազոր են և երկուսն էլ ընտրվում են բնակչության կողմից հինգ տարով։ Ջակարտա մայրաքաղաքային շրջանն ունի հատուկ վարչական կառուցվածք․ այն բաժանվում է հինգ քաղաքային վարչական շրջանների (ինդոն.՝ kota administrasi) և մեկ վարչական շրջանի (ինդոն.՝ kabupaten administrasi)։ Այդ վարչական միավորներն ունեն ինքնավարության որոշակիորեն ավելի ցածր մակարդակ, քան սովորական քաղաքային մունիցիպալիտետներն ու շրջանները, նրանց քաղաքապետներն ու ռեգենտները նշանակվում են Ջակարտայի նահանգապետի կողմից։

Շրջաններն ու մունիցիպալիտետները բաժանվում են կեչամատանների (ինդոն.՝ kecamatan), որոնք ղեկավարում են ռեգենտների կամ քաղաքապետների կողմից նշանակված չամատները (ինդոն.՝ camat)։ Շրջաններում նույնպես կան օրենսդիր իշխանության մարմիններ՝ ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհուրդներ։ Պապուա և Արևմտյան Պապուա պրովինցիաներում շրջանը կոչվում է դիստրիք (ինդոն.՝ distrik), նրա ղեկավարը՝ դիստրիքի ղեկավար (կեպալա դիստրիք, ինդոն.՝ kepala distrik)։

Կեչամատանները բաժանվում են գյուղերի (տարածքի մեծ մասում դրանք կոչվում են դեսա (ինդոն.՝ desa), որոշ տարածքներում օրենսդրորեն ամրագրված են տեղական անվանումները), ինչպես նաև կելուրահան (ինդոն.՝ kelurahan) կոչվող բնակավայրերի։ Գյուղերն ունեն մեծ ինքնավարություն, քան կելուրահանները, նրանց ղեկավարները, որոնք մեծ մասամբ կոչվում են կեպալա դեսա (ինդոն.՝ kepala desa), ընտրվում են տեղի բնակչության կողմից, ի տարբերություն կելուրահաններ ղեկավարների՝ լուրահների (ինդոն.՝ lurah), որոնց նշանակում են կեչամատանների ղեկավարները։

Բնակչություն

Թվաքանակ, տեղաբաշխում

Ջակարտան, որ Ինդոնեզիայի մայրաքաղաքն է ու նրա ամենամեծ քաղաքը, ունի ավելի քան 9,6 մլն բնակիչ

2010 թվականի մայիս-հունիս ամիսներին անցկացված համազգային մարդահամարի տվյալներով՝ Ինդոնեզիայի բնակչությունը կազմել է 237 556 363 մարդ, իսկ ըստ գնահատողական տվյալների, որ հանվել են բնակչության աճի առկա տեմպերի հաշվարկներից, մինչ 2011 թվականի հուլիս բնակչության թվաքանակն աճել է մինչև 245 613 043 մարդ։ 2015 թվականին երկրի բնակչությունը կազմել է 255 759 408 մարդ։ Այդպիսով, Ինդոնեզիան ամենաշատ բնակչություն ունեցող երկիրն է Հարավարևելյան Ասիայում և բնակչության թվաքանակով աշխարհում զբաղեցնում է չորրորդ տեղը։

Բնակչության միջին խտությունը կազմում է (2010 թվականի մարդահամարի տվյալների հիման վրա կատարված հաշվումների համաձայն) շուրջ 124 մարդ/կմ², ընդ որում՝ բնակչությունը տեղաբաշխված է խիստ անհավասար․ ինդոնեզացիների 57,5 %-ն ապրում է Ճավայում, որն զբաղեցնում է երկրի տարածքի 7 %-ից էլ քիչ, ինչի արդյունքում կղզին ամենախիտ բնակեցվածներից մեկն է աշխարհում (ավելի քան 1000 մարդ/կմ²)։ Նվազագույն խտությունը Մոլուքյան կղզիներում է, որտեղ բնակվում է երկրի բնակչության 0,8 %-ը (34 մարդ/կմ²)։ Վարչատարածքային միավորներից բնակչության առավել մեծ խտությունը գրանցվել է Հատուկ մայրաքաղաքային շրջանում՝ ավելի քան 14 400 մարդ/կմ², նվազագույնը՝ Պապուա պրովինցիայում՝ 8 մարդուց էլ քիչ մեկ կմ² տարածքում։

Երկրի տարածքում բնակչության առավել հավասար բաշխման նպատակով Ինդոնեզիայի բնակչությունը 1950-ական թվականներից սկսել է իրականացնել տրանսմիգրացիաների լայնամասշտաբ ծրագիր՝ խիտ բնակեցված տարածքներից (Ճավա, Մադուրա, Բալի) մարդկանց տեղափոխում քիչ բնակչություն ունեցող կղզիներ (Կալիմանտան, Նոր Գվինեա, Մոլուքյան կղզիներ)։ Այդ ծրագրի շրջանակներում մինչ 2000-ական թվականների սկիզբ վերաբնակեցվել է առնվազն 5,5 մլն մարդ, որոնց գրեթե կեսը՝ 1970-1980-ական թվականներին։

Քաղաքային բնակչությունը կազմում է 44 %։ 2010 թվականի դրությամբ՝ մեկ միլիոնից ավելի բնակչություն ունեն 11 քաղաքներ, որոնցից ամենամեծը՝ մայրաքաղաք Ջակարտան, ունի 9 607 787 բնակիչ։

Ինդոնեզիայի բնակչությունը, 2000 - 2022

Աճի տեմպեր, տարիքային և գենդերային կազմ

Ինդոնեզիայի անկախության ողջ ընթացքում նրա համար բնութագրական է եղել բնակչության բավական բարձր աճի տեմպը, որը որոշ չափով նվազել է 1980-ական թվականներից ընտանիքի պլանավորման պետական ծրագրի շնորհիվ։ 2011 թվականի գնահատողական տվյալների համաձայն՝ բնակչության աճի տեմպը կազմել է 1,069 % (110-րդ տեղն աշխարհում) ծնելիության 18,1 (104-րդ տեղն աշխարհում) և մահացության 6,1 (155-րդ տեղն աշխարհում) մակարդակի դեպքում։ Ըստ ՄԱԿ-ի պրոֆիլային մասնագետների կանխատեսումների՝ մոտակա տասնամյակներում Ինդոնեզիայի բնակչության աճն աստիճանաբար նվազելու է, և 2055 թվականին հասնելով իր առավելագույն արժեքին (295 մլն մարդ)՝ Ինդոնեզիայի բնակչության թվաքանակը կսկսի նվազել։

Ինդոնեզիայի բնակչության աճի դինամիկա

Տարի	1961	1971	1980	1990	2000	2010	2011 (գնահատում)	2025 (կանխատեսում)	2055 (կանխատեսում)
Թվաքանակ (մլն մարդ)	97,1	119,2	146,9	178,6	205,1	237,6	245,5	273	295

Բնակչության տարիքային կազմը հատուկ է զարգացող երկրներին։ Գլխավոր առանձնահատկությունը երիտասարդության մեծ մասնաբաժինն է․ Ինդոնեզիայի բնակիչների միջին տարիքը կազմում է 28 տարեկան։ Ինդոնեզացիների 27,3 %-ը 15 տարեկանից փոքր է, 66,5 %-ը՝ 15-65 տարեկան է, 6,1 %-ը՝ 65 տարեկանից մեծ։

Բնակչության գենդերային կազմը գրեթե հավասարաչափ է, սեռերի հարաբերակցությունը կազմում է 1,01 вժտղամարդկանց օգտին։ Այդ ցուցանիշի փոփոխությունը տարբեր տարիքային խմբերում ընդհանուր առմամբ համապատասխանում է համաշխարհային տենդենցին․ 1,05 ծննդյան պահին, 1,04 տասնհինգ տարեկանից փոքր երեխաների համար, 15 лет, 1,01՝ 15-64 տարեկանների համար և 0,79՝ 65 տարեկանից մեծերի համար։ Ընդ որում՝ բավական նկատելի են այդ թվի տատանումները երկրի տարբեր շրջաններում․ եթե Պապուա և Արևմտյան Պապուա պրովինցիաներում այն կազմում է 1,12-1,13, ակա Արևմտյան Փոքր Զոնդյան կղզիներում՝ 0,94։

Ինդոնեզիայի կյանքի միջին տևողություն, 2020-2021

Ազգային կազմ

Հիմնական հոդված՝ Ինդոնեզացիներ

Ճավացիներ՝ Ինդոնեզիայի ամենամեծ ժողովրդի ներկայացուցիչներ ազգային հագուստով

Ինդոնեզիայում ապրում են շուրջ 300 ժողովուրդներ, որոնց մեծ մասը պատկանում են ավստրոնեզիական խմբին։ Նրանց թվին են պատկանում մասնավորապես երկրի թվաքանակով ամենամեծ ազգերը՝ ճավացիները (21-րդ դարի ակսբի դրությամբ՝ կազմում են բնակչության ավելի քան 40 %-ը), սունդանցիները (շուրջ 15 %), մադուրցիները (շուրջ 4 %), մինանգկաբաուները (շուրջ 3 %), բուգիսները (շուրջ 2,5 %)։ Նրանցից բացի երկրի արևելյան շրջաններում, մասնավորապես Նոր Գվինեայում և նրան հարող կղզիներում, ապրում են մելանեզիացիական խմբին պատկանող ազգություններ, որոնք մեծ մասը պապուասներ են։ Ինդոնեզիայի բնիկ ժողովուրդների մեծ մասն ապրում է իր պատմական բնակության շրջաններում, սակայն միգրացիոն դինամիկայի աճին զուգահեռ մեծանում է ոչ ավանդական տարածքներում ապրողների թիվը։ Այդ գործընթացն առավել նկատելի է ճավացիների մոտ․ իրենց մեծաթիվ լինելու շնորհիվ առաջատար տեղ գրավելով երկրի կյանքի ոլորտների մեծ մասում և առավել ակտիվորեն մասնակցելով տրանսմիգրացիաների ծրագրին՝ նրանց թիվը զգալի է դարձել երկրի բոլոր շրջաններում։

Ինդոնեզիայի բնակչության թվաքանակով ամենահաճախ հանդիպող ազգեր

ազգեր	%
ճավացիներ	40
սունդանցիներ	15
մինանգկաբաուներ	3
բուգիսներ	2,5

Ինդոնեզիայի ոչ բնիկ ժողովուրդների թվում առավել մեծաթիվը չինացիներն են, որ ապրում են երկրի գրեթե բոլոր շրջաններում, գերազանցապես խոշոր քաղաքներում․ նրանց թվաքանակը, ըստ տարբեր գնահատականների, կազմում է 2,5-7 մլն։ Ինդոնեզիայում բնակվող չինացիների ստույգ թվաքանակի որոշումը հատկապես խնդրահարույց է այն հատուկ դրության պատճառով, որ նրանք երկար ժամանակ զբաղեցրել են երկրի կյանքում․ սկսելով ակտիվորեն վերաբնակվել Ինդոնեզիայում 16-րդ դարում՝ նրանք ավանդաբար վերահսկել են տնտեսության զգալի մասը, ինչն ազդել է բնիկների հետ նրանց հարաբերությունների վրա։ Տեղի բնակիչների հետ սոցիալ-մշակութային հակասությունները դաժան խտրականության հետ միասին, որին ենթարկվել են չինացիները Սուհարտոյի նախագահության շրջանում (ներառյալ ազգային լեզվի օգտագործման լիակատար արգելքը) նրանցից շատերին ստիպել են հրաժարվել իրենց ազգային ինքնությունից, ծայրահեղ դեպքում՝ հրապարակայնորեն։

Երկրի տարբեր շրջաններում, հիմնականում խոշոր քաղաքներում բնակվում են Հնդկաստանից ու արաբական երկրներից ներգաղթածների նշանակալի համայնքներ, ինչպես նաև եվրոպական ու եվրոպա-ինդոնեզական խառը ծագում ունեցող քիչ թվով մարդիկ։

Լեզուներ

Ինդոնեզիայի պետական լեզուն ինդոնեզերենն է (ինդոն.՝ Bahasa Indonesia), որը պատկանում է ավստրոնեզիական լեզվաընտանիքի ինդոնեզական ճյուղին։ Նրա կարգավիճակը կարգավորվում է սահմանադրությամբ և գործող օրենսդրությամբ։ Գրային համակարգը հիմնված է լատիներենի այբուբենի վրա։

Ինդոնեզերենը պարտադիր առարկա է երկրի բոլոր միջնակարգ ուսումնական հաստատություններում։ Այս կամ այն չափով ինդոնեզերենին տիրապետում են երկրի գրեթե բոլոր չափահաս բնակիչները, իսկ նրա ակտիվ կրողների թիվը 2009 թվականի դրությամբ կազմում է առնվազծ 144 միլիոն, ինչը կազմում է երկրի բնակչության 60 %-ը։ Սակայն առօրյա կյանքում պետական լեզվով հաղորդակցվում է երկրի բնակչության փոքր մասը (ըստ տարբեր գնահատականների՝ 12-20 %)․ ընտանեկան միջավայրում ինդոնեզացիների մեծ մասը շփվում է իր տեղի մայրենի լեզվով։ Երկրի բնակիչների մեծ մասը երկլեզու է, նույն մակարդակով տիրապետում են մայրենի և պետական լեզուներին, շատերը երկուսն էլ համարում են մայրենի։

Ինդոնեզերենը զարգացել է 20-րդ դարի սկզբում մալայերենի վերբարբառային հիմքի վրա, որը պատմականորեն օգտագործվել է որպես լինգվա ֆրանկա Մալայական կղզեխմբի կղզիներում։ Նրա ժողովրդականացմանը զգալիորեն նպաստել է միջազգային հաղորդակցման այլընտրանքային միջոցի բացակայությունը․ մետրոպոլիայի լեզուն՝ հոլանդերենը, գաղութացման ընթացքում լայն տարածում չի գտել տեղի բնակչության շրջանում։ Սկզբում լեզուն շարունակել է կոչվել մալայերեն, «ինդոնեզերեն» հասկացությունը լայն շրջանառության մեջ է մտել 1928 թվականի հոկտեմբերի 27-28-ին կայացած երիտասարդական կազմակերպությունների կոնգրեսից հետո։

Ինչպես կոնտակտային լեզուների մեծ մասը, այնպես էլ ինդոնեզերենն ունի պարզեցված ձևաբանություն և հնչյունաբանություն։ Երկրի անկախության հաստատումից առաջ ինդոնեզերենում օգտագործվել է գերազանցապես արաբերենի գրային համակարգ և որպես տարբերակ՝ լատինականը, 1945 թվականին լատիներենի այբուբենն օրենքով հաստատվել է որպես միակ գրային համակարգ։

2018 թվականի դրությամբ՝ Ինդոնեզիայում կա 707 կենդանի լեզու։ Տասներկու լեզու համարվում են մեռած, քանի որ նրանց կրողները վերջին անգամ գրանցվել են 20-րդ դարում։ Առավել տարածված տեղական լեզուներն են ճավայերենը, սունդաներենը, մադուրյան լեզուն, որոնք համապատասխանաբար ունեն ավելի քան 80 մլն, 30 մլն և 13 մլն կրողներ։ Լեզուների տեսանկյունից ամենամեծ բազմազանությամբ աչքի են ընկնում Իրիան կղզու արևմտյան հատվածը և նրան կարակից կղզիները, որտեղի բնակիչները խոսում են առնվազն 270 պապուասյան լեզուներով։

Կրոնական կազմ

Ինդոնեզիան աշխարհիկ պետություն է, երկրի սահմանադրությունը երաշխավորում է դավանանքի ազատություն։ Դրա հետ միաժամանակ, համաձայն 1965 թվականին ընդունված սահմանադրության, պետության աջակցությունն ու պաշտպանությունը նախատեսող հատուկ կարգավիճակ է շնորհվել երկրի հիմնական կրոններին՝ իսլամին, բողոքականությանը, կաթոլիկությանը, հինդուիզմին, բուդդիզմին ու կոնֆուցիականությանը՝ նշելով, որ կարող են գոյություն ունենալ այլ հավատալիքներ։ 1967-2000 թվականներին երկրում գործել է կունֆուցիականության ծեսերի հրապարակային կատարման պաշտոնական արգելք․ այդ ժամանակաշրջանում ինդոնեզական պաշտոնական վիճակագրությունը վերլուծել է երկրի հինգ կրոններին (իսլամ, բողոքականություն, կաթոլիկություն, հինդուիզմ և բուդդիզմ) վերաբերող տվյալները, իսկ մյուսները, այդ թվում նաև կոնֆուցիականությունը, մարդահամարների և այլ պաշտոնական վիճակագրական ուսումնասիրությունների ժամանակ ընդգրկվել է «այլ հավատալիքների» շարքում։

Բնակչության բացարձակ մեծամասնությունը՝ ավելի քան 88 %, դավանում է իսլամ, որն այդտեղ տարածվել է հիմնականում 13-16-րդ դարերում, ինչի շնորհիվ Ինդոնեզիան խոշորագույն մուսուլմանական երկիրն է աշխարհում։ Ինդոնեզիայի գրեթե բոլոր մուսուլմանները սուննիներ են, քիչ թվով շիաներ (շուրջ 1 մլն) ապրում են միմյանցից անջատ, հիմնականում Ճավայում։ Շիական փոքրամասնության ներկայացուցիչները, որպես կանոն, առանց կոնֆլիկտների ապրում են շրջապատի սուննիների հետ։ Իսլամի այդ երկու ճյուղերի ներկայացուցիչների միջև փոխըմբռնման ամրապնդման և երկխոսության ձևավորման համար 2011 թվականի մայիսին Ջակարտայում Ինդոնեզիայի կառավարության աջակցությամբ հիմնադրվել է Սուննի-շիական աստվածաբանական խորհուրդը։

Քրիստոնեությունը երկրում տարածվել է գաղութային ժամանակաշրջանում եվրոպացի, հիմնականում հոլադացի ու պորտուգալացի միսիոներների գործունեության արդյունքում։ 21-րդ դարի սկզբի դրությամբ՝ քրիստոնյա է Ինդոնեզիայի բնակչության 8,7 %-ը, որի 5,7 %-ը բողոքականներ են, 3 %-ը՝ կաթոլիկներ։ Քրիստոնյաների թվաքանակի և քրիստոնեական եկեղեցիների վերաբերյալ կառավարության տվյալները տարբեր են։ Այսպես, Ջոն Գ․ Մելթոնի «Աշխարհի կրոնները» հանրագիտարանի տվյալների համաձայն՝ քրիստոնյաները կազմում են երկրի բնակչության 12,1 %-ը։ Ամենամեծ համայնքներն ունեն հիսունականները (9,45 մլն), ռեֆորմատորները (6,8 մլն), կաթոլիկները (6,65 մլն) և լյութերականները (5,8 մլն)։ Քրիստոնյաներն ապրում են երկրի շրջանների մեծ մասում, առավել մեծ համայնքները գտնվում են Ջակարտայում, Սուլավեսիում, Մոլության կղզիներում, Հյուսիսային Սումատրայում, Արևմտյան Թիմորում և Նոր Գվինեայում։

Բնակչության շուրջ 2 %-ը հինդուիստներ են, որոնք մեծ մասը կազմում են Բալիի բնակիչները, որոնք ժամանակին չեն ընդունել իսլամ, ի տարբերություն իրենց հարևան ժողովուրդների։ Մոտավորապես մեկական տոկոս են կազմում բուդդիստներն ու կոնֆուցիականները, որոնք հիմնականում էթնիկ չինացիներ են։ Ժամանակակից քաղաքակրթության հետ առավել քիչ կապ ունեցող որոշ վայրերի, առաջին հերթին Կալիմանտանի, Նոր Գվինեայի, Սուլավեսիի ու Մոլուքյան կղզիների բնիկները դավանում են անիմիզմ և հեթանոսության տարբեր ձևեր։ Տեղական ավանդական հավատալիքները այս կամ այն չափով պահպանվում են նաև երկրի այլ շրջաններում։

Պետական կառուցվածք

Պետական կառուցվածքի հիմքեր

Ինդոնեզիան նախագահական տիպի ունիտար հանրապետություն է։ Երկրի հիմնական օրենքը սահմանադրությունն է, որն ընդունվել է 1945 թվականին։ 1945 թվականին ընդունված սահմանադրությունը չեղարկվել է 1950 թվականին, ապա վերականգնվել 1959 թվականին և ներկայում գործում է մի շարք փոփոխություններով, որոնցից հիմնականներն ընդունվել են 1998, 1999 և 2001 թվականներին։ Այդ ուղղումները, որ կրում են լիբերալ-դեմոկրատական բնույթ, ստացել են միջազգային նշանակալի արձագանք։ Մանսավորապես դրանք հիմք են հանդիսացել, որ «Freedom House» միջազգային իրավապաշտպանական կազմակերպությունն Ինդոնեզիան դասակարգի որպես «ազատ երկիր»։

Ինդոնեզական պետականության հիմնական ինստիտուտները ձևավորվել են երկրի անկախության առաջին տարիներին։ Դրա հետ միաժամանակ նրանց գործելու իրավական նորմերը զգալի փոփոխությունների են ենթարկվել 1990-ական թվականների վերջի և 2000-ական թվականների սկզբի լիբերալ-դեմոկրատական վերափոխումների ընթացքում։ Այդ փոփոխություններն իրականացվել են ինչպես սահմանադրության մեջ լրացումներ կատարելով, այնպես էլ իրավական ակտերի փաթեթի ընդունմամբ, որոնք Ինդոնեզիայում հայտնի են որպես «Քաղաքական օրենքներ» (ինդոն.՝ Undang-Undang Politik)։ Բարեփոխումների հիմնական արդյունքը եղել է զինված ուժերի հեռացումը քաղաքական գործունեությունից, երկրում իրական բազմակուսակցության ու ուղղակի նախագահական ընտրությունների ներդրումը, իշխանության օրենսդիր մարմինների դերի մեծացումը։

Գործադիր իշխանություն

Անկախության պալատը Ջակարտայում Ինդոնեզիայի նախագահի նստավայրն է

Երկրի ղեկավարն ու գործադիր իշխանության գլխավորը նախագահն է։ Երկրի ղեկավարի պարտականությունները կատարելու հարցում նախագահին օգնում է փոխնախագահը։ Վերջինս զբաղեցնում է նախագահի պաշտոնը նրա մահվան կամ պաշտոնից ազատվելու դեպքում։

Ինդոնեզիայի նախագահն ու փոխնախագահն ընտրվում են հինգ տարի ժամկետով համընդհանուր ուղղակի ընտրությունների ժամանակ կատարվող գաղտնի քվեարկությամբ․ նույն մարդը չի կարող զբաղեցնել նախագահի պաշտոնը երկուսից ավելի անգամ անընդմեջ։ Նախագահի ուղղակի համաժողովրդական ընտրությունը և պաշտոնն զբաղեցնելու ժամկետը կարգավորող սահմանադրական նորմերն ընդունվել են 2001 թվականին․ դրանից առաջ երկրի նախագահն ընտրվել է հինգ տարին մեկ անգամ Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսի նիստում և կարող էր վերընտրվել անսահմանափակ անգամներ։

Նախագահը ձևավորում և գլխավորում է կառավարությունը։ Կառավարության կազմում ընդգրկվում են նախարար-համակարգողները (յուրաքանչյուրը վերահսկում է մի քանի նախարարություն և գերատեսչություն), նախարարները (գլխավորում են նախարարություններ), պետական նախարարները (գլխավորում են տարբեր գերատեսչություններ, վերահսկում են պետական տարբեր ծրագրեր կամ էլ կատարում են հատուկ հանձնարարություններ), պետական քարտուղարը (նախագահական վարչության գլխավորը) և գերատեսչությունների ղեկավարները, որ չունեն նախարարի պաշտոն, սակայն իրենց կարգավիճակով պաշտոնապես հավասարեցված են նախարարներին։ Կառավարության թվային կազմն ու կառուցվածքը սահմանված չեն օրենսդրությամբ և որոշվում են նախագահի կողմից։

Օրենսդիր իշխանություն

Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդի նիստ

Ինդոնեզիայում օրենսդիր իշխանության բարձրագույն օրգանը Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսն է (ԺԽԿ, ինդոն.՝ Majelis Permusyawaratan Rakyat, MPR)։ Վերջինս մշտական գործող կառույց չէ, նիստի է հրավիրվում է հինգ տարին առնվազն մեկ անգամ և կազմված է երկու պալատներից՝ Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդից (ԺՆԽ, ինդոն.՝ Dewan Perwakilan Rakyat, DPR) և Շրջանների ներկայացուցիչների խորհրդից (ՇՆԽ, ինդոն.՝ Dewan Perwakilan Daerah, DPD)։

Իր կանոնավոր նիստերում Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեն անցկացնում է ընտրված նախագահի ու փոխնախագահի երդմնակալությունը և հաստատում նախագահի կողմից առաջարկված պետական կուրսի հիմնական ուղղությունները առաջիկա հինգ տարվա համար։ Նախագահը պատասխանատվություն է կրում Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսի առաջ, իսկ վերջինս կարող է նախագահին հայտարարել իմպիչմենտ՝ դրա համար անցկացնելով արտահերթ նիստ։

Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսի թվային կազմը պաշտոնապես չի սահմանված և որոշվում է նրա կազմի մեջ մտնող Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդի և Շրջանների ներկայացուցիչների խորհրդի կազմով։ 2014 թվականի հոկտեմբերին հաստատված Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսի կազմում ընդգրկվել է 692 պատգամավոր, Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսի նախագահ է դարձել Ժողովրդական մանդատի կուսակցության նախագահ Զուլկիֆլի Հասանը (ինդոն.՝ Zulkifli Hasan)։

Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսի նիստերի միջև ընկած ընդմիջումների ժամանակ օրենսդիր գործառույթները կատարում է Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհուրդը, որը փաստացիորեն մշտական գործող միապալատ խորհրդարան է։ Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդի լիազորությունների մեջ են մտնում օրենքների մշակումը, ընդունումն ու դրանց կատարման վերահսկումը, պետական բյուջեի հաստատումը, միջազգային պայմանագրերի մի մասի վավերացումը։ Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդի պատգամավորներն ընտրվում են հինգ տարի ժամկետով համընդհանուր ուղղակի խորհրդարանական ընտրություններում, որ անցկացվում են համամասնական կարգով բազմամանդատ շրջաններում։ Խորհրդի թվայի կաազմը, որ կարգավորվում է գործող օրենսդրությամբ, բազմիցս փոփոխվել է այդ մարմնի գոյության տարիների ընթացքում։ 2014 թվականի խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքում ձևավորված և 2014 թվականի հոկտեմբերին երդում տված խորհրդի կազմում ընդգրկվել է 560 մարդ, խորհրդարան անցած տասը կուսակցություններ պատգամավորների կողմից ձևավորվել են տասը խմբավորումներ, իսկ Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդի նախագահ է դարձել Սետյա Նավանտոն։

Շրջանների ներկայացուցիչների խորհուրդը նոր կառույց է Ինդոնեզիայի քաղաքական համակարգում և ստեղծվել է 2004 թվականին։ Նախքան այդ Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսի կազմում Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդի պատգամավորներից բացի ընդգրկվել են իշխանության տեղական օրենսդիր մարմինների, տարբեր հասարակական կազմակերպությունների, ինչպես նաև քաղաքական կուսակցությունների ու զինված ուժերի ներկայացուցիչներ՝ համապատասխան Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդում վերջիններիս պատգամավորների թվի, ընդ որում՝ Ժողովրդական խորհրդակցական կոնգրեսի կազմում ընդգրկված և Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդի անդամ չհանդիսացող պատգամավորների խումբը չի եղել քաղաքական ինքնուրույն կառույց և չի ունեցել որևէ անվանում։

Իր լիազորությունների ծավալով Շրջանների ներկայացուցիչների խորհուրդն զգալիորեն զիջում է Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդին։ Նրա պարտականությունների մեջ են մտնում երկրի վարչական-տարածքային կառուցվածքի, շրջանային ինքնավարության հարցերին, շրջանների տնտեսական, սոցիալական ու մշակութային զարգացմանը վերաբերող օրինագծերի մշակումը դրանք Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդին փոխանցելու համար։

Շրջանների ներկայացուցիչների խորհուրդը ձևավորվում է Ինդոնեզիայի պրովինցիաների և վերջիններիս հավասարեցված վարչական-տարածքային միավորների ներկայացուցիչներից․ յուրաքանչյուր տարածքից ընտրվում է չորս ներկայացուցիչ։ Շրջանների ներկայացուցիչների խորհրդի անդամներն ընտրվում են ոչ կուսակցական սկզբունքով Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդի պատգամավորների հետ միասին։ 2014 թվականին ընտրված Շրջանների ներկայացուցիչների խորհրդի կազմում ընդգրկվել է 31 պրովինցիաներ և 2 հատուկ շրջաններ ներկայացնող 132 պատգամավորներ։

Դատական իշխանություն

Ինդոնեզիայի գերագույն դատարանի շենքը

Բարձրագույն դատական իշխանությունը պատկանում է Գերագույն դատարանին (ինդոն.՝ Mahkamah Agung)։ Նրա տնօրինության տակ են գտնվում քրեական, քաղաքացիական, վարչական, առևտրային ու հարկային արդարադատության համակարգերը, այն ապելյացիոն գերագույն ատյանն համապատասխան գործերով։

Գերագույն դատարանի դատավորների առավելագույն թիվը 60 է։ Գերագույն դատարանի դատավորները հաստատվում են նախագահի կողմից Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդի առաջարկների հիման վրա։ Նախագահն ընտրվում է դատավորների կողմից, սակայն նրան իր պաշտոնում հաստատում է երկրի նախագահը։ 2012 թվականի փետրվարին Ինդոնեզիայի գերագույն դատարանի նախագահի պաշտոնն զբաղեցրել է Հաթա Ալին։

2003 թվականին Ինդոնեզիայում հիմնադրվել է Սահմանադրական դատարան (ինդոն.՝ Mahkamah Konstitusi), Գերագույն դատարանին նրան է փոխանցվել այն հարցերի քննությունը, որոնք վերաբերում են սահմանադրության մեկնաբանմանն ու օրենսդրական ակտերի՝ սահմանադրական նորմերին համապատասխանության որոշմանը։ Նրա կազմում ընդգրկված է ինը դատավոր, որոնց նշանակում է երկրի նախագահը։ Ընդ որում՝ երեք դատավորները նշանակվում են Ժողովրդական ներկայացուցիչների պալատի, երեքը՝ Գերագույն դատարանի, իսկ մյուս երեք՝ հենց նախագահի ներկայացմամբ։ Սահմանադրական դատարանի նախագահն ընտրվում է դատավորների կողմից և ի պաշտոնում հաստատվում երկրի նախագահի կողմից։ 2015 թվականի հունվարին Ինդոնեզիայի սահմանադրական դատարանի նախագահի պաշտոնն զբաղեցրել է Արիֆ Հիդայաթը։

Քաղաքական կուսակցություններ

Ինդոնեզիայի ժամանակակից կուսակցական համակարգը ձևավորվել է 1990-ական թվականների վերջին։ Այդ ժամանակ լիբերալ-դեմոկրատական վերափոխումների արդյունքում ձևական բազմակուսակցության փոխարեն (1973-1999 թվականներին երկրում Գոլկար իշխող խմբավորումից բացի գործել են երկու քաղաքական կուսակցություններ, ո ձևականորեն եղել են ընդդիմադիր, սակայն իրականում լիովին կախվածության մեջ են եղել պետական իշխանությունից) ստեղծվել է իրական բազմակուսակցական համակարգ։

Քաղաքական կուսակցությունների գործունեությունը կարգավորվում է գործող օրենսդրությամբ․ 2011 թվականի հուլիսի դրությամբ գործում է քաղաքական կուսակցությունների մասին օրենքը, որ ընդունվել է 2008 թվականի հունվարին և փոփոխվել 2011 թվականի հունվարին։ Դրա համաձայն՝ կուսակցություն ստեղծելու իրավունք ունեն երկրի ցանկացած 30 քաղաքացիներ, ընդ որում՝ կուսակցության հիմնադիրների շարքում կանայք պետք է կազմեն առնվազն 30 %։ Կուսակցությունը պետք է գրանցվի արդարադատության նախարարությունում և քաղաքական գործունեություն սկսելու համար պետք է ներկայացնի վկայական երկրի բոլոր պրովինցիաներում անդամներ ունենալու վերաբերյալ։ Բացառություն է արվել Աչեհ պրովինցիայի համար․ այնտեղ գրանցվող քաղաքական կուսակցությունները պարտավոր չեն անդամներ ունենալ երկրի մյուս շրջաններում, ընդ որում՝ նրանք իրավունք ունեն պայքարելու Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդում տեղի համար, սակայն նրանց օգտին կարող են քվեարկել միայն Աչեհի ընտրողները։ Բոլոր կուսակցությունները պարտավոր են ընդունել «Պանչա Սիլա» սկզբունքները՝ որպես Ինդոնեզիայի պետական գաղափարախոսություն։ Արգելված է մնում կոմունիստական կուսակցության ստեղծումը։

2012 թվականի դրությամբ Ինդոնեզիայում պաշտոնապես գրանցված է ավելի քան 70 քաղաքական կուսակցություն, որոնցից 2014 թվականի ապրիլի 9-ին անցկաված խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցել է 12 կուսակցություն։

Իրավական համակարգ

Ընդհանուր բնութագիր

Ինդոնեզիայի իրավական համակարգն ունի խառը բնույթ։ Իրավական նորմերի մեծ մասը սահմանվել է եվրոպական դասական օրինակներին համապատասխան, որ ժառանգվել են հիմնականում նիդերլանդացի գաղութարարներից և պատկանում են ռոմանա-գերմանական իրավական համակարգին։ Միևնույն ժամանակ մի շարք ոլորտներում ամենուր կամ առանձին տարածաշրջաններում գործում են սովորութային իրավունքի (հիմնականում ադաթի) և/կամ իսլամական իրավունքի նորմերը։ Ադաթային ու իսլամական նորմերն առավելապես գործում են, մասնավորապես, ընտանիքի ու ամուսնության, ժառանգության, հողային սեփականության հարցերի վերաբերյալ։ Շարիաթի լայն, բայց այնուամենայնիվ սահմանափակ գործածությունը առկա է Աչեհ պրովինցիայում։ Ադաթային իրավունքը միասնականացված չէ, 2000-ական թվականների սկզբին գոյություն է ունեցել 19 պատմական մարզ, որոնք ունեցել են իրենց սեփական տարբերակները։

Սուհարտոյիյի վարչակարգի կործանումից հետո դեմոկրատական վերափոխումների գործընթացի համատեքստում տեղի է ունեցել իրավական համակարգի մեծամասշտաբ բարեփոխում, որի հիմնական նպատակը հռչակվել է օրենքի գերակայության և դատական իշխանության անկախության ապահովումը։ Միաժամանակ օրենսդրության ընդհանուր լիբերալացման ֆոնին նկատելի է դարձել իսլամական նորմերի կիրառության ոլորտների որոշակի ընդլայնման միտում այն դեպքում, որ անկախության հռչակումից մինչև 1990-ական թվականների երկրորդ կեսը հատուկ էր եվրոպական օրինակի իրավունքի գերակշռության աստիճանական ամրապնդումը։ Այսպես, 1998 թվականին մուսուլմանների համար պաշտոնապես թույլատրվել է բազմակնությունը (ամուսինների կողմից մի շարք պայմանների կատարման դեպքում)։ Միաժամանակ միջոցներ են ձեռնարկվում եվրոպական, սովորութային ու իսլամական իրավունքի նորմերի կիրառության ավելի հստակ սահմաններ հաստատելու ուղղությամբ։

Մարդու իրավունքների պաշտպանություն

Մարդում հիմնական իրավունքների ու ազատությունների ապահովմանը վերաբերող դրույթները նախապես սահմանվել են Ինդոնեզիայի սահմանադրության մեջ։ Դրա հետ միասին 1960-1990-ական թվականներին երկրում ընդունվել են տարբեր օրենսդրական ակտեր, որոնք պաշտոնապես սահմանափակել են քաղաքացիների առանձին խմբերի իրավունքներն ու ազատությունները, մասնավորապես կոմունիստական կուսակցության ու ձախակողմյան այլ կազմակերպությունների անդամների, նրանց ընտանիքի անդամների, չինական համայնքի ներկայացուցիչների։ Դրանից բացի, տեղի են ունեցել քաղաքացիների իրավունքների ու ազատությունների համակարգային ոչ լեգիտին սահմանափակումներ, որ առավել մեծ չափերով կիրառվել են քաղաքական այլախոհության դեմ պայքարի և խնդրահարույց տարածաշրջաների վրա վերահսկողության ապահովման շրջանակներում, ինչպիսիք են Աչեհը, Նոր Գվինեա կղզու արևմտյան հատվածը, Արևելյան Թիմորը։ 1993 թվականին նախագահ Սուհարտոյի հրահանգով հիմնադրվել է Մարդու իրավունքների ժողովրդական հանձնաժողովը (ինդոն.՝ Komisi Nasional Hak Asasi Manusia), որ ձևականորեն եղել է պետական իշխանությունից անկախ, սակայն գործնականում խիստ վերահսկողության է ենթարկվել կառավարության կողմից։

Մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում իրավիճակի շտկմանն ուղղված միջոցառումները դարձել են 1990-ական թվականների վերջին անցկացված լիբերալ բարեփոխումների հիմնական ուղղություններից մեկը։ Ընդունվել է համապատասխան օրենսդրություն (1999 թվականի օրենք № 39 մարդու հիմնական իրավունքների մասին), ակտիվացվել ենՄարդու իրավունքների ժողովրդական հանձնաժողովի աշխատանքը, տվյալ ուղղությունը արդարադատության նախարարության աշխատանքում, իսկ գերատեսչությունը վերանվանվել է Արդարադատության և մարդու իրավունքների նախարարությունը (ինդոն.՝ Kementerian Hukum dan Hak Azasi Manusia)։ Անդկացվել են մի շարք հետազոտություններ նախկինում տեղի ունեցած մարդու իրավունքների խախտման դեպքերի վերաբերյալ։

Նման փոփոխություններն ընդհանուր առմամբ դրական արձագանք են ստանում ինչպես երկրի ներսում, այնպես էլ արտասահմանում։ Դրա հետ միաժամանակ, ըստ միջազգային ոչ կառավարական կազմակերպությունների գնահատականների, ինչպիսիք են Human Rights Watch և Միջազգային ամնիստիան, դրանք բավարար չեն․ 2010 թվականին նրանք Ինդոնեզիայի կառավարությանը մեղադրում են, մասնավորապես, կոնֆլիկտային տարածաշրջաններում իրավապահ մարմիների ու զինված ուժերի ներկայացուցիչների կողմից կամայականությունների կատարման, դավանանքի ու խոսքի ազատության ոչ պատշաճ մակարդակի ապահովման, մանկական աշխատանքի շահագործման, ինչպես նաև կատարված իրավախախտումների հետաքննության արգելակման համար։ Իրավունքների պաշտպանության միջոցառումների անբավարարության մասին նշվել է ԱՄՆ պետդեպարտամենտի համապատասխան զեկույցում, սակայն նաև ընդունվել է, որ Ինդոնեիզայում այդ ոլորտում առկա է որոշակի առաջընթաց։

Պետական խորհրդանիշներ

Հիմնական հոդվածներ՝ Ինդոնեզիայի դրոշ, Ինդոնեզիայի զինանշան, և Ինդոնեզիայի օրհներգ

Ինդոնեզիայի պետական խորհրդանիշները կարգավորվում են սահմանադրությամբ և գործող օրենսդրությամբ (Օրենք պետական դրոշի, պետական լեզվի, պետական զինանշանի և պետական օրհներգի մասին, որի վերջին խմբագրումն ընդունվել է 2009 թվականին)։

Ինդոնեզիայի դրոշն ուղղանկյուն պաստառ է կողմերի 3:2 հարաբերակցությամբ, բաժանված է երկու հավասարաչափ հորիզոնական շերտերի՝ կարմիր և սպիտակ։ Օրենսդրությամբ հաստատված են դրոշի տարբեր չափեր պետական տարբեր հաստատությունների, տրանսպորտային միջոցների, քաղաքական ու հասարակական միջոցառումների համար, սակայն 3:2 հարաբերակցությունը մնում է անփոփոխ։

Ինդոնեզիայի զինանշանը

Կարմիր-սպիտակ դրոշն առաջին անգամ օգտագործվել է ազգային-ազատագրական շարժման ակտիվիստների կողմից։ Դրոշի ստեղծման պատմությունն ու նրա գույների նշանակությունը փաստագրական աղբյուրներ չունեն։ Ըստ ամենատարածված տարբերակի՝ դրա համար վերցվել են միջնադարյան Մաջապահիտ պետության դրոշի գույները, որոնցից կարմիրը խորհրդանշում է խիզախությունը, սպիտակը՝ մտադրությունների մաքրությունը։ Գոյություն ունի նաև վարկած, որ ինդոնեզական դրոշը ծագում է նիդերլանդականից, որից վերցվել են նրա երեք գույներից երկուսը։

Ինդոնեզիայի զինանշանը առասպելական ոսկե թռչուն Գարուդան է, որի կրծքին հերալդիկ վահան է։ Գարուդայի փետուրները խորհրդանշում են 1945 թվականի օգոստոսի 17-ը՝ Ինդոնեզիայի Հանրապետության հռչակման ամսաթիվը։ Մարմնի ներքևի հատվածի 19 փետուրները և վզի 45 փետուրները խորհրդանշում են 1945 թվականը, պոչի ութ փետուրները՝ օգոստոս ամիսը, թևերից յուրաքանչյուրի 17 փետուրները՝ ամսի 17-ը։ Ճանկերով Գարուդան բռնել է արծաթագույն ժապավեն, որի վրա սև մեծատառերով հին ճավայերենով գրված է Ինդոնեզիայի ազգային նշանաբանը՝ «Միություն բազմազանության մեջ» (ճավ. Bhinneka Tunggal Ika, բառացի՝ «բազմազանությունը միասնական է»)։

Գարուդայի կրծքի վահանը բաժանված է չորս մասի, իսկ մեջտեղում ավելի փոքր վահան է։ Գերբի հինգ տարրերը խորհրդանշում են Պանչա Սիլա պետական գաղափարախոսության հինգ սկզբունքները․ գերբի մեջտեղի սև ֆոնի վրայի ոսկեգույն հնգաթև աստղը՝ հավատը միակ Աստծու նկատմամբ, առաջին դաշտի մուգ կարմիր հատվածում պատկերված բանտենգի գլուխը՝ ներկայացուցչական մարմիններով ղեկավարվող ժողովրդականությունը, երկրորդում արծաթե ֆոնի վրա պատկերված բենգալական թզենին՝ ազգային միասնությունը, նույնպես արծաթագույնի վրա պատկերված բրնձի ծիլն ու բամբակի ճյուղը՝ համընդհանուր սոցիալական արդարությունը, չորրորդ հատվածում մուգ կարմիրի վրա պատկերված կլոր ու քառակուսի օղակներով շղթան՝ արդար ու քաղաքակիրթ հումանիզմը (բոլոր ֆիգուրները պատկերված են բնական գույներով)։ Վահանի վերևի ու ներքևի հատվածները բաժանում է սև նող գոտի, որը խորհրդանշում է Ինդոնեզիայի տարածքով անցնող հասարակածը։

Զինանշանը մշակվել է Պոնտիանակի սուլթան Համիդ II-ի կողմից Ինդոնեզիայի Միացյալ Նահանգներում նրա աշխատելու ընթացքում և ընդունվել է որպես Ինդոնեզիայի պետական զինանշան 1950 թվականի փետրվարի 11-ին։

Ինդոնեզիայի օրհներգը՝ «Մեծ Ինդոնեզիա» (ինդոն.՝ Indonesia Raya, Ինդոնեզիա Ռայա), գրվել է կոմպոզիտոր Վագե Ռուդոլֆ Սուպրատմանի կողմից 1924 թվականին և առաջին անգամ հրապարակայնորեն կատարվել երիտասարդական կազմակերպությունների կոնգրեսի ընթացքում՝ 1928 թվականի հոկտեմբերի 28-ին։ Որպես պետական օրհներգ ընդունվել է երկրի անկախության հռչակման օրը՝ 1945 թվականի օգոստոսի 17-ին։

Արտաքին քաղաքականություն

Պետականության առաջին իսկ տարիներից որպես Ինդոնեզիայի արտաքին քաղաքականության հիմնական սկզբունքները հռչակվել են անկախությունն ու ակտիվությունը, ինչպես նաև հակամարտող խմբավորումներից հեռու մնալը։ 1950-ական թվականներին Ջակարտան եղել է Չմիանալու շարժման ստեղծման հիմնական նախաձեռնողների թվում և մինչ օրս մնում է նրա ամենաակտիվ մասնակիցներից մեկը (1991-1995 թվականներին նախագահել է)։ Միևնույն ժամանակ, եթե Սուկառնոյի նախագահության ժամանակաշրջանի համար բնութագրական է եղել ԽՍՀՄ և սոցիալիստական խմբավորման այլ երկրների հետ համագործակցության ձգտումը, ապա 1965 թվականից հետո ընտրվել է Արևմուտքի հետ քաղաքական ու տնտեսական ամուր համագործակցություն սկսելու ուղղությունը։ Բնութագրական է, որ եթե ԽՍՀՄ-ի հետ 1965 թվականից հետո էլ պահպանվել են լիարժեք դիվանագիտական հարաբերություններ և պարբերաբար եղել են շփումներ տարբեր ոլորտներում, թեկուզ նախկինից համեմատաբար ավելի պասիվ մակարդակում, ապա Չինաստանի հետ կապը բոլորովին դադարեցվել է․ ՉԺՀ-ին մեղադրելով 1965 թվականի սեպտեմբերի 30-ի պետական հեղաշրջման փորձին աջակցելու մեջ՝ Սուհարտոյի կառավարությունը խզել է դիվանագիտական հարաբերությունները նրա հետ (վերականգնվել են 1990 թվականին) և դադարեցրել շփումը քաղաքական, տնտեսական ու մշակութային ոլորտներում։

Դրանից բացի, 1960-ական թվականներին Ինդոնեզիայի արտաքին քաղաքականության առաջնությունների սանդղակում կարևոր տեղ է զբաղեցրել տարածաշրջանային համագործակցութոյւնը։ 1967 թվականին Ինդոնեզիայի նախաձեռնությամբ ստեղծվել է Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիան (ՀԱԱՊԱ), և այդ ժամանակից ի վեր Ինդոնեզիան շարունակում է մնալ այդ կազմակերպության ոչ պաշտոնական առաջնորդ՝ հանդես գալով ինտեգրացիոն գործընթացների ակտիվացման, ասոցիացիայի ներսում համագործակցության նոր ձևերի զարգացման և Հարավարևելյան Ասիայից դուրս այլ գործընկերների հետ համագործակցության ակտիվացման օգտին, մասնավորապես ՀԱԱՊԱ-ի տարածաշրջանային ֆորումում և երկխոսության տարբեր մեխանիզմների միջոցով։ Նաև մեծ է Ջակարտայի դերը Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանի այլ բազմակողմ կառույցներում, ինչպիսիք են Ասիական և խաղաղօվկանոսյան տնտեսական խորհուրդը, Ասիայում համագործակցության և վստահության միջոցների խորհուրդը, Ասիայում համագործակցության հարցերով երկխոսությունը։

Ջակարտայի միջազգային գործունեության հիմնական նպատակներն են Ինդոնեզիայի սոցիալ-տնտեսական զարգացման համար բարենպաստ արտաքին պայմանների ստեղծումը, նրա կայացումը որպես դեմոկրատական ոչ ծայրահեղական-մուսուլմանական երկիր, ինչպես նաև բազմաբևեռ աշխարհի կառուցմանը նպաստելը։ Ավանդաբար ակտիվ է նրա դիրքորոշումը միջուկային զինաթափման և տարածաշրջանային կոնֆլիկտների խաղաղ կարգավորման հարցերի նկատմամբ․ Ջակարտան, մասնավորապես, ակտիվ միջնորդական ծառայություններ է մատուցել Կամբոջայի հարցի կարգավորման գործընթացում (1989-1991 թվականներ), հանդես է եկել խաղաղարարական նախաձեռնությամբ Կամբոջայի ու Թայլանդի միջև սահմանային վեճի կարգավորման համատեքստում (2011 թվական), 1960-ական թվականներից ակտիվորեն մասնակցում է ՄԱԿ-ի խաղաղարարական գործունեությանը։ 20-րդ դարի վերջից ինդոնեզացիների համար առանձին արդիականություն են ձեռք բերել կլիմայի փոփոխման հակազդման և ահաբեկչության դեմ պայքարի խնդիրները։

Հետևելով այդ դրույթներին՝ Ինդոնեզիան ակտիվորեն մասնակցում է Միացյալ ազգերի կազմակերպության (պարբերաբար բարձրացնելով իրեն Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամի կարգավիճակ շնորհելու հարցը), ինչպես նաև «Մեծ քսանյակի», Իսլամական կոնֆերանս կազմակերպության, միջազգային այլ կազմակերպությունների ու ֆորումների աշխատանքներին։ Արդեն մի քանի տասնամյակ Ինդոնեզիայի միջազգային կարևոր գորընկերներն են ԱՄՆ-ն, Ճապոնիան, Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիայի և Եվրամիության երկրները։ Դրա հետ միասին 1990-ական թվականների վերջից ընտրվել է արտաքին կապերի տարբերակման հարցը։ Մասնավորապես ջանքեր են գործադրվում Ռուսաստանի հետ հարաբերություններն ամրապնդելու ուղղությամբ, ինչի նպատակով երկրների նախագահները կատարել են փոխադարձ այցեր 2000-ական թվականներին։

Ներքին անվտանգության խնդիրներ

Միջհամայնքային հակասություններ, էքստրեմիզմ և ահաբեկչություն

Կառավարության և երկրի ուժային կառույցների ղեկավարության գնահատականների համաձայն՝ ազգային անվտանգությանն սպառնացող հիմնական վտանգն ունի ներքին բնույթ։ Դրանցից ամենակարևորներն են միջէթնիկական ու միջկրոնական կոնֆլիկտները և դրանց հետ կապված ահաբեկչության ու էքստրեմիզմի դրսևորումները։

2002 թվականի հոկտեմբերի 12-ի ահաբեկչության զոհերի հուշարձան Բալի կղզում

Միջհամայնքային հակասությունները, որ սանձահարված էին պետական խիստ հսկողության և 1970-1980-ական թվականների սոցիալ-տնտեսական կայուն աճի պայմաններում, կտրուկ սրվել են տնտեսական ծանր ճգնաժամի և քաղաքական անկայունության ֆոնին, որոնք ուղեկցել են Սուհարտոյի վարչակարգի անկումը։ Դրանց առաջին լայնածավալ դրսևորումներից մեկը եղել է էթնիկ չինացիների կոտորածը Ջակարտայում 1998 թվականի մայիսին։ Հետագա առավել կոնֆլիկտային իրավիճակը եղել է մուսուլմանական ու քրիստոնեական խոշոր համայնքների խառը բնակության շրջաններում, մասնավորապես Սումատրայի հյուսիսում, Սուլավեսիում և Մոլուքյան կղզիներում․ մի քանի տարվա ընթացքում այնտեղ տեղի են ունեցել բախումներ կրոնական հողի վրա, սպանություններ ու ահաբեկչական գործողություններ, որոնք հանգեցրել են մեծաթիվ զոհերի։

Կարճ ժամանակահատվածում տեղի է ունեցել կրոնական և առաջին հերթին իսլամական էքստրեմիզմի ու ահաբեկչության կտրուկ աճ․ ձևավորվել կամ խորը ընդհատակից դուրս են եկել մի քանի համապատասխան կազմակերպություններ, որոնք կապ են հաստատել միջազգային ահաբեկչության կառույցների հետ։ Նրանցից առավել խոշորն ու ազդեցիկը դարձել է Ջեմաա Իսլամիան, որը համագործակցություն է հաստատել Ալ-Կաիդայի հետ ու ստեղծել իր բաժանմունքները ոչ միայն Ինդոնեզիայի տարբեր շրջաններում, այլև Հարավարևելյան Ասիայի այլ երկրներում։ Ջեմաա Իսլամիայի և մյուս ծայրահեղական խմբավորումների կողմից իրականացված առավել մեծամասշտաբ ու մեծ արձագանք ստացած ահաբեկչությունների թվին են պատկանում պայթյունները Բալիում 2002 թվականի հոկտեմբերին (202 սպանված) և 2005 թվականի հոկտեմբերին (առնվազն 19 սպանված), պայթյունները Մարիոթ հյուրանոցի մոտ 2003 թվականի օգոստոսին (12 սպանված) և Ավստրալիայի դեսպանատան մոտ 2004 թվականի սեպտեմբերին (առնվազն 9 սպանված) (երկուսն էլ Ջակարտայում)։

Մինչ 2000-ական թվականների կեսերն իշխանություններին հաջողվել է լուրջ հարվածներ հասցնել իսլամիստական ընդհատակին նրա մի շարք ղեկավարների ու ակտիվիստների ոչնչացման կամ ձերբակալության շնորհիվ (առաջին հերթին Ջեմաա Իսլամիայի կազմից), ինչպես նաև նվազագույնի հասցնել միջհամայնքային բռնության դրսևորումները։ Այնուամենայնիվ, ահաբեկչության վտանգը մնում է բարձր մակարդակի վրա, ազգային-կրոնական խառը կազմ ունեցող բնակչությամբ մի շարք շրջաններում իրավիճակը մնում է բավական լարված։

Հանցագործություն

Քրեական իրադրությունն Ինդոնեզիայում նույնպես զգալիորեն սրվել է տնտեսական ճգնաժամից հետո և 1990-ական թվականների վերջի ու 2000-ական թվականների սկզբի քաղաքական անկայունության շրջանում։ Դրա հետ միասին աճ է տեղի ունեցել հիմնականում բռնությանը վերաբերող (գողություններ, խարդախություն և այլն) հանցագործությունների, իսկ մարդու կյանքի ու արժանապատվության դեմ ուղղված հանցագործությունների թվաքանակը միջազգային համապատասխան վիճակագրության հետ համեմատած մեծ չէ։ Այսպես, 100 հազար մարդու հաշվով տարեկան սպանությունների քանակը, ըստ Ինտերպոլի տվյալների, 2000-ական թվականների ընթացքում մնացել է ցածր և բավական կայուն՝ 0,6-0,7 դեպք տարեկան։ Նմանատիպ իրավիճակը հիմնականում ձևավորվել է հրազենի խիստ վերահսկողության շնորհիվ, որն ապահովում է գործնականում դրա բացակայությունը քաղաքացիական բնակչության մոտ։ Դրա հետ միասին նման վիճակագրական պատկերի ձևավորման գործում իր դերակատարումը կարող է ունենալ նաև չգրանցված հանցագործությունների գործոնը։

Աճող տեմպով բռնի հանցագործություններիի թվին են պատկանում նաև ծովահենության դրսևորումները։ 2010 թվականին Ինդոնեզիայի տարածքային ջրերում հարձակման է ենթարկվել 40 նավ։ Առավել վտանգավոր շրջաններն են Մալակկայի նեղուցն ու նրան հարող ջրային տարածքները։

2013 թվականի դրությամբ՝ Ինդոնեզիայում եղել է ավելի քան 114 332 կալանավոր, ինչը կազմում է 59 կալանավոր 100 հազար բնակչի հաշվով։ Բանտերի զբաղվածության աստիճանը կազմել է 148,3 %։ Երկրում իրականացվում են մահապատիժներ գնդակահարության միջոցով, որ կիրառվում է որպես պատժի բարձրագույն ձև մի շարք քրեական հոդվածների (այդ թվում սպանության, ահաբեկչության, թմրանյութերի վաճառքի) համար։ 2010 թվականին իրականացվել է 7 մահվան դատավճիռ։

Զինված ուժեր

Պատմություն

Ինդոնեզիայի զինված ուժեը, որ պաշտոնապես ստեղծվել են 1945 թվականի հոկտեմբերի 5-ին, ավանդաբար բացառիկ մեծ դեր են կատարում Ինդոնեզիայի կյանքում։ Նիդերլանդների դեմ երկարատև պատերազմում իր անկախության իրավունքը պաշտպանելու անհրաժեշտությունը հենց սկզբից կանխորոշել է բանակի հատուկ տեղն Ինդոնեզիայի կյանքում։ 1965 թվականի դեպքերից հետո զինվորականների ձեռքում է հայտնվել նաև պետական իշխանությունը․ նախագահի պաշտոնն զբաղեցրած Սուհարտոն նրանց համար օրենսդրորեն ամրագրել է այսպես կոչված երկակի գործառույթ (ինդոն.՝ Dwifungsi), որը ենթադրել է պատասխանատվություն ոչ միայն պաշտպանության, այլ նաև երկրի սոցիալ-քաղաքական զարգացման համար։ Ավելին, օրինական կերպով զինվորականների կողմից սկսվել է կոմերցիոն գործունեություն ինչպես մասնավոր, այնպես էլ ինստիտուցիոն հիմունքներով։

1998 թվականին Սուհարտոյի՝ պաշտոնից հեռանալուց հետո Ինդոնեզիայում լիբերալ ենթակառուցվածքների վերափոխման կարևորագույն ուղղություններից մեկը դարձել է զինվորականների մասնակցությունը քաղաքականությանը։ Այնուամենայնիվ, կորցնելով քաղաքական որոշումների ընդունման վրա ազդելու բռնակները, բանակը մնում է ազդեցիկ և հեղինակավոր ուժ։

Կառուցվածք, թվաքանակ, զինամթերք, ֆինանսավորում

Ինդոնեզիայի Հանրապետության զինված ուժերը պաշտոնապես կոչվում են Ինդոնեզիայի ազգային բանակ (ինդոն.՝ Tentara Nasional Indonesia)։ Բաժանվում են ցամաքային զորքերի (ինդոն.՝ Angkatan Darat), ռազմածովային ուժերի (ինդոն.՝ Angkatan Laut) և ռազմաօդային ուժերի (ինդոն.՝ Angkatan Udara)։ Մինչև 1999 թվականը նրա կազմում որպես զինված ուժերի առանձին ձև ներառված է եղել ոստիկանությունը, իսկ զինված ուժերը պաշտոնապես կոչվել են Ինդոնեզիայի Հանրապետության զինված ուժեր(ինդոն.՝ Angkatan Bersenjata Republik Indonesia)։

Զինված ուժերի գերագույն հրամանատարն Ինդոնեզիայի նախագահն է, որը բանակի ղեկավարումն իրականացնում է պաշտպանության նախարարի և զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարի միջոցով։ Զինված ուժերի ընդհանուր թվաքանակը 2011 թվականին կազմել է շուրջ 428 հազար մարդ։ Դրանից բացի, շուրջ 400 հազար մարդ հաշվառված է եղել առաջին հերթի պահեստայինների կազմում։

Ցամաքայի զորքերի թվաքանակը 2011 թվականի կազմել է 326 հազար մարդ։ Նրանց կազմում, կանոնավոր զորամասերից ու զորամիավորումներից բացի, ընդգրկված են ռազմավարական ռեզերվի ուժերը (ինդոն.՝ Komando Cadangan Strategis Angkatan Darat, KOSTRAD)՝ ավելի քան 26 հազար մարդ, ինչպես նաև հատուկ նշանակության զորքերը (ինդոն.՝ Komando Pasukan Khusus, KOPASSUS)՝ ավելի քան 6 հազար մարդ։ Զինամթերքի կազմում առկա է 315 տանկ, 691 զրահափոխադրիչ և հետևակի մարտական մեքենա, 565 հրետանի, 730 ականանետ, 12 համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգ, 160 հակատանկային և 370 զենիթային թնդանոթներ, բանակային ավիացիայի 17 ինքնաթիռ և 64 ուղղաթիռ։

ՌԱզմածովային ուժերի անձնական կազմը 2011 թվականի եղել է 67 հազար մարդ, այդ թվում՝ ծովային հետևակի կորպուսը (ինդոն.՝ Korps Marinir)՝ շուրջ 20 հազար մարդ։ Նավատորմի զինապահեստում առկա է 136 նավադրոշ, այդ թվում՝ 6 ֆրեգատ, 2 սուզանավ, 1 կորվետ, 4 հրթիռային ռազմանավակ, 12 պարեկային նավ, ինչպես նաև ռազմական ավիացիայի 48 ինքնաթիռ և 45 ուղղաթիռ։

Ռազմաօդային ուժերի անձնակազմը 2011 թվականի կազմել է 34 հազար մարդ։ Այն ունի ռազմական ավիացիայի 88 և օժանդակ ավիացիայի 136 ինքնաթիռ, օժանդակ ավիացիայի 44 ուղղաթիռ։

Զինված ուժերը լրացվում են պայմանագրային-զորակոչային խառը սկզբունքով։ 2010 թվականին ռազմական հատկացումները կազմել են շուրջ 4,7 մլրդ ԱՄՆ դոլար (ՀՆԱ-ի շուրջ 4,5 %)։ Դրանից բացի, զինված ուժերի կարիքների մի մասի համար վճարվում է զինվորականների ձեռնարկատիրական գործունեության եկամուտներից։

Մասնակցություն մարտական և խաղաղապահ գործողություններին

Ինդոնեզացի զինծառայողը ՄԱԿ-ի խաղաղապահ զորաբաժանման կազմում

Ինդոնեզիայի զինված ուժերն իրենց պատմությունն սկսել են Նիդերլանդների ագրեսիային դիմադրելով, որը փորձում էր վերականգնել իր տիրապետությունը նախկին գաղութների վրա 1945-1949 թվականներին։ 1950-ական թվականներին նրանք մարտական գործողություններ են վարել տարբեր սեպարատիստական ու յակակառավարական կազմավորումների դեմ, 1960-ական թվականներին մասնակցել են Նիդերլանդների ու Մալայզիայի դեմ ռազմական հակամարտությանը։

Ամենախոշոր ռազմական կոնֆլիկտը դարձել է 1975 թվականին Արևելյան Թիմորի գրավումը և այդ տարածքում պարտիզանական գործողություններին հակազդելը, որ շարունակվել է մինչև նրա անկախության վերականգնումը։ Բանակը մասնակցել է նաև սեպարատիստական շարժումների դեմ պայքարին Աչեհում և Արևմտյան Իրիանում 1970-1990-ական թվականներին և ազգային-կրոնական հողի վրա ծավալված լուրջ անկարգությունների ճնշմանը 1990-2000-ական թվականներին։

Ինդոնեզիան ակտիվորեն մասնակցում է ՄԱԿ-ի խաղաղապահ գործողություններին․ 1950-ական թվականներից սկսած ընդհանուր առմամբ ավելի քան 15 800 մարդ է մասնակցել 18 երկրներում խաղաղություն հաստատելուն կամ պահպանելուն ուղղված հիմնական առաքելություններին։ 2011 թվականի դրությամբ՝ ինդոնեզական «երկնագույն սաղավարտները» տեղաբաշխվել են Սիերա Լեոնեում, Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությունում և Քուվեյթում։

Տնտեսություն և ֆինանսներ

Ընդհանուր դրություն, հիմնական ցուցանիշներ

Ինդոնեզիան գյուղատնտեսական-արդյունաբերական երկիր է։ Ազգային մրցունակության մակարդակով 2017 թվականին զբաղեցրել է 36-րդ տեղն աշխարհում։ Պատկանում է տնտեսական տեսանկյունից առավել հեռանկարային զարգացող երկրների թվին՝ այսպեղ կոչված տասնմեկի խմբին։

Ըստ գնողունակության համարժեքության համախառն ներքին արդյունքի ծավալը 2017 թվականի համար կազմել է 3,243 տրիլիոն ամերիկյան դոլար, ինչով այն զբաղեցրել է յոթերորդ տեղն աշխարհում և առաջինը Հարավարևելյան Ասիայում (շուրջ 12 400 դոլար մեկ բնակչի համար, ինչն զբաղեցնում է 124-րդ տեղն աշխարհում)։ Տնտեսական աճի տեմպը, որ գրանցվել է 2017 թվականին, կազմում է շուրջ 5,2 % (37-րդ տեղն աշխարհում)։ Պետական բյուջեի եկամտային մասը 2017 թվականին կազմել է 130,6 մլրդ ամերիկյան դոլար, ծախսը՝ 154,8 մլրդ դոլար, բյուջեի պակասորդը՝ 2,4 % ՀՆԱ-ից։

Դրամական միավորը ինդոնեզական ռուփիահն (ինդոն.՝ Rupiah) է, որի միջին փոխարժեքը 2016 թվականին կազմել է 13 240 ռուփիահ 1 ամերիկյան դոլարի դիմաց։ Մանրուն միավորը սենն (ինդոն.՝ sen) է, որ կազմում է մեկ հարյուրերորդ ռուփիահ։ Թղթադրամները թողարկում է երկրի կենտրոնական բանկը՝ Ինդոնեզիայի բանկը։

Գնաճի տեմպերը 2017 թվականի արդյունքներով կազմել է 4 % (156-րդ տեղն աշխարհում)։ Ազգային ոսկու արժութային պահուստները 2015 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ կազմել է 103,4 մլրդ դոլար։

Ինդոնեզական թղթադրամներ, որոնք շրջանառության մեջ են եղել 2009 թվականի դրությամբ

Տնտեսության համար, որը շուկայական է, բնութագրական է պետության ակտիվ դերը․ վերջինս տնօրինում է մոտ 140 խոշոր ձեռնարկություններ ազգային տնտեսության տարբեր սեկտորներում, ինչպես նաև վերահսկում մի շարք ապրանքների գները, ներառյալ հիմնական սննդամթերքներն ու վառելիքաքսանյութային ապրանքները։ ՀՆԱ-ի ծավալում արդյունաբերական արտադրության բաժինը 2015 թվականին կազմել է 42,8 %, ծառայությունների ոլորտինը՝ 43,6 %, գյուղատնտեսությանը՝ 13,6 %։ Ընդ որում՝ արդյունաբերության ոլորտում զբաղված է աշխատող բնակչության 13,2 %-ը, գյուղատնտեսության ոլորտում՝ 38,9 %-ը, ծառայությունների ոլորտում՝ 47,9 %-ը։ Աշխատունակ բնակչության ընդհանուր թվաքանակը կազմում է 122,4 մլն մարդ (4-րդ տեղն աշխարհում), գործազրկության մակարդակը՝ 5,5 % (60-րդ տեղն աշխարհում)։

Բնակչության համար բնութագրական է նշանակալի սոցիալ-տնտեսական շերտավորումը, 10 % կազմող ամենաունևորների եկամուտները գրեթե 11 անգամ գերազանցում են 10 % ամենաաղքատ ինդոնեզացիների եկամուտները։ Բնակչության ավելի քան 13 %-ն ապրում է աղքատության մակարդակից ցածր։

Տնտեսության համար լուրջ խնդիր է կաշառակերությունը․ «Transparency International» կազմակերպության կազմած վարկանշային աղյուսակում Ինդոնեզիան երկար ժամանակ տեղ է զբաղեցնում երկրորդ հարյուրյակի սկզբում։

2008-2009 թվականների համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամն Ինդոնեզիան վերապրել է ընդհանուր առմամբ բարեհաջող կերպով, նրա հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշները նվազել են չնչին չափով և արագ վերադարձել են նախաճգնաժամային մակարդակին, ինչից հետո վերականգնվել է դրական դինամիկան։ 2011 թվականի դեկտեմբերին Fitch միջազգային վարկանշային գործակալությունը բարձրացրել է Ինդոնեզիայի վարկային վարկանիշը «կայունից» մինչև «ներդրումային» մակարդակ, 2012 թվականին երկրի վարկանիշի նմանատիպ բարձրացում է կատարել Moody’s գործակալությունը։

Արդյունաբերություն

2014 թվականի դրությամբ՝ ՀՆԱ-ի կազմում արդյունաբերական արտադրության բաժինը կազմել է 45,5 %, այդ ծավալի ավելի քան երկու երրորդը բաժին է ընկնում մշակող արտադրաճյուղերին։ Ընդ որում՝ արտադրության բնագավառում աշխատողների թիվը մեծ չէ և կազմում է աշխատունակ բնակչության 13 %-ից քիչ։ Աճի տեմպը զգալիորեն ցածր է, քան ընդհանուր տնտեսությունինը, և 2014 թվականին կազմել է շուրջ 4,9 %։

Մշակման բնագավառում 2009 թվականին գրանցվել է ավելի քան 25 հազար ձեռնարկություն, որոնք ունեցել են խոշոր կամ միջին կարգավիճակ, ինչպես նաև ավելի քան 3,2 մլն փոքր ձեռնարկություններ ու տնային արտադրություններ։ Առավել նշանակալի ճյուղերից են սննդի արդյունաբերությունը (ոչ հումքային արտադրության շուրջ 19 %-ը, մոտ 6000 խոշոր ու միջին ձեռնարկություններ), քիմիական արտադրությունը (16 %, շուրջ 900 ձեռնարկություն), տեքստիլ արդյունաբերությունը (7 %, շուրջ 2000 ձեռնարկություն), ծխախոտի արդյունաբերությունը (7 %, ավելի քան 1600 ձեռնարկություն), մեքենանաերի ու սարքավորումների արդյունաբերությունը (7 %, շուրջ 600 ձեռնարկություն), ավտոմեքենաների արտադրությունը (6 %, ավելի քան 270 ձեռնարկություն), ցելյուլոզա-թղթային արդյունաբերությունը (6 %, ավելի քան 530 ձեռնարկություն), պատրաստի հագուստի արտադրությունը (4 %, ավելի քան 2000 ձեռնարկություն)։ Փոքր ձեռնարկությունների ու տնային արտադրությունների մեծ մասը գործում են թեթև ու սննդի արդյունաբերության տարբեր ճյուղերում, ներառյալ ավանդական արհեստները՝ բատիկի, կերամիկայի արտադրություն, փսիաթի գործում, փայտից ու ոսկորից տարբեր իրերի, պահանջված այլ հուշանվերների պատրաստում։

Արդյունահանման ոլորտում գործում են հիմնականում ազգային խոշոր ընկերություններ, որոնք զգալի մասը պատկանում է պետությանը, ինչպես նաև արևմտյան հումքային կորպորացիաներ։ Ազգային ընկերություններից ամենախոշորը պետական «Pertamina» մոնոպոլիան է, որ վերահսկում է նավթի արդյունահանումն ու մշակումը։

Ավանդաբար մեծ մասշտաբներով արդյունահանվում է ածխածնային հումք․ նավթի արդյունահանումը 2009 թվականին կազմել է ավելի քան 1,02 մլն բարել օրական (37-րդ տեղն աշխարհում), բնական գազինը՝ 85,7 մլրդ քառ․ մետր մեկ տարում (8-րդ տեղն աշխարհում)։ Բավական նշանակալի է նաև քարածխի արդյունահանումը․ 2014 թվականին նրա ծավալը կազմել է 458 մլն տոննա (5-րդ տեղն աշխարհում),իսկ այդ հումքի արտահանման ծավալով Ինդոնեզիան զբաղեցրել է երկրորդ տեղն աշխարհում։ Դրանից բացի արդյունաբերական ծավալներով արդյունահանվում են Ինդոնեզիայում հանդիպող օգտակար հանածոները։

Գյուղատնտեսություն

Հերկում ավանդական եղանակով․ գութանին լծված է երկու գոմեշ, Կենտրոնական Ճավա

Ինդոնեզիայի մշակաբույսերը՝ 2009 թվականի տվյալներով

Գյուղատնտեսությունը պատմականորեն Ինդոնեզիայի տնտեսության հիմնական ճյուղն է, որ տալիս է ՀՆԱ-ի 14 %-ից ոչ ավելին, սակայն աշխատանքով ապահովում բնակչության զգալի մասին՝ շուրջ 32 %։ Սակայն նրա բաժինը ՀՆԱ-ի ծավալում և զբաղվածության տեսանկյունից գնալով նվազում է։

Գյուղատնտեսության հիմնական ճյուղը երկրագործությունն է։ Մշակվող հողերը կազմում են երկրի տարածքի շուրջ 13 %-ը, իսկ նրանց մակերեսով Ինդոնեզիան աշխարհում զբաղեցնում է 7-րդ տեղը։ Մշակվող հողերի շուրջ մեկ երրորդը ոռոգվում են։ Բազմաթիվ գյուղատնտեսական կուլտուրաների արտադրությամբ Ինդոնեզիան առաջատար տեղ է զբաղեցնում աշխարհում։

Հիմնական սննդային մշակաբույսերն են՝ բրինձ (2009 թվականին բերքը կազմել է 64,4 մլն տ, 3-րդ տեղն աշխարհում), կասավա (22 մլն տ, 1-ին տեղն աշխարհում), կոկոս (21,5 մլն տ, 1-ին տեղն աշխարհում), եգիպտացորեն (16,9 մլն տ, 4-րդ տեղն աշխարհում), բանան (6,3 մլն տ, 6-րդ տեղն աշխարհում), բաթաթ (2 մլն տ, 4-րդ տեղն աշխարհում)։ Մեծ ծավալներով աճեցվում են յուղային արմավենի (22,5 մլն տ արմավենու յուղ, 1-ին տեղն աշխարհում), սագոյի արմավենի (5,2 մլն տ սագո, 1-ին տեղն աշխարհում), շաքարեղեգ (26,5 մլն տ, 10-րդ տեղն աշխարհում), կակաոյի հատիկներ (800 հազար տ, 2-րդ տեղն աշխարհում), սուրճ (700 հազար տ հատիկ, 4-րդ տեղն աշխարհում), ծխախոտ (181 հազար տ, 6-րդ տեղն աշխարհում), թեյ (160 հազար տ, 7-րդ տեղն աշխարհում), մեխակ (81 հազար տ, 1-ին տեղն աշխարհում), տաքդեղ (80 հազար տ, 2-րդ տեղն աշխարհում)։ Տեխնիկական մշակաբույսերից ամենամեծ նշանակությունն ունեն կաուչուկատու բույսերը (2,8 մլն տ բնական կաուչուկ, 2-րդ տեղն աշխարհում)։

Անասնաբուծությունը քիչ է զարգացած։ Խոշոր եղջերավոր անասունների ընդհանուր թվաքանակը 2010 թվականին կազմել է 15,23 մլն գլուխ, այդ թվում՝ 13,5 մլն մսատու կովեր, 0,53 մլն կաթնատու կովեր և 1,2 մլն գոմեշ, որ գլխավորապես օգտագործվում են որպես լծկան անասուններ։ 2008 թվականի տվյալներով՝ այծերի գլխաքանակը կազմել է 15,8 մլն, ոչխարներինը՝ 10,3 մլն, խոզերինը (բուծվում են գլխավորապես ոչ մուսուլմանների կողմից)՝ 5,5 մլն։ Հիմնական ընտանի թռչունը հավն է․ 2008 թվականին եղել է 68 մլն ածան հավ, արտադրվել է ավելի քան 1,2 մլրդ մսացու ճուտ, ավելի քան 1 մլն տոննա ձու։

Պատմականորեն մեծ նշանակություն ունի ձկնորսությունը․ ձկնորսության և ծովային մթերքների արդյունահանման ծավալով (ավելի քան 5,1 մլն տ) 2009 թվականին Ինդոնեզիան զբաղեցրել է երրորդ տեղն աշխարհում, հիմնական արդյունաբերական տեսակներն են թյուննոսը, թյունիկը, սարդինան, ծովային պերկեսը, էպինեֆելուսը, մանր ծովախեցգետինները։ Ձկնորսության հետ ծավալով գրեթե հավասարվում է արագորեն զարգացող ձկնաբուծությունը․ արհեստականորեն աճեցված ձկան ու ծովամթերքների ծավալով (ավելի քան 4,7 տ) 2009 թվականին Ինդոնեզիան զբաղեցրել է երկրորդ տեղն աշխարհում։ Հիմնական բուծվող տեսակներն են տիլապիան, գետածածանը, ծովախեցգետինները, լայնորեն տարածված է մարգարտի աճեցումը։

Կարևոր ճյուղերից է անտառտնտեսությունը․ 2009 թվականին Ինդոնեզիայում մթերվել է 98,7 մլն մ³ փայտ (8-րդ տեղն աշխարհում), որից 36,4 մլն մ³-ը՝ արդյունաբերական նշանակության գերաններ։ Այդ ոլորտում լուրջ խնդիր են անտառի ապօրինի հատումներն ու փայտի թանկարժեք տեսակների արտահանումը մաքսանենգ ճանապարհով։

Ծառայությունների ոլորտ

Ծառայությունների ոլորտն ավանդաբար կարևոր տեղ է զբաղեցրել Ինդոնեզիայի տնտեսության մեջ (ներառյան գաղութային շրջանը), սակայն նրա ինտենսիվ նպատակաուղղված զարգացումը վերաբերում է 1970-1980-ական թվականների տնտեսական արդիականացման ժամանաշրջանին։ Մինչ 2010 թվական ՀՆԱ-ում ծառայությունների ոլորտի բաժինը կազմել է 37,6 %, այն ապահովել է երկրի աշխատունակ բնակչության գրեթե կեսի (48,9 %) զբաղվածությունը։ Ընդ որում՝ այդ ոլորտի արդյունավետությունն ու մրցունակությունը ինդոնեզիայի ընդհանուր տնտեսության համեմատությամբ մնում է ոչ բարձր, մասնավորապես տեխնոլոգիական ու ենթակառուցվածքային հետամնացության, որակավորված կադրերի բավարար չլինելու պատճառով։

2010 թվականին կառավարության կողմից ընդունվել է ծառայությունների ոլորտի զարգացման արագացման ծրագիր։ Նրա շրջանակներում դրված հիմնական խնդիրներն ե մինչև 2025 թվականը ՀՆԱ-ում նրա բաժնի պլանաչափ ավելացումը մինչև 55 %, ինչպես նաև նրա հիմնական՝ առողջապահության, տրանսպորտի և կապի, բանկային, առևտրի, տուրիստական սեկտորների, էներգետիկայի որակյալ արդիականացումը։

Բանկային սեկտոր

Ինդոնեզիայի վարկաֆինանսական համակարգը, ծանր ցնցումների ենթարկվելով 1997-1998 թվականների ճգնաժամի ընթացքում, ընդհանուր առմամբ կայունացել է 2000-ական թվականների սկզբին։ 2005 թվականին Ինդոնեզիայի բանկի կողմից սկսվել է երկարաժամկետ ծրագիր՝ ուղղված երկրում գործող մասնավոր բանկերի թիվը նվազագույնի հասցնելուն, մասնավորապես դրանցից առավել փոքրերը միավորվել են, իսկ փոքրերը միացվել ավելի խոշորներին։ 2011 թվականի մարտին Ինդոնեզիայում եղել է 122 կոմերցիոն բանկ, որոնցից 28-ը եղել են համատեղ բանկային ձեռնարկություններ արտասահմանյան գործընկերների հետ, 10-ի վերհսկիչ փաթեթը պատկանել է արտասահմանյան սեփականատերերի։ Նրանց 10 %-ը կազմող ամենախոշոր բանկերը վերահսկում են բանկային սեկտորի 63,4 %-ը, որի ընդհանուր միջոցների քանակը կազմում է շուրջ 353 մլրդ ԱՄՆ դոլար, իսկ մնացած բոլորը՝ առավելագույնը 1 % (սեկտորի մնացած 35,6 %-ը պատկանում է 4 պետական բանկերին, որոնց թվում է Ինդոնեզիայի բանկը)։ Մի շարք մասնավոր բանկեր իրականացնում են իսլամանկան բանկինգ, որի գործողությունների ընդհանուր ծավալը 2011 թվականին կազմել է բանկային օպերացիաների ընդհանուր ծավալի 3,3 %-ը։

2015 թվականի վերջի դրությամբ Ինդոնեզիայի բանկի վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը կազմել է 6,37 % (58-րդ տեղն աշխարհում), վարկավորման բազային տոկոսադրույքը կոմերցիոն բանկերի համար՝ 12,8 % (59-րդ տեղն աշխարհում)։

Առևտրի սեկտոր

Ներքին առևտրի ծավալը, ըստ 2010 թվականի տվյալների, կազմում է ավելի քան 50 մլրդ ԱՄՆ դոլար (ՀՆԱ-ի շուրջ 5 %), առևտրի կետերի քանակը գերազանցում է 2,5 միլիոնը (երկրորդ տեղն աշխարհում Հնդկաստանից հետո)։ Առևտրային ցանցի ինտենսիվությունն Ինդոնեզիայի տարբեր շրջաններում ընդհանուր առմամբ համեմատական է բնակչության թվին։ Այսպես, առևտրի կետերի 57 %-ը գտնվում է Ճավայում, 22 %-ը՝ Սումատրայում, 21 %-ը՝ երկրի մնացած տարածքներում։

Առևտրի սեկտորի համար բնութագրական է ենթակառուցվածքային անմիօրինակությունը․ եթե խոշոր քաղաքներում կան մեծ թվով ժամանակակից տիպի խանութներ,ապա ոչ մեծ բնակավայրերում առևտուրն ապահովվում է գլխավորապես փոքրիկ կրպակների ու ավանդական շուկաների միջոցով։ Ընդհանուր առմամբ, համաձայն Ինդոնեզիայում ընդունված դասակարգման, 2010 թվականի դրությամբ ժամանակակից խանութների թվին է դասվել 18 152 առևտրի կետ, որոնցից 154-ը դասակարգվել է որպես հիպերմարկետ, շուրջ 2000-ը՝ որպես մասնագիտացված խանութ կամ սուպերմարկետ, մյուսները՝ որպես «մինիմարկետ»։ 1990-2000-ական թվականներին տեղի է ունեցել ժամանակակից առևտրային ձեռնարկությունների թվի աճ և միաժամանակ ավանդականների թվի կրճատում։ Այսպես, 2010 թվականին երկրի առևտրի կետերի ընդհանուր քանակը 2009 թվականի համեմատությամբ կրճատվել է 1,3 %-ով, իսկ ժամանակակից տիպի խանութների թիվը նույն ժամանակաընթացքում ավելացել է 38 %-ով։ Սակայն ընդհանուր առմամբ, ըստ պրոֆիլային ինդոնեզական իշխանությունների գնահատականի, առևտրի սեկտորի ենթակառուցվածքային ու տեխնոլոգիական ապահովումը մնում է անբավարար։

Զբոսաշրջություն

Ինդոնեզիայի իշխանություններն ավանդաբար ակտիվ ջանքեր են գործադրում երկրում զբոսաշրջության զարգացման ուղղությամբ։ Շեշտը դրվում է առաջին հերթին օտարերկրացի այցելուների թվի ավելացման վրա, որոնք ավելի հեռանկարային են տնտեսության տեսանկյունից։ 1980-ական թվականներից զգալի միջոցներ են ներդրվում հյուրանոցային ֆոնդի ու այլ համապատասխան ենթակառուցվածքների արդիականացման ու ընդլայնման, ինչպես նաև ազգային զբոսաշրջային օբյեկտներըի մասսայականացման ուղղությամբ։ Այդ հարցում դրական դեր է կատարում ինչպես պատմամշակութային, այնպես էլ բնության հուշարձանների մեծաթիվ լինելը, որոնց թվում կան նաև այնպիսիք, որ ունեն համաշխարհային նշանակություն։ Մասնավորապես 2012 թվականին երկրում եղել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում ընդգրկված ութ օբյեկտ (դրանց թվով Ինդոնեզիան զբաղեցնում է առաջին տեղը Հարավարևելյան Ասիայի երկրների շարքում)։

Դրա հետ միասին, սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամը, քաղաքական ցնցումները, ազգային-կրոնական հողի վրա լարվածության սրումը և ահաբեկչական գործողությունների ավելացումը, որ տեղի են ունեցել 1990-ական թվականների վերջին և 2000-ական թվականների սկզբին, զգալիորեն նվազեցրել են ձեռնարկվող միջացառումների արդյունավետությունը։ ԵՐկիր այցելող օտարերկրացի զբոսաշրջիկների թվի կայուն աճն սկսվել է միայն 2007 թվականին, սակայն բյուջեում համապատասխան համալրումների քանակը մնացել է բավական անկայում։ 2011 թվականի արդյունքներով՝ կանխատեսվում է նկատելի աճ՝ 7,7-ից 8,3 մլրդ դոլար (ՀՆԱ-ի շուրջ 8 %-ը)։

Այցելուների թվում ավանդաբար մեծ տեղ են գրավում Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում Ինդոնզիային հարևան երկրների՝ Սինգապուրի (2010 թվականին՝ շուրջ 1,37 մլն մարդ), Մալայզիայի (1,28 մլն մարդ), Ավստրալիայի (0,77 մլն մարդ), Չինաստանի (0,47 մլն մարդ), Ճապոնիայի (0,42 մլն մարդ) բնակիչները։

Էներգետիկա

Էլեկտրաէներգիայով ապահովված է Ինդոնեզիայի բնակչության շուրջ 65 %-ը։ Էլեկտրոկանության ազգային պահանջմունքը բավարարվում է բացառապես սեպական միջոցներով․ էլեկտրաէներգիայի ներմուծում, ինչպես նաև արտահանում չի կատարվում։ 2009 թվականին էլեկտրաէներգիայի արտադրության ծավալը կազմել է ավելի քան 142,2 մլրդ կՎտ/ժ (24-րդ տեղն աշխարհում) օգտագործման 127,2 մլրդ կՎտ/ժ (26-րդ տեղն աշխարհում) մակարդակի դեպքում․ այդ թվերի տարբերությունը կազմել են տեղափոխման ու տարածման ժամանակ եղած կորուստները՝ ավելի քան 15 մլրդ կՎտ/ժ։ Էլեկտրաէներգիայի սպառման շուրջ 40,5 %-ը կատարվում է արդյունաբերության և շինարարության ոլորտում, 39,3 %-ը՝ բնակչության կենցաղային կարիքների համար, մնացածը՝ գյուղատնտեսության և տնտեսության մյուս ճյուղերի։ Էլեկտրամատակարարման ոլորտում մենաշնորհը պատկանում է Պետական էլեկտրաէներգետիկական ընկերությանը (ինդոն.՝ Perusahaan Listrik Negara)։

Էլեկտրաէներգիայի մեծ մասը՝ 87,2 %, արտադրվում է ջերմաէլեկտրակայաններում, որոնցից 44,9 %-ն օգտագործում է ածուխ, 26,5 %-ը՝ նավթ, 15,8 %-ը՝ բնական գազ։ Էլեկտրաէներգիայի 7,9 %-ն արտադրվում է հիդրոէլեկտրակայաններում 4,9 %-ը՝ էներգիայի այլընտրանքային աղբյուրներ օգտագործող կայանները (առաջին հերթին՝ երկրաջերմային), ինչպես նաև կան բիովառելիքով աշխատող կայաններ, իսկ մնացածները շատ քիչ են)։ 2011 թվականի վերջի տվյալներով՝ երկրում ատոմակայաններ չկան։ Դրանց կառուցման հարցն ակտիվորեն քննարկվել է Ինդոնեզիայի իշխանությունների կողմից 1997 թվականից, 2006 թվականին ընդունվել է սկզբունքային որոշում հօգուտ ատոմային էներգետիկայի օգտագործման։ Ըստ կառավարական ծրագրի՝ նախատեսվում է մինչև 2025 թվականը կառուցել չորս ատոմակայաններ 7 ԳՎտ ընդհանուր հզորությամբ։

Արտաքին առևտուր և արտասահմանյան ներդրումներ

Արտաքին առևտրի ծավալը 2017 թվականին կազմել է 299 մլրդ ԱՄՆ դոլար՝ 38,6 մլրդ դոլարի չափով դրական հաշվեմնացորդով։ Արտահանման ծավալը կազմել է 168,8 մլրդ դոլար, ներմուծմանը՝ 130,2 մլրդ դոլար (երկու ցուցանիշներով էլ աշխարհում զբաղեցրել է 30-րդ տեղը)։

Արտահանվում է հիմնականում գազ, նավթ, էլեկտրական սարքավորումներ, տեքստիլ, փայտ, նրբատախտակ, կաուչուկ։ Ներկրվում են գլխավորապես մեքենաներ ու սարքավորումներ, նավթ, քիմիական արտադրության ու նավթամշակման ապրանքներ, պարենամթերքների առանձին տեսակներ։ Ներկրվող նավթի ծավալը 2000-ականների կեսերից գնալով ավելի է գերազանցում արտահանվող նավթի ծավալը, ինչը պատճառ է դարձել 2008 թվականին Ինդոնեզիայի՝ Նավթ արտահանող երկրների կազմակերպությունից դուրս գալու համար, որի կազմում ընդգրկված էր 1962 թվականից։

2017 թվականի դրությամբ՝ Ինդոնեզիայից արտահանվող ապրանքների հիմնական սպառողներն են Չինաստանը՝ 13,6 %, ԱՄՆ-ն՝ 10,6 %, Ճապոնիան՝ 10,5 %, Հնդկաստանը՝ 8,4 %, Սինգապուրը՝ 7,6 %, Մալայզիան՝ 5,1 %, Հարավային Կորեան՝ 4,8 %։ Ապրանքներ ներմուծվում են մեծ մասամբ Չինաստանից՝ 23,2 %, Սինգապուրից՝ 10,9 %, Ճապոնիայից՝ 10 %, Թաիլանդից՝ 6 %, Մալայզիայից՝ 5,6 %, Հարավային Կորեայից՝ 5,3 %, ԱՄՆ-ից՝ 5,2 %։

Ինդոնեիզիայի տնտեսությունում արտասահմանյան ուղղակի ներդրումների ծավալը 2010 թվականին կազմել է շուրջ 85,6 մլրդ դոլար (38-րդ տեղն աշխարհում)։ Ինդոնեզացի ներդրողների կողմից արտասահմանում ներդրվել է ավելի քան 33 մլրդ դոլար (37-րդ տեղն աշխարհում)։

Տրանսպորտ, ենթակառուցվածքներ, կապ

Սուրաբայայի Թանջունգ Պերակ նավահանգստի ուղևորների տերմինալը, որ խոշորագույններից մեկն է աշխարհում

Ջրային տրանսպորտ

Հաշվի առնելով երկրի կղզեխմբային կառուցվածքը՝ ջրային տրանսպորտը պատմականորեն հատուկ դեր է կատարում նրա սոցիալ-տնտեսական կյանքում։ Պաշտոնապես գրանսված ներպետական ծովային ուղիների երկարությամբ, որ կազմում է 21 579 կմ 2011 թվականի դրությամբ, երկիրն զբաղեցնում է հինգերորդ տեղն աշխարհում։

Նավարկում է օվկիանոսային դասի 1244 նավ, որոնցից 87-ը գրանցված է այլ երկրներում, իսկ 65-ը պատկանում է օտարերկրացի սեփականատերերի։ 17 նավ ուղևորատար է, 47-ը՝ ուղևորա-բեռնատար, մնացածը՝ բեռնատար։ Խոշորագույն ծովային նավահանգիստները գտնվում են Ջակարտայում, Սուրաբայայում, Բանջարմասինում, Պալեմբանգում, Բելավանում։

Գետային տրանսպորտն այս կամ այն կերպ օգտագործվում է գրեթե ամենուր, սակայն որպես բեռների և ուղևորների փոխադրման միջոց կարևոր նշանակություն ունի առաջին հերթին Կալիմանտանում ինչպես այնտեղ առավել ջրառատ գետերի առկայության, այնպես էլ կղզու ինդոնեզական հատվածում տրանսպորտի մյուս տեսակների ոչ բավարար զարգացվածության պատճառով։

Ավտոտրանսպորտ

Ավտոմոբիլային ճանապարհների երկարությամբ՝ 437 759 կմ 2008 թվականի դրությամբ, երկիրն աշխարհում զբաղեցնում է 14-րդ տեղը։ Այդ ճանապարհներից 258 744 կմ ունի ասֆալտե կամ այլ ծածկ, 179 015 կմ բնահողային է։ Ճանապարհային ցանցի խտությունն ու որակը երկրի տարբեր շրջաններում անհավասար է և կախված է այդ տարածաշրջանների բնակչության թվաքանակի ու տնտեսական զարգացվածության մակարդակից․ այդ տեսանկյունից ամենաբարձր մակարդակն առկա է Ճավայում, ամենացածրը՝ Կալիմանտանի ու Նոր Գվինեայի ինդոնեզական տարածքներում։ Երթևեկությունը ձախակողմյան է։

2011 թվականի վերջի դրությամբ՝ Ինդոնեզիայում պաշտոնապես գրանցված էր ավելի քան 85,6 մլն ավտոտրանսպորտային միջոց, այդ թվում՝ ավելի քան 68,8 մլն մոտոցիկլետ, մոտոռոլլեր և մոպեդ, ավելի քան 9,5 մլն թեթև մարդատար ավտոմեքենա, ավելի քան 4,9 մլն բեռնատար, ավելի քան 2,2 մլն ավտոբուս։

Երկաթուղային տրանսպորտ

Երկաթուղային տրանսպորտն սկսել է զարգանալ նիդերլանդական գաղութացման շրջանում (առաջին երկաթգիծը կառուցվել է 1867 թվականին)։ 2009 թվականի դրությամբ՝ երկաթգծերի երկարությունը կազմում է 565 կմ։ Որպես ազգային չափանիշ ընդունված է 1067 մմ լայնություն ունեցող երկաթգիծը։ Երկաթուղային ուղիների ցանցի զարգացման համար բնութագրական են տարածաշրջանային այն նույն համամասնությունը, ինչ ավտոմոբիլային ճանապարհների դեպքում։

2011 թվականի վերջի դրությամբ՝ երկրի ոչ մի քաղաքում մետրոպոլիտեն չկա։ 1990-ական թվականների կեսերից սկսել են մշակվել Ջակարտայում մետրոպոլիտեն ստեղծելու պլաններ։ 2004 թվականին ընտրությունը կատարվել է հօգուտ Ինդոնեզիայի մայրաքաղաքում համակցված արագընթաց երկաթուղային համակարգի ստեղծման (անգլ.՝ Jakarta Mass Rapid Transportation), որում պետք է համակցվեն էստակադային մոնոռելսն ու մետրոպոլիտենը։ Նրա առաջին հատվածի գործարկումը նախատեսվել է 2019 թվականի սկզբին։

Ինդոնեզիայի խոշորագույն ավիաընկերության՝ «Գարուդա Ինդոնեսիայի» (Garuda Indonesia) «Բոինգ-737» ինքնաթիռ Ջակարտայի օդանավակայանում

Օդային տրանսպորտ

Քաղաքացական ավիափոխադրումների հիմքերը դրվել են գաղութային ժամանակաշրջանում՝ 20-րդ դարի սկզբին․ առաջին օդանավակայանը (Քեմայորանը Ջակարտայում) բացվել է 1910 թվականին։ 2010 թվականի դրությամբ՝ երկրում գործում է 684 օդանավակայան (10-րդ տեղն աշխարհում), ինչպես նաև ուղղաթիռների 64 կայան։ 171 օդանավակայան ունի ասֆալտապատ կամ բետոնապատ թռիչքուղիներ, 513-ը՝ բնահողային։

2011 թվականի դրությամբ Ինդոնեզիայում գործում է կանոնավոր ուղևորափոխադրումներ իրականացնող 17 ավիաընկերություն, ոչ կանոնավոր ուղևորափոխադրումներ իրականացոնղ 32 ընկերություն, կանոնավոր բեռնափոխադրումներ իրականացնող 3 ընկերություն և ոչ կանոնավոր բեռնափոխադրումներ իրականացնող 1 ընկերություն։ Դրանից բացի, մի շարք շրջաններում անհրաժեշտության դեպքում ուղևորափոխադրումներ և բեռնափոխադրումներ կատարում է ռազմատրանսպորտային ավիացիան ։

Տրանսպորտի այլ տեսակներ

Զգալի զարգացում է ապրել խողովակաշարային տրանսպորտը, որն առաջին հերթին օգտագործվում է ածխաջրածնային հումքի տեղափոխման համար։ Ինդոնեիզայի տարածքում և նրան հարող ծովային տարածքներում, ըստ 2010 թվականի տվյալների, անցկացվել է 7165 կմ գազատար, 5984 կմ նավթամուղ, 885 կմ խողովակաշար գազային խտվածքի տեղափոխման համար և 617 կմ այլ նշանակության խողովակաշար։

Երկրի տարբեր շրջաններում իրենց որոշակի կարևորությունը պահպանում է կենդանաքարշ տրանսպորտը․ ինչպես գյուղական, այնպես էլ քաղաքային տարածքներում որպես քարշող ուժ օգտագործվում են ձիեր, ավելի հազվադեպ գոմեշներ։ Որպես անհատական տրանսպորտ ամենուր լայն տարածում են գտել հեծանիվները։ Դրանից բացի բազմաթիվ քաղաքներում որպես հասարակական տրանսպորտ օգտագործվում են հեծանիվ-ռիքշաները (ինդոն.՝ becak)։

Կապ

Բնակչությանը կապի միջոցներով ապահովելու մակարդակով Ինդոնեզիան գտնվում է միջին զարգացած երկրների ստորին խմբում, սակայն 2000-ական թվականներին այդ սեկտորը բնութագրվել է բարձր դրական դինամիկայով, մասնավորապես հեռախոսային կապի ոլորտում։ Այսպես, 100 մարդու հաշվով երկրում կա 14,8 ստացիոնար հեռախոսային գիծ (տասնամյակի ընթացքում ավելացել է գրեթե 5 անգամ) և 69,2 պայմանագիր բջջային կապից օգտվելու համար (ավելացել է 38 անգամ)։ Բնակչության 90 %-ն ապրում է բջջային հեռախոսակապի հասանելիության գոտում։ Երկրի հեռախոսային կոդն է + 62։

Բավական արագ է տարածվում նաև ինտերնետային կապի հասանելիությունը․ եթե 2000 թվականին դրանից օգտվում էր բնակչության 1 %-ից էլ քիչ մասը, ապա 2007 թվականին այդ ցուցանիշը կազմել է8, 9 %, 2009 թվականին՝ 16,1 %։ Դա Ինդոնեզիային թույլ է տվել զբաղեցնել չորրորդ տեղն Ասիայում համացանցից օգտվողների բացարձակ թվով՝ զիջելով Չինաստանին, Հնդկաստանին ու Ճապոնիային։ Լայնաշերտ գերարագ ինտերնետի հասանելիությունը, որ մնում է սահմանափակ, տարածվում է նույնպիսի բարձր տեմպերով․ 2007 թվականին այն հասանելի է եղել բնակչության 0,34 %-ին, 2009 թվականին՝ 0,72 %-ին։ 2009 թվականին 100 մարդու հաշվով եղել է ընդամենը 2 անհատական համակարգիչ, մեկ միլիոն բնակչությանը՝ 2,1 անվտանգ վեբ սերվեր։ Ազգային դոմենն է .id։

Արբանյակային կապն ապահովվում է «Պալապա» ազգային արբանյակային ծրագրի շրջանակներում, որն իրականացվում է 1976 թվականից։ Ծրագրի սկզբից ի վեր գործարկվել է 10 գեոստացիոնար արբանյակ, որոնցից վերջինը՝ «Պալապա-D», գործարկվել է 2009 թվականի օգոստոսին։

Առողջապահություն

Խմելու ջրի որակի բարձրացման համար գյուղական վայրերում սանիտարահամաճարակաբանական ծառայությունների կողմից ակտիվորեն օգտագործվում է ախտահանումն արևի լույսի օգնությամբ

Առողջապահության ազգային համակարգը լիակատար կերպով կրել է 1997-1998 թվականների ճգնաժամի հետևանքները։ Մինչ 2000-ական թվականի սկիզբը կառավարության կողմից սկսվել է նրա վերականգնման ու հետագայում նրա արդյունավետության բարձրացման լայնամասշտաբ ծրագիր, որի կարևորագույն տարրն ապակենտրոնացման վրա հիմնվելն է, ինչպես նաև հեռադիր բնավայրերում աշխատող բուժանձնակազմի վարձատրության բարեփոխումը և անձնակազմի համալրումը հեռադիր բնակավայրերում։ Նմանատիպ միջոցառումները դրական են ազդել առողջապահական համակարգի վրա ըստ մի շարք ցուցանիշների։ Այսպես, համաձայն Հաաշխարհային բանկի զեկույցի՝ մանկական մահացությունը նվազել է գրեթե կրկնակի։ Մինչև 5 տարեկան երեխաների մահացությունն Ինդոնեզիայում, ըստ ԱՀԿ տվյալների՝ համեմատած Հարավարևելյան Ասիայի այլ երկրների, կազմում է միջինից ցածր ցուցանիշ։ 2014 թվականի հունվարից մեկնարկել է ինդոնեզիացի ազգաբնակչության առողջության ապահովագրության հատուկ ծրագիր, որը կոչվում է Badan Penyelenggara Jaminan Sosial։

1950-ականներից, Բադունգ պլանին համապատասխան՝ կառավարությունն սկսեց ծրագիր, որի շնորհիվ ինտեգրացվեցին կանխարգելիչ և բուժական համակարգերը, ինչպես նաև հիմնադրվեցին հասարակական առողջապահական կենտրոններ՝ այսպես կոչված պուսկեմասներ (Pusat Kesehatan Masyarakat) և ենթաշրջանային բժշկական կենտրոններ՝ պուստուներ (Puskemas pembantu), որոնք հագեցած էին պատշաճ սարքավորումներով և որակավորված բուժանձնակազմով։ Յուրաքանչյուր պուսկեմաս սպասարկում է մոտավորապես 30000  մարդու, իսկ յուրաքանչյուր պուստու՝ մոտավորապես 3000 մարդու։ Ապակենտրոնացված համակարգը թույլ տվեց նվազեցնել ադմինիստրատիվ բյուրոկրատական խոչընդոտները և բարձրացրեց հանրային առողջապահական ծառայությունների արդյունավետությունը։ Յուրաքանչյուր պուսկեմասի կցված են ոչ միայն պուստուներ, այլև գյուղական առողջապահական կենտրոններ՝  պոլինդեսներ (Pondok Bersalin Desa), ինտեգրացված առողջապահական կետեր՝ պոսյանդուներ (Pos Pelayanan Terpadu) և գյուղական առողջապահական կետեր՝ պոսկեսդեսներ (Pos Kesehatan Desa)։ Ըստ ծառայությունների մակարդակի՝ ինդոնեզիական բժշկական կենտրոնները բաժանվում են ընդհանուր և մասնագիտացված հիվանդանոցների, իսկ ըստ կառավարման՝ պետական և մասնավոր։ Ինդոնեզիայում բժշկական կենտրոնները դասակարգվում են նաև ըստ կարգերի՝ A, B, C, D: A կարգը համարվում է հիվանդանոցի բարձրագույն կարգ և գործում է նաև որպես ռեֆերենս բժշկական կենտրոն։

Իր զարգացման ընթացքում ինդոնեզիական առողջապահական համակարգը բուժական միջոցառումների վրա առավելապես կենտրոնացված լինելուց հետզհետե անցում է կատարել դեպի բուժկանխարգելիչ միջոցառումներ։

Ընդյալնվում է բժշկական ենթակառուցվածքը ստորին մակարդակում։ Մինչ 2000-ականների վերջը յուրաքանչյուր շրջանում (կեչամատան) գոյություն ուներ առնվազն մեկ բժշկական կենտրոն (այսպես կոչված հասարակական առողջապահության կենտրոն, ինդոն.՝ Pusat Kesehatan Masyarakat), որը ղեկավարում էր դիպլոմավորված բժիշկը, իսկ անձնակազմը կարող էր բժշկական օգնություն ցուցաբերել առնվազն ութ ուղղվածությամբ։

Վարչական ստորին մակարդակում՝ գյուղերում ու այլ բնակավայրերում, հնարավոր օժանդակ բուժկետերից բացի պարտադիր կան «գյուղական մանկաբարձական կետեր» (ինդոն.՝ Pondok Bersalin Desa, յուրաքանչյուրում առնվազն մեկը), ինչպես նաև այսպես կոչված սպասարկման միավորված կետեր (ինդոն.՝ Pos Pelayanan Terpadu), որոնք պատասխանատու են պարզագույն բժշկական օգնություն ցուցաբերելու և պատվաստումների համար։

Ընդհանուր առմամբ 5000 մարդու հաշվով աշխատում է մեկ բժիշկ, 1111 մարդու հաշվով կա մեկ հիվանդանոցային մահճակալ։

2013 թվականին առողջապահության բնագավառում պետական հատկացումները կազմել են ՀՆԱ-ի շուրջ 3,1 %-ը (180-րդ տեղն աշխարհում)։ Ինդոնեզացիների կյանքի սպասվող միջին տևողությունը, ըստ 2015 թվականի հաշվարկների, հասնում է 72,45 տարվա։

Ինդոնեզիան պատկանում է վարակիչ հիվանդությունների բարձր մակարդակ ունեցող երկրների թվին։ ՄԻԱՎ վարակների տարածման համար դրությունը նույնպես համեմատաբար բարենպաստ է։

Չնայած ընդհանուր առմամբ առողջապահությունն աստիճանաբար ապահովվում է կոնվենցիոն բժշկության միջոցներով, բավական լայն տարածում ունեն ինդոնեզական ժողովրդական բժշկության, ինչպես նաև չինական բժշկության մեթոդները։

Ըստ 2008 թվականի գնահատումների՝ բժշկական ապահովագրման այս կամ այն ձևով ապահովված է շուրջ 100 մլն ինդոնեզացի։

Կրթություն

Կրթության վրա պետության ծախսերը կազմում են ՀՆԱ-ի 2,8 %-ը (2008 թվական, 139-րդ տեղն աշխարհում)։ Գրագիտության մակարդակը չափահաս (15 տարեկանից մեծ) բնակիչների շրջանում 2009 թվականին կազմել է 94,7 %։ Անգրագետների քանակն արա կրճատվում է (2006 թվականից մինչև 2009 թվականի՝ գրեթե մեկ երրորդով), նրանց մեծ մասը կազմում են կանայք, որոնք ապրում են գյուղական վայրերում։

Դպրոցում սովորող երեխաների բացարձակ քանակով՝ ավելի քան 50 մլն մարդ, Ինդոնեզիան աշխարհում զբաղեցնում է երրորդ տեղը։ Դպրոցական կրթության ազգային համակարգն ունի երեք մակարդակ․ տարրական դպրոց (1-6-րդ դասարաններ, որտեղ սովորում են 7-12 տարեկան երեխաներ), առաջի աստիճանի միջնակարգ դպրոց (7-9 դասարաններ, 13-15 տարեկան) և երկրորդ աստիճանի միջնակարգ դպրոց (10-12 դասարաններ, 16-18 տարեկան)։ Աշխարհիկ դպրոցներից (ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր) բացի գործում են մասնավոր կրոնական դպրոցներ, որոնք ունեն նմանատիպ եռաստիճան կառուցվածք։ Դրանից բացի, երկրորդ մակարդակի միջնակարգ դպրոցներին են հավասարեցվում քոլեջները։

Պարտադիր են դպրոցական կրթության առաջին երկու մակարդակները, այսինքն՝ կրթության ինը տարին։ Տարրական դպրոց հաճախում է համապատասխան տարիքի երեխաների ավելի քան 95,1 %-ը, առաջին աստիճանի միջնակարգ դպրոց՝ ավելի քան 92,5 %-ը, երկրորդ աստիճանի միջնակարգ դպրոց՝ 71,6 %-ը։ Դպրոցի մեկ ուսուցչի հաշվով կա 20,1 աշակերտ (85-րդ տեղն աշխարհում)։

Բուհերում սովորում է շուրջ 4,8 մլն մարդ։ 19-23 տարեկանների շրջանում բարձրագույն կրթություն ունեցողները 2010 թվականին կազմել են 18,4 %։

2011 թվականի դրությամբ՝ երկրում գործում են 83 պետական և շուրջ 3000 մասնավոր բուհեր։ Դրանց շարքում առավել առաջատարներն են․

1. Բանդունգի ճարտարագիտական համալսարան (ինդոն.՝ Institut Teknologi Bandung)
2. Գաջա Մադա համալսարան (Ջոկյակարտա)
3. Ինդոնեզիայի համալսարան (Դեպոկ)
4. Բոգորի գյուղատնտեսության ինստիտուտ (ինդոն.՝ Institut Pertanian Bogor)
5. Գունադարմա համալսարան (ինդոն.՝ Universitas Gunadarma, Դեպոկ)
6. Դիպոնեգորո համալսարան (ինդոն.՝ Universitas Diponegoro, Սեմարանգ)
7. Նոյեմբերի 10-ի տեխնոլոգիական համալսարան (ինդոն.՝ Institut Teknologi Sepuluh Nopember, Սուրաբայա)
8. Ինդոնեզիայի մանկավարժական համալսարան (ինդոն.՝ Universitas Pendidikan Indonesia, Բանդունգ)
9. Մարտի տասնմեկի համալսարան (ինդոն.՝ Universitas Sebelas Maret, Սուրակարտա)
10. Հյուսիսային Սումատրայի համալսարան (ինդոն.՝ Universitas Sumatera Utara, Մեդան)

Գիտություն

Կասպար Գեորգ Ռեյնվարդտ, գերմանական ծագմամբ նիդերլանդացի բնախույզ, Ինդոնեզիայի ռաջին գիտական հիմնարկի՝ Բոգորի բուսաբանական այգու հիմնադիրն ու առաջին տնօրենը

Տեղի գիտական դպրոցի հիմքերը դրվել են դեռ նիդերլանդական գաղութային վարչության կողմից։ 19-րդ դարում նրա կողմից ստեղծվել են առաջին գիտահետազոտական հիմնարկները՝ Բոգորի բուսաբանական այգին, որին հետագայում փոխանցվել են բուսաբանական հետազոտությունների ինստիտուտը (1884 թվական) և գյուղատնտեսական փորձակայանը (1876 թվական), գեոդեզիայի ինստիտուտը Բանդունգում (1855 թվական), օդերևութաբանության և գեոֆիզիկայի ինստիտուտը Ջակարտայում (1866 թվական), Էյքմանի բժշկական ինստիտուտը և ռազմականի հիգիենայի ինստիտուտը Ջակարտայում (երկուսն էլ՝ 1888 թվական), Պաստերի ինստիտուտի մասնաճյուղը և երկրաբանական լաբորատորիա Բանդունգում (երկուսն էլ՝ 1890 թվական)։ 20-րդ դարում հիմնադրվել են մասնավորապես անասնաբուժական ինստիտուտը (1908 թվական) և անտառաբուծական ինստիտուտը (1913 թվական) Բոգորում, ջրաբանության և հիդրոմետրիայի ինստիտուտը Բանդունգում (1914 թվական), ծովային հետազոտությունների ինստիտուտը Ջակարտայում (1919 год)։

Ինդոնեզիայի գիտական հիմնարկներում 19-րդ դարում և 20-րդ դար առաջին չորս տասնամյակներում հետազոտություններն անցկացվել են հիմնականում նիդերլանդացի մասնագետների կողմից, նրանց խնդիրները որոշվել են գաղութային տնտեսության պահանջմունքներով և հոլանդական համայնքի հատուկ կարիքներով։ Այնուամենայնիվ, երկրի անկախացումից հետո նրա՝ գաղութարարների կողմից ստեղծված ակադեմիական ու հետազոտական բազայի զգալի մասն օգտագործվել է ինդոնեզական ազգային գիտական ենթակառուցվածքների կայացման ընթացքում։ Մասնավորապես, հոլանդական գիտական գործունեության առաջնությունների ազդեցությամբ գաղութում ձևավորվել են ժամանակակից ինդոնեզական գիտության առաջատար ճյուղերը՝ գյուղատնտեսական ու կենսաբանական գիտաճյուղերը, անասնաբուժությունը։

Հոլանդացիների կողմից ստեղծված գիտական հիմնարկների զգալի մասը երկրի անկախության ժամանակաշրջանում վերակազմավորվել է ու խոշորացվել, զուգահեռաբար ստեղծվել են գիտական ենթակառուցվածքի նոր օբյեկտներ երկրի գրեթե բոլոր խոշոր քաղաքներում։ Մասնագիտացված գիտական կենտրոններից բացի 1940-ական թվականների վերջերից սկսել են ստեղծվել երկրի տարբեր համալսարանների գիտական ենթաբաժիններ։ Համաձայն սահմանված վարչական պրակտիկայի՝ գիտահետազոտական ինստիտուտների և խոշոր լաբորատոր համալիրների մեծ մասը վերաբերում են պրոֆիլային նախարարություններին ու գերատեսչություններին։ Համալսարաններից առավել հզոր գիտահետազոտական ներուժ ունեն Ինդոնեզիայի համալսարանը (ավելի քան 100 գիտական ենթաբաժիններ, գերակա ուղղությունները՝ գենետիկական ճարտարագիտություն, նանոտեխնոլոգիա, տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ և ինֆորմատիկա, հասարակական գիտություններ), Բանդունգի ճարտարագիտական ինստիտուտը (գերակա ուղղություններ՝ տեխնիկական տարբեր գիտություններ, տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ), Բոգորի գյուղատնտեսական ինստիտուտ (գերակա ուղղությունները՝ կենսաբանության տարբեր գիտաճյուղեր, գյուղատնտեսական գիտաճյուղեր, անասնաբուժություն, անտառաբուծություն)։

Կառավարական մակարդակում գիտության զարգացման համար պատասխանատու է գիտական հետազոտությունների ու տեխնոլոգիաների պետական նախարարությունը։ Գիտությունների ակադեմիա, 2012 թվականի դրությամբ, երկրում չկա, նրա փոխարեն գործում է Ինդոնեզիայի գիտական ընկերությունը (ինդոն.՝ Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia, LIPI)։ Վերջինիս կողմից համակարգվում են բնագիտական, տեխնիկական ու հումանիտար տասնյակ ուղղվածությունների գիտահետազոտական գործունեություններ, նրա հիման վրա Գիտությունների ակադեմիա ստեղծելու պլանն ընդունվել է 1991 թվականին առանց ժամանակային որոշակի սահմանափակումների։

Մշակույթ և արվեստ

Ինդոնեզիան, ունենալով բազմազգ բնակչություն, առանձնանում է էթնոմշակութային բազմազանության բարձր մակարդակով։ Տեղի նյութական ու հոգևոր մշակույթի զարգացման կարևորագույն գործոնը եղել է մեկը մյուսի հետևից մի քանի կրոնների՝ բուդդիզմի, հինդուիզմի, իսլամի ու հեթանոսության տարբեր ձևերի ազդեցությունը, որ տարբեր շամանակաշրջաններում դավանվել են տեղի բնակիչների կողմից, ինչպես նաև նշանակալի արտաքին ազեցությունը, մասնավորապես՝ հնդկական, չինական, արաբական ու եվրոպական։ Գոյություն ունեցող բազմազան ժառանգություն այս կամ այն չափով առկա է ազգային արվեստի գրեթե բոլոր ձևերում։

Գրականություն

Աբդուլ Մուիս (1883-1959), ինդոնեզերենով ստեղծագործած առաջին հեղինակներից մեկը

Ինդոնեզիայի տասնյակ ժողովուրդներ ունեն իրենց լեզուներով ստեղծված գրականություններ։ Առավել հնագույնն ու զարգացածը ճավայականն է, որի առաջին ստեղծագործությունները՝ հնդկական «Մահաբհարաթա» էպոսի տարբեր հատվածների փոխադրություններ, վերաբերում են 9-րդ դարին։ Ավելի ուշ ճավայական գրական ավանդույթի հիման վրա ձևավորվել են մասնավորապես սունդանական ու մադուրական գրականությունները։ Միևնույն ժամանակ Սումատրայում և Սուլավեսիում ապրող ժողովուրդների գրական ավանդույթները ձևավորվել են գլխավորապես մալայական ու արաբական ազդեցության ներքո։ 19-րդ դարում, երբ Ինդոնեզիայում տարածվել է մալայերենը՝ որպես միջազգային հաղորդակցության միջոց, ստեղծվել է տեղական մալայերեն գրականություն։ Այդ տեսանկյունից հատուկ տեղ ունի այդ ժամանակի խոշորագույն գրող Էդուարդ Դաուես Դեկկերի ստեղծագործությունը, որը եղել է հոլանդացի, ստեղծագործել է հոլանդերեն և համարվում է ազգային գրող ինչպես Նիդերլանդներում, այնպես էլ Ինդոնեզիայում։

Ինդոնեզերեն գրականության, ինչպես նաև հենց ինդոնեզերենի ձևավորումը վերաբերում է 1920-ական թվականներին։ Այդ ժամանակաշրջանի առավել հայտնի հեղինակների՝ Մորահ Ռուսլիի, Աբդուլ Մուիսի ու Մուհամադ Յամինի համար բնութագրական են ռոմանտիկական ու քնարական մոտիվներին դիմելը՝ զուգակցված գաղութային իրականության հանդեպ բավական քննադատական մոտեցման հետ։ Էլ ավելի կտրուկ ազգայնական ու հակագաղութային տրամադրություններ են արտացոլվել 1930-ական թվականների և Ինդոնեզիայի անկախության առաջին երկու տասնամյակների հեղինակների ստեղծագործություններում, որոնց շարքում են Պրամուդյա Անանտա Տուրը, Ախդիատ Կարտամիհարջան, Ուտույ Տատանգ Սոնտանին, Արմայն Պանը։ 1950-ական թվականներին և 1960-ական թվականների առաջին կեսին պաշտոնական իշխանությունների աջակցությամբ ընդգծվել է գրականության հասարակական ու գաղափարախոսական նշանակությունը, ակտիվորեն պրոպագանդվել են սոցիալիստական ռեալիզմի սկզբունքները։ Գաղափարաբանական հիմունքները կտրուկ փոխվել են 1965-1967 թվականներին աջամետ ռազմական վարչակարգի տարիներին․ ձախակողմյան բազմաթիվ գրողներ ենթարկվել են բռնաճնշումների կամ ստիպված են եղել արտագաղթել։ Ստեղծագործել շարունակող գրողները հիմնականում կամ հանդես են եկել կոնֆորմիստական դիրքորոշմամբ, կամ արտահայտել են ընդծված ապաքաղաքական տրամադրություններ։ Վերջինների թվին են պատկանել 1960-ական թվականների վերջից մինչև 1980-ական թվականներն ստեղագործած առավել նշանակալի հեղինակները՝ Մոխտար Լուբիսը, Սուտարջի Կալզում Բախրին, Գունավան Մոհամադը, Պուտու Վիջիան, որոնք ինդոնեզական գրականություն են ներմուծել մասնավորապես սյուրռեալիզմի ու էքզիստենցիալիզմի տարրեր։ Միայն քիչ թվով հեղինակների ստեղծագործություններում է առկա եղել իշխող վարչակարգի քողարկված քննադատություն, ինչպիսիք են բանաստեղծ և դրամատուրգ Ռենդրան, հրապարակախոս Խ․ Բ․ Յասինը։ Հեղինակավոր գրական քննադատների թվում եղել են Խ․ Բ․ Յասինն ու Ումար Յունուսը։

1998 թվականին Սուհարտոյի վարչակարգի անկումն ու դրան հաջորդած դեմոկրատական վերափոխումները հնարավորություն են տվել ինդոնեզական գրականության մեջ գաղափարական բազմակարծության արտահայտման համար։ Մեծ զարգացում է ապրել հրապարակախոսական ժանրը։ Ազգային և միջազգային ճանաչում են ստացել մի շարք երիտասարդ գրողներ, մասնավորապես հրապարակախոս և դրամատուրգ Այու Ուտամին, նովելների հեղինակ Անդրեա Հիրատան։ Միևնույն ժամանակ իրենց ստեղծագործական ակտիվ գործունեությունը 2000-ական թվականներին շարունակել են ավագ սերնդի բազմաթիվ ներկայացուցիչներ։

Կերպարվեստ

Պատմականորեն կերպարվեստի առաջին տեսակը, որ տարածվել է Ինդոնեզիայում, եղել է քանդակագործությունը։ Պահպանված քանդակներից առավել հնագույնները վերաբերում են 7-րդ դարին։ Ինչպես այդ ժամանակաշրջանում, այնպես էլ հետագայում քանդակագործության մեջ գերիշխել է կրոնական՝ հինդուիստական ու բուդդիստական թեմատիկան։

Ռադեն Սալեհ (1807-1880), ինդոնեզական ժամանակակից գեղանկարչության հիմնադիրը

Գեղանկարչության ազգային դպրոցը ձևավորվել է գաղութային ժամանակաշրջանում հոլանդական ազդեցությամբ։ Նրա հիմնադիրը համարվում է ճավայացի Ռադեն Սալեհը (1807-1880 годы), որ նկարչական կրթություն է ստացել Նիդերլանդներում և հեղինակել էպիկական կտավներ։ 19-րդ դարի այլ խոշոր նկարիչ է եղել Աբդուլլահ Սուրյոսուբրոտոն, որ եղել է բնանկարչական ժանրի վարպետ։

20-րդ դարի սկզբի համար բնութագրական է գեղանկարչության մեջ ռելիստական ուղղության ամրապնդումը։ Այդ ժամանակաշրջանից սկսած ավելի նկատելի է դառնում ազգայնական, հայրենասիրական սյուժեներին դիմելու միտումը, որոնք երկրի անկախացումից հետո դառնում են գերիշխող։ Ինչպես գրականության, այնպես էլ 1950-ական թվականների և 1960-ական թվականների առաջին կեսի գեղանկարչության համար բնութագրական է բավական բարձր մակարդակի գաղափարայնությունն ու բողոքը արդիական սոցիալական թեմաներով, այնինչ հետագա ժամանակաշրջանի համար բնութագրական է նկատելի ապագաղափարակաացումը։ Սուհարտոյի օրոք Ինդոնեզիայի մշակութային կյանքում առավել նշանակալի երևույթը, որ մեծ ազդեցություն է թողել ազգային արվեստի զարգացման վրա, եղել է «Նոր կերպարվեստ» շարժումը (ինդոն.՝ Gerakan Seni Rupa Baru), որը միավորել է նոնկոնֆորմիստ նկարիչների, գրաֆիկների ու քանդակագործների, որոնք իրենց արվեստում հասարակական-քաղաքական իրականության քննադատական պատկերումն ու որոշ ազգայնական մոտիվները համադրել են ոչ ավանդական գեղանկարչական ձևերի ու ոճերի, երբեմն՝ էպատաժի տարրերի հետ։ Չնայած «Նոր կերպարվեստ» շարժումը ցրվել է, նրա բազմաթիվ ականավոր ներկայացուցիչներ, ինչպիսիք են Ջիմ Սուպանգկատը, Սեմսար Սիահաան, Հարդին և Հարսոնոն (ինդոն.՝ Harsono), շարունակել են իրենց ակտիվ գործունեությունը մինչև 2000-ական թվականներն ու դրանից հետո։

2000-ական թվականների կերպարվեստին հատուկ են երկու հիմնական ուղղություններ՝ այսպես կոչված «ավանդական», որը հետևում է ռեալիզմի սկզբունքներին, և «մոդեռնիստական», որին ընդունված է վերագրել աբստրակցիոնիզմի, սյուրռեալիզմի, գրոտեսկի ներկայացուցիչներին և այլն։ Առավել հայտնի մոդեռնիստների թվին են պատկանում Նյոման Մասրիադին ու Մադե Վիանտան։

Ճարտարապետություն

Բորոբուդուր բուդդիստական տաճարն Ինդոնեզիայի պատմաճարտարապետական գլխավոր հուշարձաններից մեկն է

Ճարտարապետական ժառանգության ամենավաղ ձևերին վերաբերում են նեոլիթի դարաշրջանի մեգալիթյան կառույցները՝ մենհիրներ, սանդղավոր դամբանաթմբեր, դոլմեններ, դամբարաններ (ամենահայտնի նմուշները գտնվում են Ճավայում և Հարավային Սումատրայում)։ Պետությունների ձևավորման հետ առավել նշանակալի ճարտարապետական կառույցները դառնում են հինդուիստական ու բուդդիստական չանդի տաճարները, որոնց արտաքին տեսքը զգալիորեն տարբերվում է այդ կրոնների՝ մայրցամաքային Ասիայում գտվող պաշտամունքային կառույցներից։ Ամենամեծ և ճարտարապետության տեսանկյունից ամենաբարդ կառույցները բուդդիստական Բորոբուդուր և հինդուիստական Պրամբանան տաճարներն են, որ կառուցվել են 9-րդ դարում Կենտրոնական Ճավայում։

Ինդոնեզիայի տարբեր ժողովուրդների տների ճարտարապետական ձևը, որ ձևավորվել է միջին դարերում և գյուղական վայրերում հիմնականում պահպանվել մինչ օրս, բավական բազմազան է։ Ըստ տարածաշրջանների առավել բնութագրական նմուշներից են փայտից ու հնդկեղեգից պատրաստված թեթև հիմնակմախքով ցցաշեն տները եղեգից կամ կղմինդրե տանիքով (Ճավա, Մադուրա), ամբարային տիպի ու ձգված ձևով մեծ ընդարձակ տներ (Կալիմանտան), մեծ ընդարձակ տներ բարձր թամբաձև տանիքով (Սումատրա), եղեգից պատրաստված թեթև տնակներ (Փոքր Զոնդյան կղզիների արևելյան հատված, Նոր Գվինեայի արևմտյան հատված)։

Նիդերլանդական գաղութացման ժամանակաշրջանում ներմուծվել են եվրոպական ճարտարապետական ձևեր։ Ազգային ճարտարապետական ձևերը պահպանելու և զարգացնելու հնարավորություն տված ամենամեծ օբյեկտների թվին են պատկանում տեղի կառավարիչների պալատական համալիրները՝ կրատոնները (ճավ. keraton, kraton)։ Երկրի անկախության շրջանի համար բնութագրական է արևմտյան ճարտարապետական ձևերի էլ ավելի ակտիվ ու համընդհանուր տարածումը։

Երաժշտություն

Ճավայական գամելանի երաժիշտներ

Հնուց ի վեր, սկսած կենցաղում երաժշտական մշակույթի տարածումից, առավել բազմազան ձևեր այն ձեռք է բերել Ճավայի ժողովուրդների մոտ, որոնք ակտիվորեն ընդունել են արտաքին, առաջին հերթին հնդկական երաժշտական ազդեցությունը, և որոնցից էլ այն տարածվել է կղզեխմբի մյուս ժողովուրդներին։ Ինդոնեզական ավանդական երաժշտության հիմնական ձայնաշարերն են հնգաստիճան սլենդրոն (ճավ. selendero) և յոթնաստիճան պելոգը (ճավ. pelog)։ Ընդհանուր առմամբ հատուկ են զարգացած հետերոֆոնիան ու պոլիֆոնիան, գործիքային մեղեդու գերակշռումը վոկալի նկատմամբ։ Առավել վառ ազգային երաժշտական ավանդույթն արտահայտված է վաղ միջնադարից գոյություն ունեցող գամելանի ժանրում․ այն ժողովրդական նվագախումբ է, որում գլխավոր դերը կատարում են յուրատիպ հարվածային գործիքները։ 16-րդ դարից զարգանում է կերոնչոնգ (ճավ. keroncong) երգային-երաժշտական ժանրը, որում վոկալային ստեղծագործությունները կատարվում են կիթառին նման գործիքի նվագակցությամբ։ Այդ ժամանակ էլ տարածում է գտել դանգդուտ ժանրը, որն իր մեջ համադրում է մալայական, արաբական ու հինդուիստական երաժշտությունների տարրեր։

Նիդերլանդական գաղութացման շրջանում ժողովրդական մակարդակում սեփական երաժշտական ավանդույթների պահպանման հետ միաժամանակ էլիտար մակարդակում ինդոնեզացիների կողմից յուրացվել է եվրոպական երաժշտական արվեստը։ Եվրոպական երաժշտական նորմերն ավանդական մի քանի տարրերի հետ համադրությամբ բնութագրական են ընդհանուր առմամբ երկրի անկախության տարիներին երաժշտական մշակույթի զարգացմանը․ դա հատուկ է ինչպես դասական, այնպես էլ փոփ երաժշտության նմուշներին։ Ազգային կոնսերվատորիան բացվել է 1960 թվականին, ազգային սիմֆոնիկ նվագախումբն ստեղծվել է 1968 թվականին։

Թատրոն և կինեմատոգրաֆիա

Ինդոնեզական վայանգ-կուլիտ ստվերների թատրոնի տիկնիկներ, որ ներկայացնում են «Մահաբհարաթայի» հերոսներին՝ Փանդավներին, ձխից աջ՝ Բհիմա, Արջունա, Յուդհիշթհիրա, Նակուլա և Սահադևա

Բեմական արվեստի վաղ ձևերը վերաբերում են ժողովրդական տոնակատարությունների թատերականացված գործողություններին ու պաշտամունքային արարողություններին։ Առնվազն 9-րդ դարից գոյություն ունի վայանգ-տոպենգ թատերական ժանը, որը ենթադրում է պարերի կատարում ու մնջախաղ կերպարներին բնորոշ դիմակներով։ 11-րդ դարին են վերաբերում առաջին հիշատակումները վայանգ գոլեկի և վայանգ կուլիտի՝ համապատասխանաբար ծավալային խամաճիկների թատրոնի և հարթ կաշվե խամաճիկների թատրոնի մասին (նրանց ստվերները պրոյեկցվում են կտորե էկրանի վրա), որոնք այդ ժամանակից ի վեր մնում են ազգային թատերական արվեստի առավել մեծ ժողովրդականություն վայելող ձևերը։ Վայանգի բոլոր ձևերում ավանդական ներակայցումների համար որպես դրամատուրգիական հիմք ծառայում են հնդկական «Մահաբհարաթա» էպոսի տեղական փոխադրությունները կերպարների խիստ սահմանափակ ընտրությամբ։ Ներկայացումները, որպես կանոն, ուղեկցվում են գամելանի նվագակցությամբ։

Նիդերլանդական ազդեցության ներքո 19-րդ դարի վերջից աստիճանաբար տարածվել են բեմական արվեստի եվրոպական ձևերը, ինչպես նաև խառը ձևեր, որոնք համադրում են եվրոպականն ու ավանդականը, ինչպիսիք են մասնավորապես կետոպրակն ու լուդրուկը։ Ինդոնեզիայի անկախության ժամանակաշրջանում զարգացում են ապրում բոլոր՝ ավանդական, եվրոպական ու խառը ժանրերը։ Երկրի խոշորագույն թատրոններն ստեղծվել են Ջակարտայում, Ջոկյակարտայում, Սուրաբայայում։

Ճավայական ծիսական դաշույն՝ կրիս, որի պատյանը զարդարված է ավանդական զարդանախշերով

Ինդոնեզիայում առաջին կինոնկարներն ստեղծվել են 1920-ական թվականներին նիդերլանդացի ռեժիսորների կողմից։ Ազգային կինեմատոգրաֆի ձևավորումը վերաբերում է 1930-ական թվականներին (առաջին տեղացի ռեժիսորը եղել է Անջար Ասմարան), ամբողջական ազգային կինեմատոգրաֆիական դպրոցի (ինչպես խաղարկային, այնպես էլ վավերագրական) ձևավորումը՝ 1950-ական թվականներին։ 1950-ական թվականների և 1960-ականների առաջին կեսի կինոմատոգրաֆիային հատուկ է հակաիմպերիալիստական թեմատիկային ու սոցիալական սուր խնդիրներին անդրադառնալը։ 1980-1990-ական թվականներին, երբ ինդոնեզական կինոշուկա լայնորեն ներթափանցել են արտասահմանյան ֆիլմեր, տեղի կինոարտադրությունն անկում է ապրել, ինչը հաղթահարվել է միայն 21-րդ դարի սկզբին։ 2000-ական թվականների համար բնութագրական է ինդոնեզական կինեմատոգրաֆիայում ինչպես քանակական, այնպես էլ որակական ցուցանիշների բարձրացումը․ կինոարտադրության ծավալն ամեն տարի կրկնապատկվում է, մի շարք ֆիլմեր ներկայացվել են միջազգային կինոփառատոնների մրցանակների։

Դեկորատիվ-կիրառական արվեստ

Դեկորատիվ-կիրառական արվեստը լիակատար կերպով արտացոլում է երկրի էթնոմշակութային բազմազանությունը․ տարբեր տարածաշրջանների այդ տեսանկյունից բնորոշ են բավական յուրատիպ առանձնահատկություններ։ Առավել տարածված և միջազգային ճանաչման արժանացած ավանդական գեղարվեստական արհեստների թվին են պատկանում գեղազարդ բատիկի ստեղծումը (ինչպես տաք, այնպես էլ սառը, Ճավա, Մադուրա, Բալի, Սումատրայի որոշ շրջաններ), ծիսական դաշույնների՝ կրիսների (Ճավա, Բալի) ու կուջանգների (Արևմտյան Ճավա), վայանգ թատրոնի համար ծավայալին ու հարթ տիկնիկների պատրաստումը, կաշվի գեղարվեստական մշակման այլ ձևերը (Ճավա, Բալի, Մադուրա, Սումատրա)։ Գրեթե ամենուր տարածված է փայտի վրա փորագրությունը, հյուսած դեկորատիվ իրերի պատրաստումը, բազմաթիվ տարածաշրջաններում (մասնավորապես Սումատրայում, Սուլավեսիում և Մոլուքյան կղզիներում)՝ գեղարվեստական մանածագործությունը։ Ճավայում ավանդական արհեստ է բրոնզե, Կալիմանտանում՝ անագե ու արծաթե իրերի ձուլումը, ինչպես նաև քանդակադրոշմումը։ Դեկորատիվ խեցե և կերամիկայից իրերի պատրաստումն առավել զարգացած է Փոքր Զոնդյան կղզիներում (մասնավորապես Լոմբոկում), այնտեղ էլ (մասնավորապես Ֆլորես կղզում) պահպանվում են փայտե արձանիկների պատրաստման հարուստ ավանդույթները։

Պետական տոներ

• 1 հունվարի – Ամանոր քրիստոնեական թվականությամբ (ամսաթիվը որոշվում է գրիգորյան օրացույցով, ինդոն.՝ Tahun Baru Masehi),
• 3 փետրվարի – Չինական Նոր տարի (ամսաթիվը որոշվում է չինական օրացույցով) (ինդոն.՝ Hari Imlek),
• 15 փետրվարի – Մուհամեդի ծննդյան օրը (ամսաթիվը որոշվում է իսլամական օրացույցով) (ինդոն.՝ Maulid Nabi Muhammad),
• 5 մարտի – Նոր տարի ըստ հինդուիզմի բալիական տարբերակում ընդունված թվականության (ամսաթիվը որոշվում է բալիական օրացույցով, ինդոն.՝ Tahun Baru Saka),
• 22 ապրիլի – Ավագ ուրբաթ (ամսաթիվը որոշվում է գրիգորյան օրացույցով, ինդոն.՝ Wafat Isa Al-Masih),
• 17 մայիսի – Բուդդայի ծննդյան օրը (ամսաթիվը որոշվում է բուդդայական օրացույցով, ինդոն.՝ Waisak),
• 2 հունիսի – Տիրոջ համբարձման տոն (ամսաթիվը որոշվում է գրիգորյան օրացույցով, ինդոն.՝ Kenaikan Isa Al-Masih),
• 29 հունիսի – Միրաջ (ամսաթիվը որոշվում է իսլամական օրացույցով, (ինդոն.՝ Lailat Al Miraj),
• 17 օգոստոսի – Անկախության օր (ինդոն.՝ Hari Proklamasi Kemerdekaan),
• 30-31 օգոստոսի – Ուրազա բայրամ (ամսաթիվը որոշվում է իսլամական օրացույցով, ինդոն.՝ Idul Fitri),
• 6 նոյեմբերի – Կուրբան Բայրամ (ամսաթիվը որոշվում է իսլամական օրացույցով, ինդոն.՝ Idul Adha),
• 27 նոյեմբերի – Մուսուլմանական Նոր տարի (ամսաթիվը որոշվում է իսլամական օրացույցով, ինդոն.՝ Tahun Baru Hijriyah),
• 25 դեկտեմբերի – Սուրբ ծնունդ (ամսաթիվը որոշվում է գրիգորյան օրացույցով, ինդոն.՝ Natal)։

Խոհանոց

Հաշվի առնելով երկրի էթնոմշակութային բազմազանությունը՝ նրա ազգային խոհանոցը գրեթե ներկայացնում է տարբեր տարածաշրջանների խոհանոցների համադրություն, որոնք ունեն իրենց զգալի առանձնահատկությունները։ Որոշ ուտեստներ, որ սկզբում հատուկ են եղել որոշոկի վայրի, ձեռք են բերել համազգային ժողովրդականություն։ Ինդոնեզիայի ժողովուրդների խոհանոցային ավանդույթները ձևավորվել են հարևան ասիական երկրների համապատասխան ավանդույթների ակտիվ ազդեցությամբ․ այդ տեսանկյունից առավել նկատելի է չինական խոհանոցի ազդեցությունը։

Ինդոնեզական խոհանոցի ուտեստներ՝ սոտո ապուր, սատե խորոված, սոյայի սոուսում եփած ձվեր, հեղուկ խմորի մեջ եփած բանջարեղեն, սառը թեյ սառույցով

Սննդի հիմնական ածխաջրային բաղադրամասը գրեթե ամենուր բրինձն է, մի շարք տարածաշրջաններում սննդակարգում նշանակալի տեղ են զբաղեցնում եգիպտացորենը, կասավան, բաթաթը։ Ինդոնեզացիների մեծ մասի համար ավանդական կերակուր է եփած կամ տապակած բրինձն այս կամ այն հավելումներով, որպես այդպիսին հիմնականում օգտագործվում են՝ հավի միս, միս, ծովամթերք, տեմպե, թարմ կամ պաածոյացված բանջարեղեն, որոնք կամ եփվում են բրնձի հետ, կամ էլ մատուցվում որպես խավարտ (այդ դեպքում հավելումները կոչվում են լաուկ-պաուկ – ինդոն.՝ lauk-pauk)։ Այդպիսի ուտեստներից առավել տարածված է նասի գորենգը (ինդոն.՝ nasi goreng, բառացի՝ «տապակած բրինձ»), որը նման է փլավին՝ գրեթե ցանկացած մթերքի ավելացմամբ։ Բազմաթիվ տարածաշրջաններում գլխավոր ծիսակարգային ուտեստը տումբենգն է, որը բրնձի փոքր բուրգ է՝ շրջապատված տարբեր խավարտներով։

Լայն տարածում ունի ցորենի կամ բրնձի ալյուրից պատրաստված լապշան, որը մատուցվում է որպես ապուր կամ տապակած՝ տարբեր հավելումներով, օրինակ՝ մի գորենգ (ինդոն.՝ mie goreng, բառացի՝ «տապակած լապշա»)։ Եվրոպական խոհանցից փոխառված հացը զգալի տարածում չի գտել։ Մեծ ժողովրդականություն են վայելում խմորից պատրաստված ուտելիքները՝ տարբեր խճողակներով, որոնցից շատերը վերցված են այլ երկրների խոհանոցներից, օրինակ՝ մարտաբակը։

Միսն ու սպիտակուցային մթերքներն ընդհանուր առմամբ, հաշվի առնելով դրանց թանկ լինելը բնակչության մեծ մասի համար, սեղանին առկա են, որպես կանոն, ոչ մեծ քանակով։ Առավել մեծ տարածում են ստացել հավի, ոչխարի, այծի միսը, ծովափնյա տարածաշրջաններում՝ ձուկն ու ծովամթերքները։ Կովի միսն օգտագործվում է բավական հազվադեպ, խոզի միսն ակտիվորեն օգտագործվում է չինական համայնքի կողմից և Ինդոնեզիայի ոչ մուսուլման ժողովուրդների մոտ։ Ժողովրդականություն են վայելում մսից, ձկան կամ հավի մսից պատրաստված մսագնդիկները՝ բակսո (ինդոն.՝ bakso), փոքր կտորներով խորովածը՝ սատե (ինդոն.՝ sate, satai), որ հաճախ պատրաստվում են հավի, այծի կամ ոչխարի մսից, ինչպես նաև օտակ-օտակը՝ ձկան մսից պատրաստված գնդիկներ, որ եփվում են բանանի կամ արմավենու տերևների մեջ։ Ճավայում ու մի քանի այլ շրջաններում տարածում են գտել ապուրները, որոնք, որպես կանոն, պատրաստվում են հավի մսից ու ենթամթերքից։ Ամենուր պատրաստվում է կրուպուկ՝ օսլայից, հացահատիկային, ծովախեցգետնի, ձկան այլ ալյուրից պատրաստված չիպսեր։ Բավական մեծ քանակությամբ օգտագործվում են տարբեր բանջարեղեններ՝ կախված տարածաշրջանի գյուղատնտեսության առանձնահատկություններից։ Ճավայում մեծ ժողովրդականություն է վայելում գադո-գադոն՝ տարբեր բանջարեղենների խառնուրդ արախիսի սոուսով։ Տարածված են արևադարձային մրգերը։

Կերակուրներում ամենուր օգտագործվում են համեմունքներ, առաջին հերթին՝ տաքդեղի տարբեր տեսակներ, ինչպես նաև սոյայի ու արախիսի սուոսներ։ Մեծ ժողովրդականություն է վայելում թեյը, որ ըմպում են ինչպես տաք, այնպես էլ սառը, ինչպես նաև սուրճը։ Ալկոհոլային խմիչքները քիչ են տարածված, քանի որ երկրի բնակչության մեծ մասը մուսուլմաններ են։ Այնուամենայնիվ, մի շարք շրջաններում պատրաստվում են տեղական ավանդական ալկոհոլային խմիչքներ, որոնցից հատկապես մեծ ժողովրդականություն է վայելում տուակը։

Զանգվածային լրատվամիջոցներ

Տպագիր ԶԼՄ

Տեղի լեզուներով (մալայերեն, ճավայերեն) առաջին պարբերական հրատարակություններն Ինդոնեզիայում հայտնվել են գաղութային շրջանում՝ 20-րդ դարի սկզբում, սակայն տպագիր զանգվածային լրատվամիջոցները մեծ զարգացում են ապրել միայն երկրի անկախացումից հետո։ Եթե 1950-ական թվականների և 1960-ական թվականների սկզբի լրատվամիջոցներին հատուկ էր հարաբերական ազատությունը, ապա Սուհարտոյի կառավարման ժամանակաշրջանին հատուկ է եղել քաղաքական խիստ գրաքննությունն ու իշխանությունների կողմից վերահսկողության բարձր մակարդակը։ Տպագրության ազատության տեսանկյունից կտրուկ փոփոխություններ են տեղի ունեցել 1990-ական թվականների վերջի և 2000-ական թվականների դեմոկրատական բարեփոխումների ժամանակ։ Այդ շրջանում տեղի է ունեցել տպագիր հրատարակությունների թվի զգալի աճ, հստակ նկատելի է դարձել այս կամ այն թերթի ու ամսագրի պատկանելությունը քաղաքական ու հասարակական տարբեր հոսանքներին։

2000-ական թվականների վերջի դրությամբ՝ Ինդոնեզիայում հրատարակվում է ավելի քան 170 օրաթերթ՝ ինչպես կենտրոնական, այնպես էլ տեղական, որոնց ընդհանուր տպաքանակը կազմում է շուրջ 4,8 մլն օրինակ, ինչպես նաև ավելի քան 425 ոչ ամենօրյա թերթ ու ամսագիր շուրջ 7,8 մլն ընդհանուր տպաքանակով։ Առաջատար ազգային թերթերն են՝ «Media Indonesia», «Kompas», «Seputar Indonesia», «Republika», «Jakarta Post»։

Էլեկտրոնային ԶԼՄ

Ռադիոհաղորդման առաջին կազմակերպությունն ստեղծվել է հոլանդական գաղութային վարչության կողմից 1934 թվականին։ Ռադիոհաղորդման ազգային համակարգի ձևավորումն սկսվել է երկրի անկախության հռչակումից անմիջապես հետո։ 2009 թվականի տվյալներով՝ երկրում գործում է ավելի քան 700 ռադիոկայան։ Պետական են 6 համազգային և շուրջ 50 տարածաշրջանային ռադիոկայաններ։ Հազար բնակչի հաշվով եղել է շուրջ 140 ռադիոընդունիչ։

Ինդոնեզիայի ազգային հեռուստատեսությունը գոյություն ունի 1962 թվականից, երբ սկսվել է Ինդոնեզիայի առաջի պետական հեռուստաալիքի՝ TVRI (Ինդոնեզիայի Հանրապետության հեռուստատեսություն, ինդոն.՝ Televisi Republik Indonesia) հեռարձակումը։ Գունավոր հեռուստատեսության հեռարձակումն սկսվել է 1979 թվականին։

2008 թվականին երկրում եղել է 2 պետական և 10 մասնավոր համազգային հեռուստաալիք։ Դրանիցից բացի հեռարձակվել են ավելի քան 100 տարածաշրջանային ալիքներ։ Հազար մարդու հաշվով եղել է շուրջ 60 հեռուստացույց։ 20-րդ դարի վերջից զարգանում է արբանյակային ու կաբելային հեռուստատեսությունը, սակայն դրանք հասանելի են բնակչության աննշան մասին՝ համապատասխանաբար 1,7 % և 0,1 %-ից էլ քիչ հատվածին։

Սպորտ

Ջակարտայի Բունգ Կարնո մարզադաշտը, որ նախատեսված է 100 հազար հանդիսատեսի համար, ամենամեծն է երկրում

Ինդոնեզացիների շրջանում եվրոպական մարզաձևերի տարածումն սկսվել է գաղութացման շրջանում, գերազանցապես բարձր խավի մոտ։ Անկախ Ինդոնեզիայի իշխանությունները, որպես կանոն, մեծ նշանակություն են տվել սպորտի տարածմանն ու դրա ժողովրդականացմանը՝ իրականացնելով համապատասխան պետական ծրագրեր երիտասարդության ու սպորտի հարցերով նախարարության և Ինդոնեզիայի սպորտի ազգային կոմիտեի (ինդոն.՝ Komite Nasional Olahraga Indonesia) միջոցով։

Մինչ 21-րդ դար երկրում այս կամ այն չափով տարածում են գտել սպորտի գրեթե բոլոր ամառային ձևերը՝ ինչպես տղամարդկանց, այնպես էլ կանանց մարզաձևերով։ Տարածաշրջանային մակարդակում ինդոնեզացի մարզիկներն ուժեղագույնների թվում են․ 2011 թվականի Հարավարևելյան Ասիայի խաղերի արդյունքներով, որ անցկացվել են Պալեմբանգում, նրանք զբաղեցրել են առաջին տեղը թիմերի շարքում՝ նվաճելով 182 ոսկե, 151 արծաթե և 143 բրոնզե մեդալներ։ Միջազգային մակարդակում նրանց ձեռքբերումները շատ ավելի համեստ են․ 2012 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերում Ինդոնեիզիայի թիմը նվաճել է մեկ արծաթե և մեկ բրոնզե մեդալներ։ Ավանդաբար առավել մեծ հաջողությունների են հասնում ինդոնեզացի բադմինտոնիստները, հատկապես տղամարդիկ։ Ինդոնեզիայի բադմինտոնի տղամարդկանց ազգային հավաքականը տասներեք անգամ նվաճել է Թոմասի գավաթը, բազմիցս դարձել օլիմպիական չեմպիոն, կանանց հավաքականը երկու անգամ նվաճել է Յուբերի գավաթը։

Բնակչության շրջանում առավել տարածված մարզաձևերի թվին են պատկանում ֆուտբոլը, բադմինտոնը, մենամարտությունները, մոտոցիկլային սպորտը, շախմատը։ Ազգային ավանդական սպորտաձևերից առավել տարածված են և հանդիսատեսի ուշադրությունն են վայելում սիլատն ու սապեկ տակրոն, սեղանի տարբեր խաղեր, այդ թվում մաջոնգը և մանկալան, ինչպես նաև թղթե օդապարիկներ թռցնելու մրցույթն ու գասինգը (հոլ), որն ունի տարածաշրջանային բազմաթիվ տարբերակներ։

Խոշորագույն մարզադաշտերն են Ջակարտային «Բունգ Կարնոն» (բազմաֆունկցիոնալ, 100 հազար հանդիսատեսի համար), Սամարինդայի «Պալարանը» (ֆուտբոլային, 60 հազար հանդիսատեսի համար), Պալեմբանգի «Ջակաբարինգը» (ֆուտբոլային, 55 հազար հանդիսատեսի համար), Սուրաբայայի «Բունգ Տոմոն» (ֆուտբոլային, 50 հազար հանդիսատեսի համար)։

Հայերն Ինդոնեզիայում

Հայերն Ինդոնեզիայում հայտնվել են 17-րդ դարում։ Այդ մասին հիշատակությունը թվագրվում է 1656 թվականով։ 1747 թվականին հոլանդացիները մի հրովարտակով տեղի հայերին, որոնք հիմնականում բնակվում էին Ջակարտայում (այն ժամանակ՝ Բատավիա), Սուրաբայայում, Սեմարանգում, Մակարասում և այլուր, շնորհել են եվրոպացիներին հավասար «ազատ քաղաքացու» իրավունք։ Այդ ժամանակ հայերի թիվը 2000-ից չէր անցնում. նրանք գաղթել էին հիմնականում Նոր Ջուղայից (Պարսկաստան) ու Մադրասից (Հնդկաստան), զբաղվում էին առևտրով և արհեստներով։ Թեպետ այդ գաղութը շատ հեռու է եղել մայր հայրենիքից, սակայն նրա անդամները հետևել են այնտեղի իրադարձություններին, նյութապես օգնել Արևմտյան Հայաստանի իրենց հայրենակիցների ազգային-ազատագրական պայքարին։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո շատ ինդոնեզահայեր տեղափոխվել են ԱՄՆ, Ավստրալիա և այլ երկրներ, գաղութը գնալով նվազել է, և ներկայումս մնացել են հատուկենտ հայեր, ովքեր ապրում են իրենց ուրույն ազգային կյանքով։

Գրականություն

• Индонезия // Большая советская энциклопедия. —М., 1972. — Т. 10. — С. 539—556.
• Всемирная история. — М., 1956. — Т. 2. — С. 588—590.
• Всемирная история. — М., 1957. — Т. 3. — С. 564—566.
• Всемирная история. — М., 1958. — Т. 4. — С. 650—658.
• Всемирная история. — М., 1958. — Т. 5. — С. 326—345.
• Всемирная история. — М., 1960. — Т. 7. — С. 374—380.
• Всемирная история. — М., 1961. — Т. 8. — С. 444—448.
• Всемирная история. — М., 1962. — Т. 9. — С. 131—135, 261—263, 459—460.
• Всемирная история. — М., 1965. — Т. 10. — С. 167—171, 515—519.
• Забродская М. П., Шарец Д. С. Природа Индонезии. — М., 1961. — 76 с.
• Бандиленко Г. Г., Гневушева Е. И., Деопик Д. В., Цыганов В. А. История Индонезии (в трёх частях). — М., 1992—1993.
• Демин Л. М., Другов А. Ю, Чуфрин Г. И. Индонезия. Закономерности, тенденции, перспективы развития. — М., 1987.
• Другов А. Ю. Индонезия: Курс страноведения.— М.: Восточный Университет, 2005.
• Пахомова, Людмила Фёдоровна Модели процветания. (Сингапур, Малайзия, Таиланд, Индонезия). — М., 2007..
• Погадаев, Виктор Александрович Индонезия: Краткий справочник. — М.: Ключ-С, 2013. — 248 с. — ISBN 978-5-93136-203-8
• Kuoni – Far East, A world of difference. Kuoni Travel & JPM Publications. 1999.
• Earl, George SW (1850). «On the Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations». Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA).
• Friend, Theodore (2003). Indonesian Destinies. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01137-3.
• Ricklefs, Merle Calvin (1991). A History of Modern Indonesia since c. 1300 (Second ed.). MacMillan. ISBN 978-0-333-57689-2.
• Schwarz, Adam J. (1994). A Nation in Waiting: Indonesia in the 1990s. Westview Press. ISBN 978-1-86373-635-0.
• Taylor, Jean Gelman (2003). Indonesia: Peoples and Histories. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 978-0-300-10518-6.
• Vickers, Adrian (2005). A History of Modern Indonesia. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54262-3.
• Witton, Patrick (2003). Indonesia. Melbourne: Lonely Planet. էջեր 139, 181, 251, 435. ISBN 978-1-74059-154-6.

Արտաքին հղումներ

• «Ինդոնեզիայի Հանրապետության պետական իշխանության մարմինների և տեղեկատվական հիմնական ռեսուրսների պորտալ» (ինդոնեզերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 2-ին.
• «Ինդոնեզիայի Հանրապետության պետական իշխանության մարմինների և տեղեկատվական հիմնական ռեսուրսների պորտալ» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 2-ին.
• «Ինդոնեզիայի Հանրապետության նախագահի պաշտոնական կայք» (ինդոնեզերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 2-ին.
• «Ինդոնեզիայի Հանրապետության փոխնախագահի պաշտոնական կայք» (ինդոնեզերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 2-ին.
• «Ինդոնեզիայի Հանրապետության Ժողովրդական կոնսուլտատիվ կոնգրեսի պաշտոնական կայք» (ինդոնեզերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 2-ին.
• «Ինդոնեզիայի Հանրապետության Ժողովրդական ներկայացուցիչների խորհրդի պաշտոնական կայք» (ինդոնեզերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 2-ին.
• «Ինդոնեզիայի Հանրապետության պետական քարտուղարության (նախագահի և փոխնախագահի միասնական վարչություն) պաշտոնական կայք» (ինդոնեզերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 2-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ինդոնեզիա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 336)։