Վիքիպեդիա

COVID-19 համավարակ

(Վերահղված է Նոր կորոնավիրուսի բռնկում (2019-2020)ից)

COVID-19 կորոնավիրուսի հետևանքով առաջացած հիվանդության համավարակը սկսվել է 2019 թվականի նոյեմբերի կամ դեկտեմբերի կեսին Չինաստանի կենտրոնական Հուբեյ նահանգի Ուհան քաղաքում[1], այնտեղ գտնվող կենդանիների և ծովամթերքի շուկայի հետ կապված տեղացիների մոտ անհայտ ծագման թոքաբորբի առաջին դեպքերի հայտնաբերմամբ[2]։

COVID-19-ի տարածումը ամբողջ աշխարհում 2021 թվականի Դեկտեմբերի 3-ի դրությամբ՝      Ավելի քան 10 000 հաստատված դեպք      1000-ից մինչև 9999 հատ հաստատված դեպք      100-ից մինչև 999 հատ հաստատված դեպք      10-ից մինչև 99 հատ հաստատված դեպք      1-ից մինչև 9 հատ հաստատված դեպք
COVID-19 կորոնավիրուսով վարակման դեպքերը Չինաստանում

Հետագայում չինացի գիտնականները առանձնացրել են նոր` COVID-19 կորոնավիրուս, որն իր գենետիկական հաջորդականությամբ ոչ պակաս, քան 70%-ով նման է ծանր սուր շնչառական համախտանիշի (հայտնի է նաև որպես ատիպիկ թոքաբորբ) վիրուսին[3][4][5][6]։

Հունվարի 22-ից Ուհանում կարանտին է հայտարարվել, ամբողջ հասարակական տրանսպորտի աշխատանքը դադարեցվել է, իսկ քաղաքը փակվել է մուտքի և ելքի համար[7]։ Ընդհանուր առմամբ, Չինաստանի իշխանությունները սահմանափակել են 14 քաղաքների ելումուտը[8][9]։ Կորոնավիրուսը գրանցվել է Չինաստանի վարչական կազմավորումների մեծ մասում[10]։

Հունվարի 22-ին վիրուսի բռնկման կապակցությամբ տեղի է ունեցել Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) արտակարգ կոմիտեի արտահերթ նիստը[11]։ Հունվարի 23-ին ԱՀԿ-ի գլխավոր տնօրեն Թեդրոս Ադհանոմ Հեբրեյեսուսը հայտարարել է, որ ԱՀԿ-ի արտակարգ իրավիճակների կոմիտեն համակարծիք է այն հարցում, թե արդյոք նոր կորոնավիրուսի բռնկումն առանձնակի վտանգ է ներկայացնում, ինչի կապակցությամբ հանրային առողջապահության բնագավառում առայժմ արտակարգ դրություն միջազգային նշանակություն չի հայտարարվում[3][4][5][6]։

Հունվարի 30-ին ԱՀԿ-ի արտակարգ իրավիճակների կոմիտեի նիստում նոր կորոնավիրուսի բռնկումը ճանաչվել է արտակարգ իրավիճակ հանրային առողջապահության ոլորտում[12], որն ունի միջազգային նշանակություն[13][14][15]։

Փետրվարի 24-ին ԶԼՄ-ներում տեղեկատվություն է հայտնվել վիրուսով կրկնակի վարակվելու մասին[16][17]։

Մարտի 11-ին ԱՀԿ-ն աշխարհում հայտարարել է կորոնավիրուսի համավարակ[18][19]։

2023 թվականի մայիսի 5-ին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը հայտարարել է COVID-19 համավարակի ավարտի մասին, այն տևել է 3 տարի 1 ամիս 24 օր[20][21] և այլևս չի հանդիսանում միջազգային մտահոգության հանրային առողջության արտակարգ իրավիճակ[22]։

Համաճարակաբանություն

խմբագրել

Չինաստանի Հուբեյ նահանգի վարչական կենտրոն Ուհանի առողջապահական մարմինները հայտնել են անհայտ թոքաբորբի դեպքերի կուտակման մասին 2019 թվականի դեկտեմբերի 31-ին[23], իսկ հետաքննությունը սկսվել է 2020 թվականի հունվարի սկզբին[24]։ Այս դեպքերը հիմնականում կապված էին Ուհանի ծովամթերք մեծածախ շուկայում, և, հետևաբար, ենթադրվում է, որ վիրուսը ունի կենդանական ծագում[25]։ Վիրուսը հայտնի է որպես SARS-CoV-2 սերտորեն կապված է չղջիկների կորոնավիրուսների[26], գզրուկների կորոնավիրուսների և SARS-CoV-ի հետ[27][28]։

Ախտանշաններով ամենավաղ հայտնի մարդն ավելի ուշ հայտնաբերվել է 2019 թվականի դեկտեմբերի 1-ին և նրանք տեսանելի կապեր չեն ունեցել խոնավ շուկայի հետ[29][30]։ 2019 թվականի դեկտեմբերին գրանցված դեպքերի առաջին խմբից երկու երրորդը ճանաչվել է շուկայի հետ կապված[31][32][33]։ 2020 թվականի մարտի 13-ին South China Morning Post թերթի չստուգված հաշվետվությունը ենթադրել է, որ այն դեպքը, որը տեղի է ունեցել 2019 թվականի նոյեմբերի 17-ին Հուբեյ նահանգի 55-ամյա բնակչի հետ, հնարավոր է, եղել է առաջինը[34][35][36]։

Փետրվարի 26-ին երիտասարդների շրջանում հիվանդության համեմատաբար քիչ դեպքեր են գրանցվել և կազմել են ամբողջ աշխարհում դեպքերի 2,4 տոկոսը[37][38][39]։

Գերմանիայում և Միացյալ Թագավորությունում կառավարական աղբյուրները հաշվարկել են, որ բնակչության 60-70 տոկոսը պետք է վարակվի, նախքան արդյունավետ իմունիտետի՝ պատվաստանյութի ձեռք բերելը[40][41][42]։

2020 թվականի մարտին "Սիստեմա" ԲՖԿ-ի մաս կազմող ընկերությունները կորոնավիրուսի դեմ պայքարի համար հատկացրել են մոտ 1 միլիարդ ռուբլի, որի մեծ մասը ծախսվել է վարակի հայտնաբերման թեստերի մշակման, ինչպես նաև պաշտպանիչ սարքավորումների և հակասեպտիկների արտադրության վրա[43][44][45][46]։

Դեպքեր

խմբագրել

Այս պահին աշխարհի ամենամեծ ցուցանիշը ԱՄՆ-ում է ըստ վարակվածների, մահերի և բուժվածների։

Հիվանդության դեպքերը ներառում են այն մարդկանց թիվը, ովքեր փորձարկվել են COVID-19-ում և որոնց թեստը հաստատվել է դրական, ըստ պաշտոնական արձանագրությունների[47]։ COVID-19-ի վարակված մարդկանց թիվը, հավանաբար, շատ ավելի բարձր կլինի, քանի որ նրանցից շատերը, ովքեր ունեն միայն թեթև ախտանիշներ կամ ախտանիշներ, չեն կարող փորձարկվել[48]։ Մարտի 23-ի դրությամբ, ոչ մի երկիր չի փորձարկել իր բնակչության ավելի քան 3%-ին[49], և շատ երկրներ ունեն պաշտոնական քաղաքականություն, որը չի փորձարկում նրանց, ովքեր ունեն միայն թույլ ախտանիշներ, ինչպիսիք են Իտալիան, Նիդեռլանդները և Շվեյցարիան[50][51][52]։

Մահեր

խմբագրել

Ախտանշանների զարգացումից մինչև մահ ընկած ժամանակահատվածը 6-ից մինչև 41 օր է, և ամենահաճախը 14 օրն է[53]։ Չինաստանում փետրվարի 5-ի դրությամբ մահերի շուրջ 80 տոկոսը բաժին է ընկել 60-ից բարձր տարիքի մարդկանց, իսկ 75 տոկոսն ունեցել է նախկինում գոյություն ունեցող առողջական հիվանդություններ, ներառյալ սիրտ-անոթային հիվանդություններն ու շաքարախտ[54]։

Առաջին հաստատված մահը վրա է հասել 2020 թվականի հունվարի 9-ին Ուհանում[55]։ Չինաստանի սահմաններից դուրս առաջին մահը տեղի է ունեցել փետրվարի 1-ին Ֆիլիպիններում[56], իսկ Ասիայից դուրս առաջին մահը՝ փետրվարի 14-ին Ֆրանսիայում[57]։ Փետրվարի 28-ին Չինաստանի սահմաններից դուրս գրանցվել է մահվան ավելի քան մեկ տասնյակ դեպք Իրանում, Հարավային Կորեայում և Իտալիայում[58][59][60]։ Մարտի 13-ին ավելի քան քառասուն երկրներ և տարածքներ հաղորդել են բոլոր մայրցամաքներում մարդկանց մահվան մասին, բացի Անտարկտիդայից[61]։

Մահացության քանակական գնահատման համար սովորաբար օգտագործվում են մի քանի ցուցանիշներ[62][63]։ Այս թվերը տարբերվում են տարածաշրջանի և ժամանակի ընթացքում և կախված են փորձարկման ծավալից, առողջապահական համակարգի որակից, բուժման տարբերակներից, նախնական բռնկման ժամանակից և բնակչության բնութագրերից, ինչպիսիք են տարիքը, սեռը և ընդհանուր առողջությունը[64][65]։

Մահացության հարաբերակցությունը հիվանդացության արտացոլում է մահացությունների թիվը, որը բաժանված է մի շարք ախտորոշված դեպքերում հիվանդության ընթացքում կանխորոշված ժամանակահատվածում[66]։ ԱՀԿ-ի վիճակագրական տվյալների համաձայն՝ հիվանդացության նկատմամբ մահացության գլոբալ հարաբերակցությունը կազմել է 4.7% (29,957 / 634,835)[38]:

Տևողություն

խմբագրել

ԱՀԿ-ն պնդում է, որ համավարակը կարելի է վերահսկել[67]։ Առավելագույն և վերջնական բռնկման տևողությունը որոշված չէ և կարող է տարբերվել ըստ գտնվելու վայրի։ Փենսիլվանիայի նահանգի համալսարանից Մարչեյ Բոնին հայտարարել է, որ առանց հսկողության թողնված վարակիչ բռնկումները սովորաբար հասնում են «սարահարթի», իսկ հետո սկսում են նվազել, երբ հիվանդությունն ավարտվում է մատչելի կրիչներով[68]։ Բայց հիմա գրեթե անհնար է որևէ խելամիտ կանխատեսում անել, թե երբ դա տեղի կունենա[68]։ Սակայն Չինաստանի կառավարության ավագ բժշկական խորհրդական Չժուն Նանշանը հայտարարել է, որ այս ամենը կարող է ավարտվել մինչև հունիս, եթե բոլոր երկրները մոբիլիզացվեն վիրուսի տարածումը դադարեցնելու միջոցառումների վերաբերյալ ԱՀԿ-ի հանձնարարականների կատարման համար[69]։ Լոնդոնի հիգիենայի և արևադարձային բժշկության դպրոցից Ադամ Կուչարսկին հայտարարել է, COVID-20-ը (SARS-COV-3) շրջանառության մեջ կլինի, հնարավոր է, մեկ տարի կամ երկու տարի։ Նիլ Ֆերգյուսոնի ղեկավարությամբ Կայսերական քոլեջի հետազոտության համաձայն, ֆիզիկական հեռավորությունը, դիմակների կրումը և այլ միջոցառումներ անհրաժեշտ կլինեն մինչև պատվաստանյութը հասանելի լինի (պոտենցիալ 18 ամիս կամ ավելի)[70]։ Ուիլյամ Շաֆները Վանդերբիլթի համալսարանից ասել է, որ նա կարծում է, որ քիչ հավանական է, որ այս կորոնավիրուսը ամբողջությամբ կվերանա, և նա կարող է վերածվել սեզոնային հիվանդության, վերադառնալով ամեն տարի[71]։

Նշանները և ախտանիշները

խմբագրել
 
COVID-19-ի ախտանիշները[72]

COVID-19-ի ախտանիշները կարող են համեմատաբար ոչ հատուկ լինել, և վարակված մարդիկ կարող են լինել ասիմպտոմատիկ։ Երկու ամենատարածված ախտանիշներն են՝ ջերմությունը (88%) և չոր հազը (68%)։ Ավելի քիչ տարածված ախտանիշներ են հոգնածության, շնչառական խնդիրներ, համի, հոտի զգայարանների կորուստ, հևոց, մկանային ցավ, կոկորդի ցավ, գլխացավ կամ սարսուռ[73][74]։

ԱՀԿ-ն պնդում է, որ մոտավորապես յուրաքանչյուր վեցերորդ մարդը լրջորեն հիվանդանում է և շնչառության հետ կապված դժվարություններ է ունենում[75][76]։ Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ամերիկյան կենտրոնները (CDC) թվարկում են արտակարգ ախտանիշներ, ինչպիսիք են շնչառությունը, կրծքավանդակի ցավը կամ ճնշումը, գիտակցության հանկարծակի խառնաշփոթությունը, դեմքի կամ շրթունքների զարթոնքի դժվարությունները և կապտությունը.այս ախտանիշների առկայության դեպքում խորհուրդ է տրվում անհապաղ բժշկական օգնություն[77][78]։

Հետագա զարգացումը հիվանդության կարող է հանգեցնել ծանր թոքաբորբի, սուր շնչառական համախտանիշի, սեպտիկ շոկի և մահվան։ Որոշ վարակված մարդիկ կարող են անցնել առանց կլինիկական ախտանիշների, սակայն վարակը հաստատող թեստերի արդյունքները, հետևաբար, հետազոտողները խորհուրդ են տալիս, որ նրանք, ովքեր սերտ կապ ունեն հաստատված վարակված մարդկանց հետ, ենթարկվեն մանրակրկիտ հսկողության և հետազոտության՝ վարակի բացառման համար[31][79][80][81]։ Սովորական ինկուբացիոն շրջանը (վարակի և ախտանիշների առաջացման միջև ժամանակը) տատանվում է մեկից մինչև 14 օր։ Առավել հաճախ դա հինգ օրն է[82][83]։

Պատմություն

խմբագրել

Կան տարբեր տեսություններ, թե որտեղից կարող էր առաջանալ առաջին դեպքը (այսպես կոչված զրոյական հիվանդը)[84]։ Նոր կորոնավիրուսով հիվանդության առաջին հայտնի դեպքը կարող էր գրանցվել 2019 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Չինաստանի Հուբեյ նահանգի Ուհան քաղաքում[29]։ Մեկ ամսվա ընթացքում Հուբեյ նահանգում կորոնավիրուսով հիվանդանալու դեպքերի թիվն աստիճանաբար ավելացել է։ Նրանք հիմնականում կապված էին Ուհանի ծովամթերքի մեծածախ շուկայի հետ, որտեղ նաև վաճառվում էին կենդանի կենդանիներ, և տեսություններից մեկն այն է, որ վիրուսը ծագել է կենդանիների այդ տեսակներից մեկից, այլ կերպ ասած, ունի կենդանական ծագում[25]։

 
Ուհան, դեղատնում դիմակներ գնելու հերթ:

Պատճառ

խմբագրել
 
ԱՀԿ-ն խորհուրդ է տալիս պահպանել սոցիալական հեռավորություն

Փոխանցման ձևեր

խմբագրել
 
Շնչառական կաթիլները, որոնք առաջանում են մարդու փռշտոցի ժամանակ:
Տեսագրություն, որտեղ քննարկվում են համավարակի համատեքստում վերարտադրության և մահացության հիմնական ցուցանիշները

Որոշ մանրամասներ, թե ինչպես է հիվանդությունը տարածվում, դեռ պարզվում են[85][86]։ Այն հիմնականում տարածվում է սերտ շփմամբ և շնչառական կաթիլներով, որոնք տարածվում են հազող կամ փռշտացող մարդկանցով[85][86][87]։ ԱՀԿ-ն խորհուրդ է տալիս պահպանել սոցիալական հեռավորությունը 1 մետրից (3,3 ֆուտ) ոչ պակաս։ CDC ԱՄՆ-ն առաջարկում է առնվազն 2 մետր (6,6 ֆուտ)[86][87]։ Սինգապուրում տեղի ունեցած ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ չբացահայտված հազը կարող է հանգեցնել այն բանին, որ կաթիլները բարձրանան մինչև 4,5 մետր (15 ֆուտ)[88][89][90]։ Վիրուսը առավել վարակիչ է, երբ մարդիկ ախտանիշներ են ունենում։ Թեև տարածումը կարող է հնարավոր լինել մինչև ախտանիշների հայտնվելը, այդ ռիսկը մեծ չէ[86][87]։ Եվրոպական հիվանդությունների կանխարգելման և վերահսկման կենտրոնը (ECDC) պնդում է, որ թեև պարզ չէ, թե որքան հեշտ է հիվանդությունը տարածվում, մեկ անձը սովորաբար վարակում է երկու-երեք այլ մարդկանց[85]։

Վիրուսը ապրում է մակերեսների վրա մի քանի ժամից մինչև մի քանի օր[85][91]։ Մասնավորապես, վիրուսը հայտնաբերվել է երեք օրվա ընթացքում պլաստիկ և չժանգոտվող պողպատից, մեկ օրվա ընթացքում ստվարաթուղթի վրա և չորս ժամ պղնձի վրա։ Սա, սակայն այն կախված է խոնավությունից և օդի ջերմաստիճանից[92][93]։

Վիրուսաբանություն

խմբագրել
 
SARSr-CoV-ի պատկերազարդումը:

Մարդու օրգանիզմից դուրս վիրուսը սպանում է տնտեսական օճառով կամ ալկոհոլային ախտահանիչով որը պատռում է նրա պաշտպանիչ շերտը[94]։

SARS-CoV-2 սերտորեն կապված է բուն SARS-CoV-ի հետ[95]։ Գենետիկական վերլուծությունը ցույց է տվել, որ կորոնավիրուսը գենետիկորեն կապվում է Betacoronavirus-ի ցեղի հետ։ Այն 96%-ով նույնական է ամբողջ գենոմի մակարդակով չղջիկների կորոնավիրուսի այլ նմուշների հետ(BatCov, RaTG13)[73][96]։

Ախտորոշում

խմբագրել

Վիրուսային վարակը կարող է նախապես ախտորոշվել ախտանիշների հիման վրա[97][98]։ Ուսումնասիրությունը՝ համեմատելով PCR-ը հետ CT-ի հետ պարզել են, որ CT-ն զգալիորեն ավելի զգայուն է, թեև պակաս կոնկրետ[97]։ 2020 թվականի մարտից ռադիոլոգիայի ամերիկյան քոլեջը խորհուրդ է տալիս, որ CT-ն չօգտագործվի սկրինինգի համար կամ որպես COVID-19 ախտորոշման առաջին գծի թեստ[99]։

Վիրուսային թեստավորում

խմբագրել

ԱՀԿ-ն հրապարակել է ՌՆԹ-ի՝ ատիպիկ թոքաբորբի՝ SARSr-CoV-2-ի փորձարկման մի քանի արձանագրություններ, որոնցից առաջինը հրապարակվել է հունվարի 17-ին[100][101][102]։ Թեստավորումը օգտագործում է պոլիմերազային շղթայական ռեակցիա հակադարձ տառադարձությամբ իրական ժամանակում (rri-PCR)[103]: Թեստը կարող է կատարվել է օդուղիների կամ արյան նմուշների։ Արդյունքները սովորաբար հասանելի է մի քանի ժամ կամ օր[104][105]։

Մարդը համարվում է ռիսկի խմբում, եթե նա շրջագայել է նախորդ 14 օրվա ընթացքում մշտական վարակի փոխանցումով համայնքից կամ վարակված անձի հետ սերտ կապ է ունեցել[106][107]։

Կանխարգելում

խմբագրել
 
Ինֆոգրաֆիկա՝ ԱՄՆ CDC-ից, որը նկարագրում է, թե ինչպես դադարեցնել մանրէների տարածումը

Հիվանդության փոխանցման կանխարգելման ռազմավարությունները ներառում են ընդհանուր լավ անձնական հիգիենայի պահպանումը, ձեռքի լվացումը, աչքերը, քիթը կամ բերանը չլվացված ձեռքերով հպելուց խուսափելը, ինչպես նաև հազը կամ անձեռոցիկի մեջ փռշտալը և հյուսվածքի տեղադրումը անմիջապես թափոնների կոնտեյներով։ Նրանք, ովքեր արդեն ունեն վարակ, խորհուրդ են տվել վիրաբուժական դիմակ կրել հանրության համար[108][109][110]։ Վարակի կանխմանը նպատելու համար նաև խորհուրդ է տրվում ֆիզիկական հեռավորության միջոցառումներ կատարել[111][112]։

Շատ կառավարություններ սահմանափակել կամ խորհուրդ են տվել ձեռնպահ մնալ բոլոր ոչ էական ուղևորություններից դեպի երկրներ և շրջաններ, որոնք տուժել են այս բռնկման ժամանակ[113]։ Սակայն, վիրուսը հասել է համայնքային տարածման փուլին աշխարհի մեծ մասերում[114]։

Բժշկական աշխատողները, ովքեր հոգ են տանում նրանց մասին, ովքեր կարող են վարակվել, խորհուրդ են տալիս օգտագործել ստանդարտ նախազգուշական միջոցներ, կոնտակտային նախազգուշական միջոցներ և աչքի պաշտպանություն[115]։

Շփմանը հետևելը կարևոր մեթոդ է առողջապահական մարմինների համար, որը թույլ է տալիս որոշել վարակի աղբյուրը և կանխել վարակի հետագա փոխանցումը[116]։ Շրջանառության սխալ պատկերացումները, թե ինչպես պետք է կանխել վարակը՝ օրինակ, քթի ողողումը և կոկորդի ողողումը արդյունավետ չեն[117]։ 2020 թվականի հունվարի 29-ի դրությամբ COVID-19-ի պատվաստանյութ գոյություն չունի, թեև շատ կազմակերպություններ աշխատում են դրա մշակման վրա[118]։

Ձեռքերի լվացում

խմբագրել

Ձեռքի լվացումը խորհուրդ է տրվում հիվանդության տարածումը կանխելու համար[119]։ CDC-ն խորհուրդ է տալիս մարդկանց հաճախ լվանալ ձեռքերը օճառով և ջրով առնվազն 20 վայրկյան, հատկապես զուգարան այցելելուց հետո, կամ երբ ձեռքերը նկատելիորեն կեղտոտ են, ուտելուց առաջ, ինչպես նաև հազից կամ փռշտոցից հետո[109]։ Դա տեղի է ունենում այն պատճառով, որ մարդու օրգանիզմից դուրս վիրուսը սպանվում է տնտեսական օճառով, որը խախտում է կորոնավիրուսի պաշտպանիչ փուչիկը[120]։ Բացի այդ, CDC-ն խորհուրդ է տալիս օգտագործել նաև ալկոհոլային հիմքով ձեռքերի ախտահանիչ միջոց, որը պարունակում է առնվազն 60% սպիրտ, երբ օճառն ու ջուրը հասանելի չեն[108]։

Կառավարում

խմբագրել

Բուժում

խմբագրել

COVID-19-ի համար հաստատված հատուկ հակավիրուսային դեղամիջոցներ գոյություն չունեն, սակայն աշխատանքներ են տարվում դրանց մշակման ուղղությամբ, ներառյալ առկա դեղերի փորձարկումը[121][122]։ Կախված հիվանդության ծանրությունից կարող է պահանջվել թթվածնային թերապիա, ներերակային հեղուկ և շնչառական աջակցություն[123]։ Մի քանի միացություններ, որոնք նախկինում հաստատվել են այլ վիրուսային հիվանդությունների բուժման համար, ուսումնասիրվում են COVID-19-ի բուժման օգտագործման համար[124]։

Առողջապահության ներուժ

խմբագրել

COVID-19-ի հիվանդների կարիքներին առողջապահական համակարգի կարողությունների բարձրացումը և հարմարեցումը նկարագրվում են ԱՀԿ-ի կողմից որպես հիվանդության բռնկմանը արձագանքելու հիմնարար միջոց[125]։ ECDC-ն և ԱՀԿ-ի Եվրոպական տարածաշրջանային գրասենյակը թողարկել են ուղեցույցներ հիվանդանոցների և առաջնային առողջապահական ծառայությունների համար ռեսուրսների վերաբաշխման մի քանի մակարդակներում, ներառյալ՝ COVID-19 փորձարկման լաբորատոր ծառայությունների կենտրոնացումը, հնարավորության դեպքում պլանային ընթացակարգերի վերացումը, COVID-19-ի դրական արդյունքներով հիվանդների բաժանումը և մեկուսացումը, ինչպես նաև անձնակազմի ուսուցման միջոցով ինտենսիվ թերապիայի հնարավորությունների ընդլայնումը և մատչելի թոքերի և կոկորդի արհեստական օդափոխության սարքերի թիվը[125][126]։

  •  
    Շվեդիայի Գյոթեբորգ քաղաքի օստրա-սյուխուսետ (Արևելյան հիվանդանոց) տարածքից դուրս գտնվող դաշտային հոսպիտալում առկա են COVID-19 հիվանդների համար ինտենսիվ թերապիայի ժամանակավոր բաժանմունքներ։
  •  
  •  
    Huoshenshan հիվանդանոցը կառուցվել է Ուհանում, Չինաստան, ի պատասխան COVID-19 համաճարակի։

COVID-19-ի բռնկումը Չինաստանում

խմբագրել

Ծագման պատճառները

խմբագրել

Առաջին հիվանդներից շատերը կապ են ունեցել Ուհան քաղաքի շուկայի հետ, որտեղ վաճառում են ծովամթերք, ինչպես նաև թռչուններ, օձեր, չղջիկներ և այլ կենդանիներ։ Ենթադրվում էր, որ վիրուսը հենց կենդանու օրգանիզմում մուտացիայից հետո է հնարավորություն ունեցել վարակել մարդուն։

Սկզբում ենթադրվում էր, որ դրանք ծովամթերք էին (բայց այս տարբերակը խիստ կասկածելի էր, քանի որ հիվանդությունը սկսվում է թոքաբորբից, ինչը նշանակում է, որ խոսքը փոխանցման օդային ճանապարհի մասին է)։ Ավելի ուշ փորձագետները հանգել են այն եզրակացության, որ SARS-CoV-2-ը, ըստ երևույթի, կորոնավիրուսի հիբրիդն է, որը հայտնաբերվել է չղջիկների մոտ։ Հաջորդ փուլում հետազոտողները պարզել են, որ վիրուսը, հավանաբար, մարդկանց փոխանցվել է օձերից[127]։ Գուանչժոու քաղաքի Հարավչինական գյուղատնտեսական համալսարանի հետազոտողները կարծում են, որ նոր կորոնավիրուսի աղբյուրը կարող էին դառնալ պանգոլինները[128][129]։

Համաճարակաբանություն

խմբագրել

2019 թվականի դեկտեմբեր

խմբագրել

Հիվանդության բռնկումների մասին առաջին հաղորդումները հայտնվել են Չինաստանում 2019 թվականի դեկտեմբերի 31-ին, իսկ հիվանդների առաջին կլինիկական դրսևորումները ծագել են ավելի վաղ՝ 2019 թվականի դեկտեմբերի 8-ին[130]։ Նշվում է, որ 2019 թվականի դեկտեմբերի 30-ին ակնաբույժ լի Վենլյանն առաջինը հայտնել է SARS վիրուսին նման նոր վիրուսի մասին՝ Ուհան քաղաքի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետի շրջանավարտների WeChat զրուցարանում, որից հետո կանչվել է ոստիկանություն և խիստ զգուշացվել է ասեկոսեների տարածման անթույլատրելիության մասին[131][132]։

2020 թվականի հունվար

խմբագրել

2020 թվականի հունվարի 1-ին Ուհանի շուկան փակ էր, իսկ վարակի կլինիկական դրսևորումներով մարդկանց մեկուսացրել էին։ Հետագայում դիտարկվել է ավելի քան 700 մարդ, այդ թվում՝ ավելի քան 400 բուժաշխատողներ, որոնք առնչվել են հիվանդությունների կասկածելի դեպքերին[133]։ Ախտորոշիչ ՊՇՌ-թեստի կիրառման ժամանակ հաստատվել է COVID-19 կորոնավիրուսային վարակի առկայությունը Ուհանի շրջանում 41 մարդու մոտ։ Ավելի ուշ հաղորդվել էր ամուսնական զույգի մասին, որտեղ ամուսիններից մեկը շուկայում չի եղել, բայց, միևնույն է, հիվանդացել է, մինչդեռ այդ նույն ընտանիքի ևս երեք անդամներ աշխատել են այդ շուկայում[134][135]։ Հունվարի 9-ին Ուհանում նոր հիվանդությունից մահացել է 61-ամյա մի մարդ։ Հունվարի 16-ին Չինաստանի իշխանությունները հայտարարել են, որ նախօրեին մահացել է ևս մեկ 69-ամյա տղամարդ Ուհանում, որի մոտ նույնպես հաստատվել էր հիվանդությունը[136][137][138]։

Չինաստանի սահմաններից դուրս առաջին դեպքը հայտնի է դարձել հունվարի 13-ին։ Դա 61-ամյա կին էր, որը հունվարի 8-ին Ուհանից ժամանել էր Բանգկոկ (Թաիլանդ)։ Հունվարի 18-ին Չինաստանի սահմաններից դուրս դեպքերի թիվը հասել է երեք դեպքի (երկուսը Թաիլանդում, մեկը Ճապոնիայում)։

Այն փաստից, որ Չինաստանի սահմաններից դուրս հիվանդության մի քանի դեպք է գրանցվել, համաճարակաբանները եզրակացրել են, որ Ուհանում վարակված մարդկանց թիվը պետք է զգալիորեն ավելի մեծ լինի, քան պաշտոնապես հայտարարված 41 դեպք։ Վիրուսաբան փորձագետների կողմից արտահայտվող գնահատումների համաձայն՝ Ուհանում վարակված մարդկանց թիվը Հունվարի 17-ի դրությամբ կազմել է մինչև 1700 մարդ։

Այն փաստը, որ հիվանդանոցի մի քանի աշխատակիցներ, որոնք զբաղվում էին հիվանդների բուժմամբ, նույնպես հիվանդացել են, հստակ ցույց է տվել, որ վիրուսը կարող է փոխանցվել մարդուց մարդուն[139]։

Հունվարի 18-ից հսկողության համապատասխան միջոցներ են սահմանվել նաև ԱՄՆ-ի երեք հիմնական օդանավակայաններում՝ Սան Ֆրանցիսկոյի միջազգային օդանավակայանում (SFO), Լոս Անջելեսի միջազգային օդանավակայանում (LAX) և Նյու Յորքի Ջոն Քենեդիի անվան միջազգային օդանավակայանում (JFK): Նմանատիպ միջոցներ են ձեռնարկվել նաև Ռուսաստանում։ Ըստ Ռոսպոտրեբնադզորի հաղորդագրության՝ Հունվարի 28-ի դրությամբ հայտնաբերվել է սուր շնչառական վիրուսային վարակների նշաններով 103 հիվանդ, սակայն լաբորատոր հետազոտությունների արդյունքներով նրանցից ոչ մեկի մոտ նոր կորոնավիրուսային վարակ (COVID-19) չի գրանցվել[140][141]։

Հունվարի 20-ին Չինաստանի իշխանությունները հաղորդել են COVID-19 կորոնավիրուսային վարակի հետևանքով առաջացած հիվանդության նոր դեպքերի թվի կտրուկ ավելացման մասին, միանգամից 140 նոր հիվանդներով։ Նրանցից ոմանք հայտնվել են Շենչժենում և Պեկինում՝ գտնվող Ուհանից դուրս[142]։ Նաև հաղորդվել է վիրուսի հետևանքով առաջացած ևս մեկ մահվան և Հարավային Կորեայում հիվանդության առաջին դեպքի մասին։ Չինաստանի իշխանությունները պաշտոնապես հաստատել են, որ տեղի են ունեցել մարդուց մարդուն վարակի փոխանցման դեպքեր[143]։ Հունվարի 21-ին ամերիկացու մոտ, ով Ուհանից Սիեթլ է վերադարձել հունվարի 15-ին, ախտորոշվել է առաջին COVID-19-ի դեպքը Ասիայի սահմաններից դուրս։ Լուրջ մտահոգություններ են հնչել, որ առաջիկա չինական Նոր տարին կարող է զգալիորեն նպաստել վիրուսի տարածմանը։ Հարյուր միլիոնավոր չինացիներ ավանդաբար այցելում այս տոնը Չինաստանում և նրա սահմաններից դուրս է հանգստանալ, նշելու և այցելել իրենց հարազատներին[144]։

Հաջորդող ամիսները

խմբագրել

2020 թվականի փետրվարին վարակը սկսել է արագորեն տարածվել տարբեր երկրներում, չնայած Չինաստանի իշխանությունների կողմից ձեռնարկված կարանտինային միջոցներին։ 2020 թվականի մարտի 11-ին ԱՀԿ-ն հայտարարել է, որ բռնկումը ձեռք է բերել համաճարակի բնույթ։ Միևնույն ժամանակ, Չինաստանի հետ բռնկման վարակի երկրորդ կեսին մարտի հաջողվել է հաղթահարել։ Մարտի 19-20-ը մայրցամաքային Չինաստանում վարակի նոր դեպքեր չեն գրանցվել (թեև հայտնաբերվել են արտերկրից ժամանած վարակված անձինք)[145]:Մարտի 25-ին Չինաստանի իշխանությունները հանեցին կարանտինը Հուբեյ նահանգում[146]։

Չինատանի տնտեսության վրա ազդեցությունը

խմբագրել

Համաճարակի սկզբում մտավախություն կար, որ նոր վիրուսը կարող է վնաս հասցնել չինական տնտեսությանը, որը նման է 2003 թվականին հավի գրիպին (այն ժամանակ վիրուսային համաճարակը վնաս է հասցրել Չինաստանի՝ Գուանդուն նահանգի և Պեկինի շրջանի տնտեսական առումով շատ ավելի նշանակալի տարածաշրջաններին, որոնց բաժին է ընկել Չինաստանի ՀՆԱ-ի 15 տոկոսը, այն դեպքում, երբ 2019-2020 թվականների վիրուսը հունվարի 23-ին ներկա է եղել միայն Հուբեյ նահանգում[147][148][149]։

Արդեն հունվարի 21-ին սկսել են նվազել ֆոնդային բորսաների առևտրի ծավալները Հոնկոնգում, Շանհայում և Շենչժենում։ Հունվարի 27-ին, հիվանդների թվի աճի ֆոնին, անկումը ազդել է FTSE 100-ի և եվրոպական բորսաների վրա[150]։

Լոնդոնի ֆոնդային բորսայում Չինաստանի մետաղների և օգտակար հանածոների պահանջարկի նվազման մտավախությունների պատճառով ամենից շատ նվազել են հանքարդյունաբերական ընկերությունների բաժնետոմսերը։ Անկման են ենթարկվել հյուրանոցային հոլդինգների, ավիաընկերությունների և լյուքս դասի ռիթեյլերների բաժնետոմսերը (այդ ապրանքների վաճառքի 35 տոկոսը բաժին է ընկնում Չինաստանին), միջազգային շուկաներում նավթի գինը նվազել է 3 տոկոսով։ Միևնույն ժամանակ, գները բարձրացել են ավելի անվտանգ ակտիվների, ինչպիսիք են ոսկու և պետական պարտատոմսերի[147][150]։

Համաճարակը և դրա հետ կապված կարանտինային միջոցառումները հանգեցրել են իրենց խոշորագույն սպառողի և ներմուծողի՝ ՉԺՀ-ի կողմից էներգակիրների պահանջարկի նվազմանը։ Brent եվրոպական տեսակի նավթի գինը հունվարից փետրվար ընկած ժամանակահատվածում նվազել է 69-ից մինչև 54 դոլար՝ մեկ բարելի համար, եվրոպական ttf հարթակի ռուսական բնական գազի համար նախատեսված պայմանագրերի գինը նվազել է մինչև 102 դոլար՝ 1000 ծորանարդ մետրի համար (2019 թվականին միջին գինը կազմել է 204,7 դոլար)[151]։

Հունվարի 27-ին Չինաստանի հետ իր սահմանը հետիոտների և ցամաքային տրանսպորտի համար փակել էր Մոնղոլիան, ինչպես նաև դադարեցվել էին զանգվածային միջոցառումներն ու կրթական գործունեությունը։ Ընդ որում, Ուլան-Բատորյան երկաթուղին, որը վերջին անգամ թարմացրել է միջազգային գնացքների երթևեկության ժամանակացույցը 2020 թվականի հունվարի սկզբին, Չինաստանի հետ ուղևորատար հաղորդակցության դադարեցման մասին չի հայտարարել[152]։

Հունվարի 30-ին BMW ընկերությունը մինչև փետրվարի 10-ը երկարաձգել է իր խոշորագույն մասնաճյուղի՝ Շենյան մեգապոլիսի 10 հազար աշխատակիցներից բաղկացած երեք գործարանների ամանորյա արձակուրդները։ Volkswagen-ը դադարեցրել է մինչև փետրվարի 10-ը համատեղ արտադրությունը Shanghai Automotive Group-ի և First Automotive Works-ի հետ։ Volvo ընկերությունը երկարաձգել է արձակուրդը մինչև փետրվարի 9-ը իր բոլոր չինական գործարաններում։ Փետրվարի 1-ին Apple ընկերությունը հայտնել Էր Չինաստանում սեփական գրասենյակների, խանութների և սպասարկման կենտրոնների ժամանակավոր փակման մասին մինչև փետրվարի 9-ը[153][154]։

Փետրվարի 2-ին ՉԺՀ-ի Կենտրոնական բանկը ազգային տնտեսության պահպանման և կայունացման համար հայտարարել է 1,3 տրիլիոն յուանի (156 մլրդ եվրո) լիկվիդայնության շուկաներ դուրս գալու մասին[155]։

Փետրվարի 3-ին չինական բորսաներում ամանորյա արձակուրդների ավարտից հետո մեկնարկած սակարկությունները սկսվել են ռեկորդային անկումից։ Այս միտումը հետագայում տարածվել է համաշխարհային բոլոր շուկաներում[156][157][158]։

Փետրվարի 27-ին հայտնի է դարձել չինական App Store-ից Plague Inc խաղի հեռացման մասին[159], որը հունվարի վերջին դարձել է ամենահանրաճանաչ բջջային խաղը տվյալ երկրի օգտատերերի շրջանում[160][161]։

2020 թվականի փետրվարի վերջի գնահատականով՝ 2020 թվականի առաջին եռամսյակում COVID-19 համավարակի պատճառով չինական տնտեսության կորուստները կարող էին կազմել շուրջ 143 մլրդ դոլար[162][163]։

Կորոնավիրուսի տարածումը այլ երկրներում

խմբագրել

Իրան

խմբագրել

Իրանում առաջին հաստատված դեպքը տեղի է ունեցել 2020 թվականի փետրվարի 19-ին՝ Ղոմում։ Ըստ Իրանի առողջապահական մարմինների տվյալների, այդ պահին Իրանում գրանցվել էր 54 մահվան դեպք, իսկ վարակվածների թիվը կազմում էր շուրջ 980։ Նույն ամսաթվի դրությամբ Իրանում կա ամենից շատ մահվան դեպքերը Չինաստանից դուրս։

Ավստրալիա

խմբագրել

Արդեն 2020 թվականի հունվարի վերջին COVID-19-ի բռնկումից Ավստրալիայի տնտեսության ընդհանուր կորուստները գնահատվում էին ավելի քան 1 մլրդ Ավստրալիական դոլար[164]։

Մարտի 13-ին Ֆորմուլա 1-ի և FIA-ի ղեկավարության որոշմամբ Australian Grand Prix Corporation-ի (EGPC) փրոմոութերների աջակցությամբ չեղարկվել Է Ավստրալիայի Գրան Պրին, որը պետք է դառնար 2020 թվականի մրցաշրջանի առաջին մրցարշավը[165]։ Մրցարշավը չեղարկելու մասին որոշումը հրապարակվել է ազատ Մրցումների մեկնարկից մեկուկես ժամ առաջ։ Պատճառը McLaren Racing թիմի աշխատակիցներից մեկի COVID-19-ի վերլուծության դրական արդյունքն է։

Հունգարիա

խմբագրել

Հունգարիայի կառավարությունը մարտի 11-ին երկրում արտակարգ դրություն Է հայտարարել։ Այդ օրը երկրում եղել են վիևուսով վարակման 13 հաստատված դեպքեր[166]։

Գերմանիա

խմբագրել

Մարտի սկզբին Գերմանիայում արգելվել էր ավելի քան 1000 հանդիսատեսի մասնակցությամբ զանգվածային միջոցառումների անցկացումը[167]։

Գերմանիայի 2019/2020 տափօղակով հոկեյի առաջնությունը, որին մասնակցել է 14 ակումբ, դադարեցվել է մարտի 10-ին[168]։

Երկիրն աշխարհում ամենաշատ վարակված ունեցող երկրների հնգյակում է։ Ընդ որում, Գերմանիայում անոմալ ցածր է արձանագրվում՝ համեմատած այլ եվրոպական երկրների հետ՝ կորոնավիրուսից մահացությունը (0,35%, կորոնավիրուսով առավել ախտահարված մյուս երկրներում այդ ցուցանիշը հասնում է 10%-ի (Իտալիա), 3%-ի (Ֆրանսիա), 5%-ի (Իսպանիա) և 4%-ի Չինաստանում)[169]։

Ռոբերկ Կոխի ինստիտուտը իր կայքում հրապարակում է ամենօրյա հաշվետվություններ՝ հաստատված դեպքերի և մահերի քանակով։ Վիճակագրությունը հրապարակվում է ինչպես ամբողջ Գերմանիայում, այնպես էլ շրջաններում առանձին-առանձին։

Իտալիա

խմբագրել

Իտալիայում, արագորեն տարածվող կորոնավիրուսի պատճառով, տեղական իշխանությունները փետրվարի 23-ից փակել են Վենետիկի Սան Մարկո բազիլիկան և Միլանի Սուրբ Մարիամ Աստվածածնի մայր տաճարը՝ այցելելության համար։ Նման որոշում է կայացվել հասարակական վայրերում մարդկանց կուտակումը սահմանափակելու նպատակով[170]։

Մարտի 8-ից Իտալիայի հյուսիսում ընդլայնվում է կարանտինային ռեժիմը, մուտքը և ելքը շրջաններից (Լոմբարդիա և ևս 14 նահանգ, այդ թվում՝ Էմիլիա-Ռոմանիա, Մարկե, Պիեմոնտ, Վենետո) կթույլատրվի միայն բացառիկ դեպքերում։ Մարտի 10-ից նմանատիպ միջոցները տարածվել են Իտալիայի ամբողջ տարածքում[171]։

2020 թվականի մարտի 9-ին Իտալիայի կառավարությունը հայտարարեց, որ դադարեցնում է բոլոր մարզական մրցաշարերը երկրում, ներառյալ Սերիա A-ն, մինչև 2020 թվականի ապրիլի 3-ը[172]։

2020 թվականի մարտի 21-ին Իտալիայի Նախարարների խորհրդի նախագահ Ջուզեպպե Կոնտեի հետ հեռախոսազրույցից հետո Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը կարգադրել է անհրաժեշտ օգնություն ցուցաբերել հանրապետությանը։ Օգնություն է ցուցաբերվել պաշտպանության նախարարության գծով՝ Ռուսաստանի Դաշնության օդատիեզերական ուժերի ինքնաթիռների գործարկմամբ[173][174]։

Ճապոնիա

խմբագրել

2020 թվականի փետրվարի 14 -ին ճապոնական CIPA (Camera & Imaging Products Association) կազմակերպությունը, որը միավորում է Ճապոնական ֆոտոտեխնիկայի արտադրողներին, հայտարարել է CP+ 2020 խոշոր միջազգային լուսանկարչական ցուցահանդեսի չեղարկման մասին՝ վկայակոչելով կորոնավիրուսի հետ կապված մտահոգությունները։ Ցուցահանդեսը պետք է տեղի ունենար 2020 թվականի փետրվարի 27-ից մարտի 1-ը[175]։

Տոկիոյի մարաթոնի կազմակերպիչները որոշում են կայացրել 2020 թվականին չեղարկել սիրողական մարզիկների զանգվածային մրցավազքը՝ սահմանափակվելով միայն 200 մարդուց բաղկացած մասնագետների վազքով[176]։

Տոկիոյում 2020 թվականի ամառային Օլիմպիական խաղերը, որոնք պետք է սկսվեն հուլիսի 24-ին, կորոնավիրուսի հետ կապված իրադրության սրման պատճառով ձախողման կամ տեղափոխման սպառնալիքի տակ են։

Էստոնիա

խմբագրել

Մարտի 13-ի առավոտյան Էստոնիայում արտակարգ դրություն Է հայտարարվել մինչև մայիսի 1-ը՝ արգելվել են բոլոր հանրային հավաքները, համերգները և մարզական մրցումները, փակվել են թանգարաններն ու կինոթատրոնները, դպրոցներն անցնում են հեռավոր և տնային ուսուցման, հիվանդանոցներում և բանտերում գործում է այցելության արգելք, սահմանին, օդանավակայաններում և նավահանգիստներում սանիտարական հսկողություն է սահմանվել[177]։ Մարտի 12-ին Էստոնիայում կորոնավիրուսով վարակվածների ընդհանուր թիվը հասել է 27-ի[178]։

Ֆրանսիա

խմբագրել

Ֆրանսիայում մարտի 17-ից (Եվրոպայում վիրուսի տարածման ցուցանիշով 4-րդ տեղը) սահմանափակումներ են մտցվել երկիր ուղևորությունների նկատմամբ, առնվազն երկու շաբաթով[179]։ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը ազգին հղած հեռուստաուղերձում հայտնել է կորոնավիրուսի հետ կապված իրադրությունների մասին (նախագահի ուղերձը դիտել Է Ելիսեյան պալատի համար ռեկորդային հեռուստաալսարան՝ ավելի քան 35 միլիոն մարդ)։

Տանից դուրս գալ կարելի է միայն մթերքի համար, հիվանդանոց (բայց միայն ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում), աշխատանքի (եթե հնարավոր չէ հեռակա աշխատել), թույլատրվում են կարճ զբոսանքներ և հարազատներին անհետաձգելի օգնություն, փողոցում չարդարացված հայտնվելու համար տուգանք 38-ից մինչև 135 եվրո։ Յուրաքանչյուր շրջանում, քաղաքներից և ազգային մայրուղիներում տեղակայված են բջջային հսկիչ անցակետեր[180]։

Ուզբեկստան

խմբագրել

Մարտի 16-ից Ուզբեկստանում հայտարարվել են արձակուրդներ բոլոր կրթական հաստատությունների համար, դադարում են տրանսպորտային հաղորդակցությունը այլ երկրների հետ, չեղյալ են հայտարարվում ժողովրդական զբոսանքները Նավրուզի տոնակատարության կապակցությամբ, դադարում են աշխատել կինոթատրոնները[181][182][183]։

ԱՄՆ

խմբագրել

ԱՄՆ-ի տարածքում կորոնավիրուսով հիվանդանալու առաջին դեպքը գրանցվել է 2020 թվականի հունվարի 21-ին, Վաշինգտոնում[184][185]։ Փետրվարի 29-ին հայտարարվել էր կորոնավիրուսի պատճառով GDC 2020 միջազգային կոնֆերանսի տեղափոխման մասին, որը պետք է տեղի ունենար մարտի 16-ից 20-ը Սան Ֆրանցիսկոյում[186]։

Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնները (ԱՄՆ առողջապահության նախարարության կառուցվածքային ստորաբաժանում) ամեն կերպ խրախուսում են էվֆեմիզմը, որը խորհուրդ է տալիս ամեն կերպ խուսափել մարդկանց զանգվածային կուտակումներից, սկսում են չեղյալ հայտարարել հայտնի մարզական մրցումները, օրինակ՝ քոլեջների բասկետբոլի թիմերի խաղերը[187]։

Մարտին չեղարկվել են Ինդիան Ուելսի և Մայամիի խոշորագույն թենիսի մրցաշարերը, որոնք պետք է տեղի ունենային մարտին և ապրիլին[188]։ Մարտի 12-ից NBA-ը պաշտոնապես դադարեցրել է կանոնավոր սեզոնի անցկացումը՝ մի քանի խաղացողների կորոնավիրուսի հայտնաբերման պատճառով[189]։

Electronic Entertainment Expo (E3) խաղային ցուցահանդեսը, որը պետք է տեղի ունենար հունիսի 9-ից 11-ը Լոս Անջելեսում, չեղյալ է հայտարարվել[190]։

Մարտի 11-ին չինական կորոնավիրուսի համավարակ հայտարարումից հետո ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հանդես է եկել ազգին ուղղված ուղերձով[191]։ Նա հայտարարել է, որ եվրոպացիների մուտքը երկիր մեկամսյա արգելք է սահմանել, որի տակ, սակայն, բրիտանացիներ չեն հայտնվել, և ֆինանսական աջակցություն է խոստացել առավել տուժած ամերիկացիներին[192]։

Մարտի 12-ին դադարեցվել է NHL-ի առաջնությունը[193]։

Ultra Music Festival 2020-ը, որը նախատեսված է 2020 թվականի մարտի 20-ին, 21-ին և 22-ին, կտեղափոխվի 2021 թվականի մարտի 26, 27 և 28[194]։

Կանադա

խմբագրել

Մարտի 11-ին հայտնի դարձավ Կանադայում գեղասահքի աշխարհի առաջնությունը չեղյալ հայտարարելու մասին, որը պետք է տեղի ունենար մարտի 18-ից 22-ը Մոնրեալում, առաջնությանը պետք է մասնակցեին 183 գեղասահորդներ ավելի քան 30 երկրներից[195]։

Տարածումն աշխարհում

խմբագրել

Ստորև նշված են կորոնավիրուսի ամենաշատ դեպքեր գրանցած 15 երկրները՝ ըստ New York Times-ի

COVID-19-ի ամենաշատ դեպքեր գրանցած առաջին 15 երկրները
Երկրներ Դեպքերի քանակ, 100,000 բնակչի հաշվով
  Անդորրա
55 604
  Ջիբրալթար
54 221
  Դանիա
53 706
  Իսլանդիա
51 939
  Սան Մարինո
50 381
  Ֆոլկլենդյան կղզիներ
49 647
  Սլովենիա
49 040
  Ավստրիա
48 202
  Նիդերլանդներ
46 859
  Սլովակիա
46 598
  Լիխտենշտայն
45 840
  Իսրայել
45 628
  Սեյշելյան կղզիներ
44 957
  Վրաստան
44 491
  Պորտուգալիա
44 251

Աղբյուրը՝ nytimes.com

Համաճարակաբանություն և կարանտինային միջոցներ

խմբագրել

Մարտի 11-ին ԱՀԿ-ն հայտարարել է, որ COVID-19 վիրուսի բռնկումը ձեռք է բերել համաճարակի բնույթ[196], իսկ երկու օր անց, որ համաճարակի կենտրոնը Եվրոպան է։ Այդ պահին այնտեղ ամեն օր հայտարվել Է վարակման ավելի մեծ թվով նոր դեպքերի մասին, քան Չինաստանում համաճարակի գագաթնակետում[197]։ Դրա հետ մեկտեղ աճում է համաճարակաբանական կապերի բացակայության դեպքերի թիվը՝ վիրուսի փոխանցման աղբյուրը բացատրելու համար[198]։ Եվրոպայում վարակի տարածման առաջատարը Իտալիան է։ Մարտի 16-ի դրությամբ վարակման դեպքերի թիվը կազմել է մոտ 25 հազար, իսկ զոհերի թիվը գերազանցել է 1800-ը[199]։ Վարակվածների թվով երկրորդ տեղում Իսպանիան է՝ վարակման շուրջ 8 հազար դեպք և մոտ 300 մահ։ Վարակման հազարավոր դեպքեր են գրանցվել նաև Ֆրանսիայում և Գերմանիայում։ Չինաստանի սահմաններից դուրս վարակվածների ընդհանուր թիվը (88365) մարտի 16-ի դրությամբ գերազանցել Է Չինաստանում վարակվածների թվին (81020)։ Նույն օրը հայտարարվեց, որ Շենգենյան գոտու և Եվրամիության արտաքին սահմանները մարտի 17-ից փակվում են մուտքի համար (սահմանափակումների գործողության նախնական ժամկետը 30 օր է)[200]։

Սոցիալ-տնտեսական հետևանքներ

խմբագրել

Վարակի շարունակվող տարածումը ամբողջ աշխարհում հանգեցրել է ֆոնդային շուկայի վթարի, որը սկսվել է 2020 թվականի փետրվարի կեսերին։ Մասնավորապես, Դոու Ջոնսի արդյունաբերական ցուցանիշը և S&P 500 ցուցանիշը հաջորդ ամսվա ընթացքում նվազել են 26-27%-ով[201][202][203]։

Հետաձգվել են բազմաթիվ սպորտային մրցումներ, այդ թվում՝ եվրոպական երկրների ազգային առաջնությունները գրեթե բոլոր մարզաձևերով, այդ թվում՝ ֆուտբոլը, հետաձգվել է մեկ տարով՝ 2020 թվականի ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնությունը[204][205]։

Չեղարկվել կամ հետաձգվել են բազմաթիվ փառատոներ, ցուցահանդեսներ և մրցույթներ, ներառյալ Մոսկվայի միջազգային կինոփառատոնը, Կաննի կինոփառատոնը, Ֆարնբորոյի ավիասալոնը և Եվրատեսիլ-2020 երգի մրցույթը[206]։

  •  
    Թուրքիայում, Վրաստանում, Հայաստանում, Իրանում և Ադրբեջանում մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ի ցուցանիշը՝ COVID-19 համավարակի պայմաններում[207]
  •  
    Թուրքիայում, Վրաստանում, Հայաստանում, Իրանում և Ադրբեջանում գործազրկության ցուցանիշը՝ COVID-19 համավարակի պայմաններում
  •  
    Նյարդահոգեբուժական համախտանիշների տարածվածությունը հետքովիդյան շրջանում (31-90 օրերի ընթացքում)

COVID-19-ի հաստատված դեպքեր, մահեր և պատվաստումներ` ըստ երկրների

խմբագրել
Երկիրը Ընդհանուր դեպքերը 100 հազարի հաշվով Մահվան դեպքերը 100 հազարի հաշվով Պատվաստումներ
  Անդորրա 42,894 55,604 153 198 69%*
  Ջիբրալթար 18,419 54,654 102 303 —
  Դանիա 3,184,762 53,765 6,421 108 82%
  Իռլանդիա 188,291 52,113 153 42 —
  Սան Մարինո 17,124 50,573 115 340 70%*
  Ֆոլկլենդյան կղզիներ 1,717 50,530 0 — —
  Սլովենիա 1,025,656 49,123 6,640 318 59%
  Ավստրիա 4,293,027 48,361 19,937 225 75%
  Նիդերլանդներ 8,274,617 46,915 22,957 130 72%*
  Սլովակիա 2,542,970 46,625 20,101 369 51%
  Պորտուգալիա 4,749,137 46,245 23,190 226 86%*
  Լիխտենշտայն 17,512 46,061 84 221 69%*
  Իսրայել 4,146,176 45,797 10,860 120 68%
  Ֆրանսիա 30,468,265 45,434 151,597 226 79%
  Սեյշելներ 44,089 45,162 167 171 83%
  Վրաստան 1,655,221 44,491 16,811 452 34%
  Նորմանդյան կղզիներ 76,443 44,377 176 102 —
  Էստոնիա 576,870 43,485 2,574 194 64%
  Լատվիա 828,998 43,340 5,828 305 68%
  Շվեյցարիա 3,674,986 42,858 13,804 161 70%
  Կիպրոս 489,963 40,879 1,059 88 54%*
  Լյուքսեմբուրգ 248,702 40,120 1,078 174 75%*
  Մեն կղզի 33,098 39,130 107 127 —
  Կայմանյան կղզիներ 25,318 38,982 28 43 91%
  Չեռնոգորիա 237,355 38,152 2,720 437 46%
  Լիտվա 1,062,819 38,137 9,147 328 67%
  Չեխիա 3,920,550 36,745 40,289 378 64%
  Բելգիա 4,152,558 36,159 31,754 277 80%
  Բահրեյն 586,861 35,759 1,488 91 74%
  Հարավային Կորեա 18,129,313 35,060 24,212 47 86%
  Բրունեյ 149,337 34,466 223 51 96%*
  Մալդիվներ 179,753 33,855 299 56 72%*
  Անգլիա 22,305,893 33,375 178,749 267 75%
  Հունաստան 3,461,025 32,297 29,869 279 71%
  Գերմանիա 26,409,455 31,768 139,222 167 78%
  Իռլանդիա 1,565,970 31,691 7,381 149 82%
  Մոնակո 12,186 31,275 57 146 —
  Սերբիա 2,017,945 29,056 16,083 232 47%
  Ավստրալիա 7,345,903 28,962 8,612 34 85%
  Իտալիա 17,457,950 28,953 166,835 277 79%
  Մոնղոլիա 925,073 28,683 2,179 68 67%
  Բարբադոս 80,846 28,167 461 161 53%
  Պալաու 5,065 28,126 6 33 —
  Խորվաթիա 1,137,192 27,958 15,995 393 55%
  Նորվեգիա 1,433,986 26,814 3,172 59 76%
  Ուրուգվայ 925,777 26,743 7,238 209 83%
  Իսպանիա 12,360,256 26,256 106,493 226 86%
  ԱՄՆ 84,476,159 25,459 1,004,534 303 67%
  Շվեդիա 2,509,366 24,397 19,014 185 74%
  Նոր Զելանդիա 1,184,508 24,090 1,152 23 83%
  Բերմուդներ 15,085 23,601 138 216 75%
  Սինգապուր 1,310,616 22,979 1,389 24 87%
  Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներ 6,765 22,527 62 206 60%
  Անգիլիա 3,294 22,361 9 61 68%
  Արգենտինա 9,230,573 20,540 128,889 287 83%
  Պանամա 861,711 20,293 8,258 194 73%
  Ֆինլանդիա 1,105,211 20,021 4,627 84 78%
  Դոմինիկա 14,184 19,753 65 91 42%
  Մոնտսերատ 980 19,675 6 120 37%*
  Հունգարիա 1,919,840 19,650 46,547 476 63%
  Չիլի 3,720,334 19,630 57,920 306 92%
  Մոլդովա 518,967 19,527 11,544 434 40%*
  Մալթա 94,950 18,890 722 144 93%
  Թուրքիա 15,072,747 18,066 98,965 119 64%
  Կոստա Ռիկա 904,934 17,928 8,525 169 82%
  Մավրիկիոս 226,851 17,923 996 79 76%*
  Հորդանան 1,696,937 16,799 14,066 139 45%
  Բուլղարիա 1,165,356 16,706 37,150 533 30%
  Հոնկոնգ 1,213,693 16,289 9,380 126 84%
  Թերքս և Քայքոս կղզիներ 6,148 16,098 36 94 78%
  Լիբանան 1,099,368 16,036 10,432 152 34%
  Գրենադա 17,750 15,848 226 202 34%
  Լեհաստան 6,008,059 15,823 116,333 306 59%
  Բելիզ 59,537 15,252 678 174 54%
  Քուվեյթ 633,225 15,051 2,555 61 79%
  Ռումինիա 2,909,677 15,032 65,686 339 42%
  Հյուսիսային Մակեդոնիա 312,097 14,980 9,307 447 40%*
  Բրազիլիա 31,101,290 14,736 666,930 316 79%
  Հայաստան 422,963 14,300 8,625 292 —
  Սենտ Լյուսիա 25,877 14,157 371 203 30%
  Մալայզիա 4,510,196 14,117 35,680 112 85%
  Արևմտյան ափ և Գազա 657,705 14,038 5,660 121 38%*
  Սուրինամ 80,547 13,855 1,350 232 41%
  Բոտսվանա 308,126 13,375 2,697 117 59%
  Կատար 369,305 13,040 677 24 92%*
  Ռուսաստան 18,072,173 12,518 371,628 257 51%
  Կոսովո 228,378 12,376 3,139 170 45%
  Կոլումբիա 6,109,105 12,136 139,867 278 71%*
  Տրինիդադ և Տոբագո 162,187 11,627 3,922 281 51%
  Բոսնիա և Հերցեգովինա 377,949 11,450 15,788 478 —
  Ուկրաինա 5,040,518 11,356 112,459 253 —
  Տոնգա 11,742 11,237 12 11 69%*
  Վիետնամ 10,720,426 11,114 43,079 45 82%
  Պերու 3,581,524 11,017 213,205 656 84%
  Սենթ Քիթս և Նևիս 5,757 10,896 43 81 —
  Բելառուս 982,867 10,382 6,978 74 64%*
  Կանադա 3,892,385 10,355 41,286 110 84%
  Կաբո Վերդե 56,425 10,260 402 73 56%
  Կուբա 1,105,389 9,753 8,529 75 88%
  Ալբանիա 276,221 9,678 3,497 123 43%*
  ԱՄԷ 909,222 9,306 2,305 24 99%
  Թայվան 2,198,161 9,244 2,521 11 80%
  Պարագվայ 650,661 9,236 18,894 268 49%
  Բահամյան Կղզիներ 34,861 8,951 810 208 —
  Թունիս 1,042,872 8,917 28,641 245 54%
  Իրան 7,232,268 8,723 141,318 170 70%
  Անտիգուա և Բարբուդա 8,253 8,498 138 142 —
  Գայանա 64,969 8,300 1,237 158 47%
  Ադրբեջան 792,785 7,909 9,713 97 48%
  Սենտ Վինսենթ և Գրենադիններ 8,741 7,904 108 98 28%
  Բոլիվիա 909,372 7,899 21,948 191 52%
  Օման 389,473 7,829 4,260 86 62%
  Բութան 59,628 7,814 21 3 88%
  Ղազախստան 1,394,918 7,534 19,016 103 50%
  Լիբիա 502,016 7,407 6,430 95 17%
  Ֆիջի 65,063 7,311 864 97 71%
  Ճապոնիա 8,881,491 7,034 30,678 24 81%
  Սամոա 13,499 6,849 26 13 95%
  Հարավային Աֆրիկա 3,963,394 6,768 101,250 173 32%
  Նամիբիա 166,659 6,681 4,038 162 16%
  Թաիլանդ 4,457,580 6,402 30,081 43 75%
  Էսվատինի 72,617 6,325 1,410 123 —
  Իրաք 2,328,264 5,923 25,219 64 19%
  Դոմինիկյան Հանրապետություն 584,029 5,438 4,377 41 56%
  Գվատեմալա 862,756 5,196 18,178 109 37%
  Էկվադոր 878,196 5,055 35,645 205 80%*
  Վատիկան 29 4,693 0 — —
  Ճամայկա 137,396 4,660 3,059 104 24%
  Մեքսիկա 5,779,027 4,530 324,951 255 63%
  Հոնդուրաս 425,371 4,365 10,899 112 56%
  Նեպալ 979,163 3,423 11,952 42 69%
  Ֆիլիպիններ 3,690,889 3,414 60,455 56 66%
  Մարոկկո 1,169,057 3,205 16,078 44 64%
  Սողոմոնյան Կղզիներ 21,237 3,171 149 22 25%
  Հնդկաստան 43,164,544 3,159 524,641 38 65%
  Ղրղզստան 200,993 3,113 2,991 46 20%
  Վանուատու 9,230 3,078 14 5 —
  Շրի Լանկա 663,845 3,045 16,518 76 66%
  Լաոս 210,045 2,930 756 11 70%
  Սան Տոմե և Պրինսիպի 5,991 2,786 73 34 40%*
  Կիրիբատի 3,098 2,634 13 11 52%
  Սալվադոր 162,755 2,522 4,132 64 67%
  Սաուդյան Արաբիա 769,423 2,245 9,151 27 73%
  Ինդոնեզիա 6,055,645 2,238 156,600 58 62%
  Գաբոն 47,677 2,194 304 14 12%
  Վենեսուելա 523,710 1,837 5,722 20 —
  Զամբիա 321,915 1,802 3,987 22 18%
  Արևելյան Թիմոր 22,917 1,772 131 10 51%
  Զիմբաբվե 252,874 1,727 5,507 38 31%
  Ջիբութի 15,675 1,610 189 19 13%
  Լեսոթո 33,562 1,579 699 33 —
  Մավրիտանիա 59,168 1,307 982 22 24%
  Բանգլադեշ 1,953,563 1,198 29,131 18 72%
  Հասարակածային Գվինեա 15,923 1,174 183 13 16%*
  Մյանմա 613,355 1,135 19,434 36 45%*
  Ռուանդա 130,116 1,030 1,459 12 67%
  Կոմորյան Կղզիներ 8,126 955 160 19 35%
  Կամբոջա 136,262 827 3,056 19 87%
  Մոզամբիկ 225,781 744 2,203 7 46%
  Ուզբեկստան 239,059 712 1,637 5 44%*
  Պակիստան 1,530,520 707 30,379 14 57%
  Քենիա 325,170 618 5,651 11 17%
  Ալժիր 265,889 618 6,875 16 15%*
  Գանա 161,481 531 1,445 5 21%
  Սենեգալ 86,118 528 1,966 12 6.40%
  Եգիպտոս 515,645 514 24,718 25 35%*
  Գամբիա 12,002 511 365 16 15%
  Պապուա Նոր Գվինեա 44,622 508 651 7 3%
  Աֆղանստան 180,520 475 7,708 20 13%
  Կամերուն 119,947 464 1,930 7 4.70%
  Մալավի 85,995 462 2,641 14 6.10%
  Տոգո 37,097 459 273 3 19%
  Կոնգոյի Հանրապետություն 24,128 448 385 7 12%
  Գվինեա Բիսաու 8,269 430 171 9 —
  Եթովպիա 473,635 423 7,514 7 19%*
  Ուգանդա 164,366 371 3,602 8 24%
  Բուրունդի 42,084 365 38 <1 0.10%
  Սիրիա 55,894 327 3,150 18 9.4%*
  Կոտ դ'Իվուար 82,226 320 799 3 21%
  Անգոլա 99,761 313 1,900 6 21%
  Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն 14,649 309 113 2 22%
  Գվինեա 36,764 288 442 3 20%
  Նիկարագուա 18,491 282 239 4 73%
  Հայիթի 30,861 274 835 7 1.20%
  Մադագասկար 64,377 239 1,395 5 4.3%*
  Բենին 26,952 228 163 1 22%
  Տաջիկստան 17,786 191 125 1 53%*
  Սոմալի 26,565 172 1,361 9 9.20%
  Էրիթրեա 9,764 170 103 2 —
  Հարավային Սուդան 17,619 159 138 1 5.80%
  Մալի 31,103 158 735 4 5.70%
  Լիբերիա 7,456 151 294 6 29%
  Սուդան 62,374 146 4,942 12 8.5%*
  Նիգերիա 256,028 127 3,143 2 8.40%
  Բուրկինա Ֆասո 20,899 103 384 2 7.60%
  Կոնգոյի Հանրապետություն 89,189 103 1,338 2 1.40%
  Սիերա Լեոնե 7,682 98 125 2 19%
  Մայրցամաքային Չինաստան 884,119 63 5,226 <1 90%
  Տանզանիա 35,354 61 840 1 6.80%
  Չադ 7,417 47 193 1 13%
  Եմեն 11,822 41 2,149 7 1.50%
  Նիգեր 9,031 39 310 1 6.70%
  Մարշալյան կղզիներ 17 29 0 — —
  Միկրոնեզիա 30 26 0 — —
  Մակաո 83 13 0 — 91%
  Արևմտյան Սահարա 10 2 1 <1 —
  Կուկի կղզիներ 0 — 0 — —
  Ջերսի 0 — 0 — —
  Հյուսիսային Կորեա 0 — 0 — —
  Նաուրու 0 — 0 — —
  Նիուե 0 — 0 — —
  Սուրբ Հեղինեի կղզի 0 — 0 — —
  Տոկելաու 0 — 0 — —
  Թուրքմենստան 0 — 0 — —
  Տուվալու 0 — 0 — —
  Ուոլիս և Ֆուտունա 0 — 0 — —
  Անտարկտիդա 11 — 0 — —

Աղբյուր՝The New York Times

Վիրուսի տարածման ժամանակագրությունը

խմբագրել
Ամսաթիվ Ընդհանուր վարակվծաների
քանակը		 Գրանցված նոր դեպքեր Ընդհանուր մահվան
ելքերի քանակը		 Նոր մահվան
ելքեր		 Ընդհանուր բուժվածների
քանակը		 Նոր բուժվածներ
03.06.2020 6 493 009 113 723 383 645 1 763 3 092 393 333 680
02.06.2020 6 379 286 113 353 381 882 4 707 2 758 713 62 110
01.06.2020 6 295 933 206 833 377 175 6 418 2 696 603 131 316
31.05.2020 6 059 100 370 757 2 565 287
30.05.2020 6 059 100 370 757 2 565 287
29.05.2020 5 924 401 366 502 2 494 129
28.05.2020 5 809 139 361 945 2 416 558
27.05.2020 5 692 201 357 268 2 350 582
26.05.2020 5 590 233 352 092 2 287 450
25.05.2020 5 495 735 348 150 2 232 327
24.05.2020 5 407 679 345 057 2 169 116
23.05.2020 5 310 428 342 097 2 112 797
22.05.2020 5 210 906 338 160 2 057 258
21.05.2020 5 102 528 332 924 1 949 355
20.05.2020 4 996 472 328 115 1 898 086
19.05.2020 4 896 967 323 285 1 839 089
18.05.2020 4 801 734 318 265 1 787 269
17.05.2020 4 713 411 315 098 1 734 357
16.05.2020 4 633 892 311 783 1 693 581
15.05.2020 4 542 059 307 666 1 637 440
14.05.2020 4 441 955 302 418 1 588 487
13.05.2020 4 346 820 297 197 1 549 141
12.05.2020 4 261 560 291 970 1 496 454
11.05.2020 4 177 295 286 330 1 454 357
10.05.2020 4 101 430 282 709 1 409 574
09.05.2020 4 023 815 279 311 1 376 218
08.05.2020 3 937 922 274 898 1 322 644
07.05.2020 3 844 197 269 567 1 285 335
06.05.2020 3 752 278 263 831 1 246 006
05.05.2020 3 659 628 257 239 1 199 426
04.05.2020 3 579 993 251 537 1 163 318
03.05.2020 3 506 009 247 470 1 125 830
02.05.2020 3 427 343 243 808 1 093 706
01.05.2020 3 343 610 238 650 1 053 456
30.04.2020 3 256 840 233 382 1 015 346
29.04.2020 3 170 422 227 638 952 431
28.04.2020 3 095 191 217 153 917 382
27.04.2020 3 025 070 211 167 885 751
26.04.2020 2 958 187 206 544 860 632
25.04.2020 2 886 339 202 846 817 252
24.04.2020 2 804 178 197 149 793 992
23.04.2020 2 708 553 190 856 739 054
22.04.2020 2 623 802 183 064 710 284
21.04.2020 2 546 172 176 580 680 413
20.04.2020 2 472 152 169 985 646 082
19.04.2020 2 401 284 165 043 624 243
18.04.2020 2 317 683 159 510 592 663
17.04.2020 2 240 130 153 822 568 687
16.04.2020 2 152 615 143 801 541 930
15.04.2020 2 066 023 134 177 510 822
14.04.2020 1 986 192 125 984 474 113
13.04.2020 1 917 320 119 480 448 532
12.04.2020 1 846 680 114 089 421 312
11.04.2020 1 771 500 108 533 401 435
10.04.2020 1 679 952 101 681 373 538
09.04.2020 1 595 350 95 455 354 021
08.04.2020 1 511 104 88 338 328 675
07.04.2020 1 426 096 81 865 300 069
06.04.2020 1 337 416 74 182 277 757
05.04.2020 1 272 322 69 396 260 154
04.04.2020 1 182 825 63 924 244 108
03.04.2020 1 095 917 58 787 225 811
02.04.2020 1 013 304 52 982 210 596
01.04.2020 932 605 46 498 193 632
31.03.2020 850 357 41 661 176 558
30.03.2020 780 392 37 551 164 631
29.03.2020 716 482 33 691 150 889
28.03.2020 657 777 30 431 141 419
27.03.2020 589 312 26 935 132 440
26.03.2020 525 054 23 684 122 200
25.03.2020 467 656 48 920 21 181 2 558 113 749 5 468
24.03.2020 418 736 40 406 18 623 2 126 108 281 7 196
23.03.2020 378 330 41 164 16 497 1 874 101 085 3 711
22.03.2020 337 166 32 568 14 623 1 650 97 374 5 735
21.03.2020 304 598 32 387 12 973 1 677 91 639 4 226
20.03.2020 272 211 29 456 11 296 1 430 87 413 2 471
19.03.2020 242 755 27 800 9 866 1 137 84 942 1 641
18.03.2020 214 955 17 764 8 729 824 83 301 2 467
17.03.2020 197 191 15 577 7 905 779 80 834 2 757
16.03.2020 181 614 14 131 7 126 691 78 077 2 044
15.03.2020 167 483 11 342 6 435 616 76 033 3 409
14.03.2020 156 141 10 892 5 819 415 72 624 2 372
13.03.2020 145 249 16 863 5 404 684 70 252 1 928
12.03.2020 128 386 2 484 4 720 105 68 324 1 321
11.03.2020 125 902 7 298 4 615 353 67 003 2 578
10.03.2020 118 604 5 010 4 262 277 64 425 1 913
09.03.2020 113 594 3 768 3 985 183 62 512 1 817
08.03.2020 109 826 3 980 3 802 244 60 695 2 366
07.03.2020 105 846 4 036 3 558 98 58 329 2 493
06.03.2020 101 810 3 924 3 460 112 55 836 2 039
05.03.2020 97 886 2 762 3 348 94 53 797 2 626
04.03.2020 95 124 2 280 3 254 94 51 171 2 942
03.03.2020 92 844 2 535 3 160 75 48 229 2 627
02.03.2020 90 309 1 938 3 085 89 45 602 2 886
01.03.2020 88 371 2 357 2 996 55 42 716 2 934
29.02.2020 86 014 1 890 2 941 69 39 782 3 071
28.02.2020 84 124 1 368 2 872 58 36 711 3 434
27.02.2020 82 756 1 359 2 814 44 33 277 2 893
26.02.2020 81 397 982 2 770 62 30 384 2 477
25.02.2020 80 415 845 2 708 79 27 907 2 678
24.02.2020 79 570 585 2 629 160 25 229 1 834
23.02.2020 78 985 386 2 469 11 23 395 509
22.02.2020 78 599 1 756 2 458 207 22 886 3 995
21.02.2020 76 843 644 2 251 4 18 891 714
20.02.2020 76 199 558 2 247 125 18 177 2 056
19.02.2020 75 641 503 2 122 115 16 121 1 769
18.02.2020 75 138 1 878 2 007 139 14 352 1 769
17.02.2020 73 260 2 034 1 868 98 12 583 1 718
16.02.2020 71 226 2 194 1 770 104 10 865 1 470
15.02.2020 69 032 2 145 1 666 143 9 395 1 337
14.02.2020 66 887 6 517 1 523 152 8 058 1 763
13.02.2020 60 370 15 148 1 371 253 6 295 1 145
12.02.2020 45 222 419 1 118 5 5 150 467
11.02.2020 44 803 2 040 1 113 100 4 683 737
10.02.2020 42 763 2 612 1 013 107 3 946 702
09.02.2020 40 151 3 030 906 100 3 244 628
08.02.2020 37 121 2 729 806 87 2 616 605
07.02.2020 34 392 3 594 719 85 2 011 524
06.02.2020 30 798 3 162 634 70 1 487 363
05.02.2020 27 636 3 744 564 72 1 124 272
04.02.2020 23 892 4 011 492 66 852 229
03.02.2020 19 881 3 094 426 64 623 151
02.02.2020 16 787 4 749 362 103 472 188
01.02.2020 12 038 2 113 259 46 284 62
31.01.2020 9 925 1 690 213 42 222 79
30.01.2020 8 235 2 070 171 38 143 17
29.01.2020 6 165 587 133 2 126 19
28.01.2020 5 578 2 652 131 49 107 406
27.01.2020 2 926 808 82 26 61 9
26.01.2020 2 118 680 56 14 52 13
25.01.2020 1 438 497 42 16 39 3
24.01.2020 941 288 26 8 36 6
23.01.2020 653 99 18 1 30 2
22.01.2020 554 114 17 8 28 3
21.01.2020 440 149 9 3 25 0
20.01.2020 291 93 6 3 25 0
19.01.2020 198 77 3 1 25 6
18.01.2020 121 56 2 0 19 4
17.01.2020 65 18 2 0 15 3
16.01.2020 47 5 2 0 12 4
15.01.2020 42 0 2 1 8 1
14.01.2020 42 0 1 7 0
13.01.2020 42 1 1 7 1
12.01.2020 41 1 6 4
11.01.2020 41 1 2
10.01.2020 41 1 2

Առաջին գրանցված մահը եղել է Ուհանում[56]։

Չինաստանի սահմաններից դուրս առաջին մահը գրանցվել է Ֆիլիպիններում[56][208][209]։

Առաջին մահը Ասիայից դուրս` Փարիզում[56]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ «WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020». World Health Organization. 2020 թ․ մարտի 11. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 11-ին.
  2. ↑ «Coronavirus Update (Live) for COVID-19 Wuhan China Virus Outbreak – Worldometer». www.worldometers.info.
  3. ↑ 3,0 3,1 Pinghui, Zhuang (2020 թ․ հունվարի 15). «Wuhan pneumonia: how search for source unfolded». South China Morning Post (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 16-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 «Undiagnosed pneumonia - China (HU) (01): wildlife sales, market closed, RFI Archive Number: 20200102.6866757». Pro-MED-mail. International Society for Infectious Diseases. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 13-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 Hui, David S.; Azhar, Esam EI; Madani, Tariq A.; Ntoumi, Francine; Kock, Richard; Dar, Osman; Ippolito, Giuseppe; Mchugh, Timothy D.; Memish, Ziad A. The continuing epidemic threat of novel coronaviruses to global health – the latest novel coronavirus outbreak in Wuhan, China(անգլ.) // International Journal of Infectious Diseases : journal. — 2020. — Т. 91. — С. 264—266. — ISSN 1201-9712. — doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009
  6. ↑ 6,0 6,1 «Wuhan seafood market pneumonia virus isolate Wuhan-Hu-1, complete genome». NCBI Genbank. National Center for Biotechnology Information. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 20-ին.
  7. ↑ «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)». Centers for Disease Control and Prevention (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 9-ին.
  8. ↑ «湖北黃岡：城鐵站、火車站離開黃岡市區通道暫時關閉». www.hkcna.hk. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 23-ին.
  9. ↑ hermesauto (2020 թ․ հունվարի 23). «Wuhan virus: China locks down Huanggang, imposes tough travel restrictions in 3 other cities, after Wuhan lockdown» (անգլերեն). The Straits Times. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 23-ին.
  10. ↑ https://www.telegraph.co.uk/news/2020/01/24/china-locks-eight-cities-pledges-new-hospital-within-six-days/
  11. ↑ «截至1月29日24时新型冠状病毒感染的肺炎疫情最新情况» (չինարեն). Национальная комиссия по здравоохранению КНР. 2020 թ․ հունվարի 30. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 30-ին.
  12. ↑ «Coronavirus impacts education». UNESCO (անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 4. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 7-ին.
  13. ↑ Tracking coronavirus: Map, data and timeline
  14. ↑ «Here Comes the Coronavirus Pandemic – Now, after many fire drills, the world may be facing a real fire». The New York Times. 2020 թ․ փետրվարի 29. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 1-ին.
  15. ↑ Krugman P (2020 թ․ փետրվարի 27). «When a Pandemic Meets a Personality Cult». Նյու Յորք Թայմս. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 29-ին.
  16. ↑ «В Ухане зафиксировали 195 случаев повторного заражения коронавирусом». tass.ru (ռուսերեն). ТАСС. 2020 թ․ փետրվարի 24. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.
  17. ↑ Perper, Rosie (2020 թ․ մարտի 5). «As the coronavirus spreads, one study predicts that even the best-case scenario is 15 million dead and a $2.4 trillion hit to global GDP». Business Insider – via Yahoo!.
  18. ↑ «ԱՀԿ-ն աշխարհում հայտարարել է կորոնավիրուսի համավարակ». Zonapositive.com. Zona News. 2020 թ․ մարտի 11. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 11-ին.
  19. ↑ Clamp, Rachel (2020 թ․ մարտի 5). «Coronavirus and the Black Death: spread of misinformation and xenophobia shows we haven't learned from our past». The Conversation – via Yahoo!.
  20. ↑ «ВОЗ объявила об окончании пандемии коронавируса». РБК (ռուսերեն). Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 6-ին.
  21. ↑ «Spain to treat COVID-19 as an endemic illness instead of pandemic». euronews (անգլերեն). 2022 թ․ հունվարի 18. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 6-ին.
  22. ↑ «Statement on the fifteenth meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the coronavirus disease (COVID-19) pandemic». www.who.int (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 6-ին.
  23. ↑ «Novel Coronavirus». World Health Organization (WHO). Արխիվացված օրիգինալից 22 January 2020-ին. Վերցված է 6 February 2020-ին.
    «COVID-19 timeline in the Western Pacific». World Health Organization (WHO). 18 May 2020. Արխիվացված է օրիգինալից 23 May 2020-ին. Վերցված է 6 July 2020-ին.
  24. ↑ «Mystery pneumonia virus probed in China». BBC News. 3 January 2020. Արխիվացված օրիգինալից 5 January 2020-ին. Վերցված է 29 January 2020-ին.
  25. ↑ 25,0 25,1 «[The epidemiological characteristics of an outbreak of 2019 novel coronavirus diseases (COVID-19) in China]». Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi = Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi (չինարեն). 41 (2): 145–151. February 2020. doi:10.3760/cma.j.issn.0254-6450.2020.02.003. PMID 32064853. S2CID 211133882.
  26. ↑ Perlman S (February 2020). «Another Decade, Another Coronavirus». The New England Journal of Medicine. 382 (8): 760–762. doi:10.1056/NEJMe2001126. PMC 7121143. PMID 31978944.
  27. ↑ Wong, M. C.; Cregeen, S. J.; Ajami, N. J.; Petrosino, J. F. (2020 թ․ փետրվար). «Evidence of recombination in coronaviruses implicating pangolin origins of nCoV-2019». bioRxiv (preprint). doi:10.1101/2020.02.07.939207.
  28. ↑ «Outbreak of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS‑CoV‑2): increased transmission beyond China – fourth update» (PDF). European Centre for Disease Prevention and Control. 14 February 2020. Վերցված է 8 March 2020-ին.
  29. ↑ 29,0 29,1 Cohen J (January 2020). «Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally». Science. doi:10.1126/science.abb0611. S2CID 214574620.
  30. ↑ Wang C, Horby PW, Hayden FG, Gao GF (February 2020). «A novel coronavirus outbreak of global health concern». Lancet. 395 (10223): 470–473. doi:10.1016/S0140-6736(20)30185-9. PMC 7135038. PMID 31986257.
  31. ↑ 31,0 31,1 Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, Zhang L, Fan G, Xu J, Gu X, Cheng Z, Yu T, Xia J, Wei Y, Wu W, Xie X, Yin W, Li H, Liu M, Xiao Y, Gao H, Guo L, Xie J, Wang G, Jiang R, Gao Z, Jin Q, Wang J, Cao B (February 2020). «Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China». Lancet. 395 (10223): 497–506. doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5. PMC 7159299. PMID 31986264.
  32. ↑ Joseph A (24 January 2020). «New coronavirus can cause infections with no symptoms and sicken otherwise healthy people, studies show». Stat. Արխիվացված օրիգինալից 24 January 2020-ին. Վերցված է 27 January 2020-ին.
  33. ↑ Chan JF, Yuan S, Kok KH, To KK, Chu H, Yang J, Xing F, Liu J, Yip CC, Poon RW, Tsoi HW, Lo SK, Chan KH, Poon VK, Chan WM, Ip JD, Cai JP, Cheng VC, Chen H, Hui CK, Yuen KY (February 2020). «A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster». Lancet. 395 (10223): 514–523. doi:10.1016/S0140-6736(20)30154-9. PMC 7159286. PMID 31986261.
  34. ↑ Ma J (13 March 2020). «China's first confirmed Covid-19 case traced back to November 17». South China Morning Post. Արխիվացված օրիգինալից 13 March 2020-ին.
  35. ↑ Davidson, Helen (2020 թ․ մարտի 13). «First Covid-19 case happened in November, China government records show—report». The Guardian. ISSN 0261-3077. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 15-ին.
  36. ↑ Li, Ruiyun; Pei, Sen; Chen, Bin; Song, Yimeng; Zhang, Tao; Yang, Wan; Shaman, Jeffrey (2020). «Substantial undocumented infection facilitates the rapid dissemination of novel coronavirus (COVID-19)». MedRxiv (Preprint): 2020.02.14.20023127. doi:10.1101/2020.02.14.20023127.
  37. ↑ Sun, Haoyang; Dickens, Borame Lee; Chen, Mark; Cook, Alex Richard; Clapham, Hannah Eleanor (2020). «Estimating number of global importations of COVID-19 from Wuhan, risk of transmission outside mainland China and COVID-19 introduction index between countries outside mainland China». MedRxiv (Preprint): 2020.02.17.20024075. doi:10.1101/2020.02.17.20024075.
  38. ↑ 38,0 38,1 «Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (Report). World Health Organization. 2020» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 14-ին.
  39. ↑ «WHO Director-General's opening remarks at the mission briefing on COVID-19—26 February 2020». World Health Organization. 2020 թ․ փետրվարի 26.
  40. ↑ «Interview with Christian Drosten: "We Have To Bring Down the Number of Cases Now. Otherwise We Won't Be Able To Handle It"». Die Zeit. 2020 թ․ մարտի 21.
  41. ↑ «60% of UK population need to get coronavirus so country can build 'herd immunity', chief scientist says». The Independent. 2020 թ․ մարտի 13. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  42. ↑ «Up to 70% of Germany could contract virus—Merkel». BBC News. 2020 թ․ մարտի 11.
  43. ↑ https://lenta.ru/articles/2022/02/21/farmb/
  44. ↑ https://www.cnews.ru/articles/2023-04-13_evtushenkov_vladimir_biznes_na_blago
  45. ↑ https://raexpert.ru/database/person/evtushenkov_vladimir_petrovich/
  46. ↑ https://www.tadviser.ru/index.php/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BE%D0%BD%D0%B0:%D0%95%D0%B2%D1%82%D1%83%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87
  47. ↑ «Laboratory testing for 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases». www.who.int (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մարտի 30-ին.
  48. ↑ Lau, Hien; Khosrawipour, Veria; Kocbach, Piotr; Mikolajczyk, Agata; Ichii, Hirohito; Schubert, Justyna; Bania, Jacek; Khosrawipour, Tanja (2020 թ․ մարտի 14). «Internationally lost COVID-19 cases». Journal of Microbiology, Immunology and Infection (անգլերեն). doi:10.1016/j.jmii.2020.03.013. ISSN 1684-1182. PMID 32205091.
  49. ↑ «COVID-19: First results of the voluntary screening in Iceland». Nordic Life Science—the leading Nordic life science news service (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 23. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 30-ին.
  50. ↑ «RIVM: verspreiding coronavirus lijkt af te remmen». RTL Nieuws (հոլանդերեն). 2020 թ․ մարտի 25. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 30-ին.
  51. ↑ «Bund sucht nicht mehr alle Corona-Infizierten». Der Bund (գերմաներեն). ISSN 0774-6156. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 30-ին.
  52. ↑ «Special Report: Italy and South Korea virus outbreaks reveal disparity in deaths and tactics». Reuters (անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 13. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 30-ին.
  53. ↑ Rothan HA, Byrareddy SN (May 2020). «The epidemiology and pathogenesis of coronavirus disease (COVID-19) outbreak». Journal of Autoimmunity. 109: 102433. doi:10.1016/j.jaut.2020.102433. PMC 7127067. PMID 32113704.
  54. ↑ «Coronavirus: Window of opportunity to act, World Health Organization says». BBC News. 2020 թ․ փետրվարի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 10-ին.
  55. ↑ «Coronavirus Death Toll Climbs in China, and a Lockdown Widens». The New York Times. 23 January 2020. Արխիվացված օրիգինալից 6 February 2020-ին. Վերցված է 10 February 2020-ին.
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 Ramzy A, May T (2 February 2020). «Philippines Reports First Coronavirus Death Outside China». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 3 February 2020-ին. Վերցված է 4 February 2020-ին.
  57. ↑ «Coronavirus Live Updates: First Death Outside Asia Reported in France». The New York Times. 2020 թ․ փետրվարի 15. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 15-ին.
  58. ↑ «Legislator from Iran's Qom alleges virus coverup». Al Jazeera. 2020 թ․ փետրվարի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.
  59. ↑ «코로나바이러스감염증-19 국내 발생 현황(일일집계통계, 9시 기준)» [Corona Virus Infection-19 Domestic Occurrence (Daily Statistics, 9:00)] (կորեերեն). 2020 թ․ փետրվարի 24.
  60. ↑ «Coronavirus, sette morti in Italia, 229 contagi. Le vittime di oggi hanno tutte più di 80 anni» [Coronavirus, seven dead in Italy, 229 infections. Today's victims are all over 80 years old]. La Repubblica (իտալերեն). 2020 թ․ փետրվարի 24. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.
  61. ↑ Gumbrecht, Jamie (n.d.). «Pandemic: The World Health Organization says coronavirus is a "never before seen" outbreak». CNN. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 14-ին.
  62. ↑ «Principles of Epidemiology | Lesson 3—Section 3». www.cdc.gov (ամերիկյան անգլերեն). 2019 թ․ փետրվարի 18. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 28-ին.
  63. ↑ «Coronavirus disease 2019: Situation Report 69» (PDF). World Health Organization. 2020 թ․ մարտի 29. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 29-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  64. ↑ Ritchie, Hannah; Roser, Max (2020 թ․ մարտի 25). Chivers, Tom (ed.). «What do we know about the risk of dying from COVID-19?». Our World in Data. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  65. ↑ Lazzerini, Marzia; Putoto, Giovanni (2020 թ․ մարտի 18). «COVID-19 in Italy: momentous decisions and many uncertainties». The Lancet Global Health (English). 0. doi:10.1016/S2214-109X(20)30110-8. ISSN 2214-109X. PMID 32199072.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  66. ↑ «What do we know about the risk of dying from COVID-19?». Our World in Data. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 28-ին.
  67. ↑ «WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19—11 March 2020». World Health Organization. 2020 թ․ մարտի 11. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 11-ին.
  68. ↑ 68,0 68,1 «Modelers Struggle to Predict the Future of the COVID-19 Pandemic». The Scientist Magazine. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  69. ↑ Resnick, Brian (2020 թ․ մարտի 17). «Scientists warn we may need to live with social distancing for a year or more». Vox. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  70. ↑ Ferguson, Neil M (n.d.). «Impact of non-pharmaceutical interventions (NPIs) to reduce COVID19 mortality and healthcare demand» (PDF). Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  71. ↑ Saplakoglu, Yasemin (2020 թ․ փետրվար). «How will the coronavirus outbreak end?». livescience.com. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  72. ↑ References for diagram are located at: Commons:File:Symptoms of coronavirus disease 2019 3.0.svg#References.
  73. ↑ 73,0 73,1 WHO–China Joint Mission (24 February 2020). «Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)» (PDF). World Health Organization (WHO). Վերցված է 8 March 2020-ին.
  74. ↑ Hopkins, Claire. «Loss of sense of smell as marker of COVID-19 infection» (PDF). Ear, Nose and Throat surgery body of United Kingdom. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 28-ին.
  75. ↑ The Key Stat in the NYTimes' Piece About Losing Your Sense of Smell Was Wrong, Slate, Shannon Palus, 27 March 2020. "... The actual percentage of patients in South Korea with anosmia, based on a survey from a medical society, was 15 percent ..."
  76. ↑ Iacobucci, Gareth (2020 թ․ մարտի 24). «60 seconds on . . . anosmia [loss of smell]». BMJ. 368: m1202. doi:10.1136/bmj.m1202. ISSN 1756-1833. PMID 32209546.
  77. ↑ «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Symptoms». Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ մարտի 20. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  78. ↑ Q&A on coronaviruses (COVID-19), WHO, 9 March 2020.
  79. ↑ Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, Liang WH, Ou CQ, He JX, և այլք: (2020 թ․ փետրվար). «Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China». The New England Journal of Medicine. doi:10.1056/NEJMoa2002032. PMID 32109013.
  80. ↑ Pan, X.; Chen, D.; Xia, Y.; Wu, X.; Li, T.; Ou, X.; և այլք: (2020 թ․ փետրվար). «Asymptomatic cases in a family cluster with SARS-CoV-2 infection». The Lancet: Infectious Diseases. 0 (4): 410–411. doi:10.1016/S1473-3099(20)30114-6. PMID 32087116.
  81. ↑ «2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)». US Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 18-ին.
  82. ↑ «WHO COVID-19 situation report 29» (PDF). World Health Organization. 2020 թ․ փետրվարի 19.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  83. ↑ «Q&A on coronaviruses (COVID-19): How long is the incubation period for COVID-19?». World Health Organization. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 26-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  84. ↑ Duarte, Fernando (2020 թ․ փետրվարի 24). «As the cases of coronavirus increase in China and around the world, the hunt is on to identify "patient zero"». BBC News. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 22-ին.
  85. ↑ 85,0 85,1 85,2 85,3 «Q & A on COVID-19». European Centre for Disease Prevention and Control (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մարտի 23-ին.
  86. ↑ 86,0 86,1 86,2 86,3 «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission». Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ մարտի 17. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 23-ին.
  87. ↑ 87,0 87,1 87,2 «Q&A on coronaviruses». World Health Organization. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 24-ին.
  88. ↑ Loh, Ne-Hooi Will; Tan, Yanni; Taculod, Juvel H.; և այլք: (2020 թ․ մարտի 18). «The Impact of High-Flow Nasal Cannula (HFNC) on Coughing Distance: Implications on Its Use During the Novel Coronavirus Disease Outbreak». Canadian Journal of Anesthesia. doi:10.1007/s12630-020-01634-3. PMC 7090637. PMID 32189218.
  89. ↑ Bourouiba, Lydia (2020 թ․ մարտի 26). «Turbulent Gas Clouds and Respiratory Pathogen Emissions: Potential Implications for Reducing Transmission of COVID-19». JAMA. doi:10.1001/jama.2020.4756. PMID 32215590.
  90. ↑ 6 feet enough for social distancing? MIT researcher says droplets carrying coronavirus can travel up to 27 feet, USA Today, Jordan Culver, 31 March 2020.
  91. ↑ «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Environmental Cleaning and Disinfection Recommendations». Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 24-ին.
  92. ↑ «New coronavirus stable for hours on surfaces». National Institutes of Health (NIH). 2020 թ․ մարտի 17. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 24-ին.
  93. ↑ Kampf, G.; Todt, D.; Pfaender, S.; Steinmann, E. (2020 թ․ մարտ). «Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and their inactivation with biocidal agents». The Journal of Hospital Infection. 104 (3): 246–251. doi:10.1016/j.jhin.2020.01.022. PMID 32035997. Կաղապար:Free access
  94. ↑ Burki T (November 2020). «China's successful control of COVID-19». The Lancet. Infectious Diseases. 20 (11): 1240–1241. doi:10.1016/S1473-3099(20)30800-8. PMC 7544475. PMID 33038941.
  95. ↑ Zhu N, Zhang D, Wang W, Li X, Yang B, Song J, և այլք: (2020 թ․ փետրվար). «A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019». The New England Journal of Medicine. 382 (8): 727–733. doi:10.1056/NEJMoa2001017. PMID 31978945.
  96. ↑ Zhou, Peng; և այլք: (2020 թ․ հունվարի 23). «Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin». bioRxiv (Preprint). doi:10.1101/2020.01.22.914952.
  97. ↑ 97,0 97,1 Ai T, Yang Z, Hou H, Zhan C, Chen C, Lv W, Tao Q, Sun Z, Xia L (2020 թ․ փետրվար). «Correlation of Chest CT and RT-PCR Testing in Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in China: A Report of 1014 Cases». Radiology: 200642. doi:10.1148/radiol.2020200642. PMID 32101510.
  98. ↑ «CT provides best diagnosis for COVID-19». ScienceDaily. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 14-ին.
  99. ↑ «ACR Recommendations for the use of Chest Radiography and Computed Tomography (CT) for Suspected COVID-19 Infection». American College of Radiology. 2020 թ․ մարտի 22.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  100. ↑ Laboratory testing for coronavirus disease 2019 (COVID-19) in suspected human cases: interim guidance, 2 March 2020 (PDF) (Report). World Health Organization. 2020 թ․ մարտի 2. hdl:10665/331329. WHO/COVID-19/laboratory/2020.4.
  101. ↑ Laboratory testing of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in suspected human cases: interim guidance, 17 January 2020 (PDF) (Report). World Health Organization. 2020 թ․ հունվարի 17. hdl:10665/330676. ISBN 9789240000971.
  102. ↑ «Coronavirus disease (COVID-19) technical guidance: Laboratory testing for 2019-nCoV in humans». World Health Organization (WHO). Արխիվացված օրիգինալից 15 March 2020-ին. Վերցված է 14 March 2020-ին.
  103. ↑ «2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV) Situation Summary». U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 30 January 2020. Արխիվացված օրիգինալից 26 January 2020-ին. Վերցված է 30 January 2020-ին.
  104. ↑ Brueck, Hilary (2020 թ․ հունվարի 30). «There's only one way to know if you have the coronavirus, and it involves machines full of spit and mucus». Business Insider. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 1-ին.
  105. ↑ «Curetis Group Company Ares Genetics and BGI Group Collaborate to Offer Next-Generation Sequencing and PCR-based Coronavirus (2019-nCoV) Testing in Europe». GlobeNewswire. 2020 թ․ հունվարի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 1-ին.
  106. ↑ «COVID-19—History and exam». BMJ Best Practice. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 8-ին.
  107. ↑ Li, Lin; Qin, Lixin; Xu, Zeguo; Yin, Youbing; Wang, Xin; Kong, Bin; Bai, Junjie; Lu, Yi; Fang, Zhenghan; Song, Qi; Cao, Kunlin; Liu, Daliang; Wang, Guisheng; Xu, Qizhong; Fang, Xisheng; Zhang, Shiqin; Xia, Juan; Xia, Jun (2020 թ․ մարտի 19). «Artificial Intelligence Distinguishes COVID-19 from Community Acquired Pneumonia on Chest CT». Radiology: 200905. doi:10.1148/radiol.2020200905. ISSN 0033-8419. PMID 32191588.
  108. ↑ 108,0 108,1 «Prevention & Treatment». US Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 21-ին.   This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  109. ↑ 109,0 109,1 «Advice for public». World Health Organization. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 8-ին.
  110. ↑ «What to do if you are sick with 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)». US Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  111. ↑ CDC (2020 թ․ փետրվարի 11). «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)». Centers for Disease Control and Prevention. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 4-ին.
  112. ↑ «Coronavirus (COVID-19)—5 things you can do to protect yourself and your community». Blog: Public Health Matters. Public Health England, Government of the United Kingdom. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 4-ին.
  113. ↑ «COVID-19 Information for Travel». US Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 25-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  114. ↑ «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)—Transmission». Centers for Disease Control and Prevention (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 17. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  115. ↑ «Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)». US Centers for Disease Control and Prevention. 2020 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 25-ին.
  116. ↑ «Expert interview: What is contact tracing?». Blog: Public Health Matters. Public Health England, Government of the United Kingdom. 13 February 2020. Վերցված է 28 February 2020-ին.
  117. ↑ «Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: Myth busters». World Health Organization. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 26-ին.
  118. ↑ Spinney, Laura (2020 թ․ մարտի 29). «Coronavirus vaccine: when will it be ready?». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 29-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  119. ↑ Taylor, Adam; Pitrelli, Stefano (2020 թ․ մարտի 24). «One continent remains untouched by the coronavirus: Antarctica». The Washington Post. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 3-ին.
  120. ↑ «Coronavirus public information campaign launched across the UK». Government of the United Kingdom. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 8-ին.
  121. ↑ «Overview of novel coronavirus (2019-nCoV)—Summary of relevant conditions». The BMJ. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 1-ին.
  122. ↑ «Coronavirus». WebMD. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 1-ին.
  123. ↑ «Novel Coronavirus—COVID-19: What Emergency Clinicians Need to Know». EBMedicine.net. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 9-ին.
  124. ↑ McCreary, Erin K.; Pogue, Jason M. (2020). «COVID-19 Treatment: A Review of Early and Emerging Options». Open Forum Infectious Diseases. doi:10.1093/ofid/ofaa105.
  125. ↑ 125,0 125,1 «Hospital readiness checklist for COVID-19». www.euro.who.int (անգլերեն). 2020 թ․ մարտի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 27-ին.
  126. ↑ Checklist for hospitals preparing for the reception and care of coronavirus 2019 (COVID-19) patients. European Centre for Disease Prevention and Control (Report) (անգլերեն). 2020 թ․ փետրվարի 26. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 27-ին.
  127. ↑ «Китайский коронавирус оказался гибридным и передался людям от змей». nauka.vesti.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) // Вести.ру, 23.01.2020
  128. ↑ Mystery deepens over animal source of coronavirus
  129. ↑ «От кого коронавирус?». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 26-ին.
  130. ↑ «Pneumonia of unknown cause – China. Disease outbreak news». World Health Organization. 2020 թ․ հունվարի 5. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 6-ին.
  131. ↑ Schnirring, Lisa (2020 թ․ հունվարի 14). «Report: Thailand's coronavirus patient didn't visit outbreak market». CIDRAP (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 15-ին.
  132. ↑ Китайский врач ещё 30 декабря предупредил о коронавирусе — но тогда ему никто не поверил. В итоге он сам заразился и умер // «Медуза», 3.02.2020.
  133. ↑ Schnirring, Lisa (2020 թ․ հունվարի 11). «China releases genetic data on new coronavirus, now deadly». CIDRAP (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 12-ին.
  134. ↑ Schnirring, Lisa (2020 թ․ հունվարի 15). «Second family cluster found in Wuhan novel coronavirus outbreak». CIDRAP (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 16-ին.
  135. ↑ Wee, Sui-Lee; Jr, Donald G. McNeil (2020 թ․ հունվարի 8). «China Identifies New Virus Causing Pneumonialike Illness». The New York Times (անգլերեն). ISSN 0362-4331. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 14-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 14-ին.
  136. ↑ Schirring, Lisa (2020 թ․ հունվարի 16). «Japan has 1st novel coronavirus case; China reports another death». CIDRAP (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 16-ին.
  137. ↑ Kyodo News. «China announces 2nd death from new coronavirus». Kyodo News+. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 16-ին.
  138. ↑ «武汉市卫生健康委员会». wjw.wuhan.gov.cn. 2020 թ․ հունվարի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 16-ին.
  139. ↑ «Контроль в российских аэропортах из-за коронавируса. Фоторепортаж». РБК. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին.
  140. ↑ «Информационный бюллетень о ситуации и принимаемых мерах по недопущению распространения заболеваний, вызванных новым коронавирусом». www.rospotrebnadzor.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.
  141. ↑ «Онищенко объяснил, почему Китай справился со вспышкой коронавируса» (ռուսերեն). Интерфакс. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  142. ↑ Imai, Natsuko; Dorigatti, Ilaria; Cori, Anne; Riley, Steven; Ferguson, Neil M "Estimating the potential total number of novel Coronavirus cases in Wuhan City, China (Report 2" (ут) // Imperial College London. — 2020.
  143. ↑ Lisa Schnirring | News Editor | CIDRAP News | Jan 22, 2020. «WHO decision on nCoV emergency delayed as cases spike» (անգլերեն). CIDRAP. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 23-ին. {{cite web}}: |author= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  144. ↑ Gallagher, James (2020 թ․ հունվարի 18). «New Chinese virus 'will have infected hundreds'». BBC News. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 23-ին.
  145. ↑ «Власти Китая вторые сутки не обнаружили новых заразившихся коронавирусом» (ռուսերեն). Интерфакс. 2020 թ․ մարտի 20. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին.
  146. ↑ «Китай снимает двухмесячный карантин в провинции Хубэй после спада эпидемии» (ռուսերեն). ТАСС. 2020 թ․ մարտի 25. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 25-ին.
  147. ↑ 147,0 147,1 «World financial markets rocked by China coronavirus». The Guardian. 2020 թ․ հունվարի 23.
  148. ↑ «Запретный город закрыт, нефть падает: коронавирус наносит удар по экономике». www.vesti.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) // Вести.ру, 24 января 2020
  149. ↑ «Бизнес в опасности: коронавирус подтачивает экономику». www.gazeta.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) // Газета.Ru, 29.01.2020
  150. ↑ 150,0 150,1 «Global markets slide on back of coronavirus concerns in China». The Guardian. 2020 թ․ հունվարի 27.
  151. ↑ «Чем коронавирус опасен для "Газпрома"». DW. 2020 թ․ փետրվարի 11.
  152. ↑ «Монголия закрыла границу с Китаем из-за коронавируса». ՌԻԱ Նովոստի. 2020 թ․ հունվարի 27. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 26-ին.
  153. ↑ «Apple временно закрыла магазины в Китае из-за коронавируса». Forbes. 2020 թ․ փետրվարի 1.
  154. ↑ «Немецкие автоконцерны приостанавливают производство в КНР». DW. 2020 թ․ հունվարի 30.
  155. ↑ «Центробанк Китая поддержит экономику страны на фоне вспышки коронавируса». DW. 2020 թ․ փետրվարի 2.
  156. ↑ «Китайские биржевые индексы рухнули из-за коронавируса». Радио Свобода. 2020 թ․ փետրվարի 3.
  157. ↑ «Коронавирус: рухнули рынки и цена на нефть». Радио Свобода. 2020 թ․ փետրվարի 28.
  158. ↑ «Коронавирус ввел рынки в историческое падение». The Bell. 2020 թ․ փետրվարի 28.
  159. ↑ Li R, Pei S, Chen B, Song Y, Zhang T, Yang W, Shaman J (2020). «Substantial undocumented infection facilitates the rapid dissemination of novel coronavirus (COVID-19)». Medrxiv: 2020.02.14.20023127. doi:10.1101/2020.02.14.20023127.
  160. ↑ Chinese regulators remove 'Plague Inc' game from Apple's China app store
  161. ↑ Sun H, Dickens BL, Chen M, Cook AR, Clapham HE (2020). «Estimating number of global importations of COVID-19 from Wuhan, risk of transmission outside mainland China and COVID-19 introduction index between countries outside mainland China». Medrxiv: 2020.02.17.20024075. doi:10.1101/2020.02.17.20024075.
  162. ↑ «Эксперт рассказал, сколько теряет экономика Китая из-за коронавируса». ria.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  163. ↑ Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) (Report). World Health Organization. 2020. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/who-china-joint-mission-on-covid-19-final-report.pdf
  164. ↑ Jack Derwin (2020 թ․ հունվարի 31). «The Wuhan coronavirus will hurt these Australian companies and cost the economy billions, according to global bank UBS» (անգլերեն). Business Insider Australia. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 11-ին.
  165. ↑ «Formula 1, FIA and AGPC announce cancellation of the 2020 Australian Grand Prix | Formula 1®» (անգլերեն). www.formula1.com. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 13-ին.
  166. ↑ «Венгрия ввела чрезвычайное положение из-за коронавируса. Через 5 недель в Будапеште запланирован финал Кубка Федерации». 2020 թ․ մարտի 11.
  167. ↑ «Чемпионата Германии остановлен из-за коронавируса, титул разыгран не будет». Советский спорт. 2020 թ․ մարտի 10.
  168. ↑ Объяснена аномально низкая смертность от коронавируса в Германии // Лента. Ру, 21 марта 2020
  169. ↑ «RKI - Coronavirus SARS-CoV-2 - Archiv der Situationsberichte des Robert Koch-Instituts zu COVID-19 (ab 4.3.2020)». www.rki.de. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 22-ին.
  170. ↑ «В Италии из-за коронавируса закрыли достопримечательности // Российская газета, 23.02.2020». rg.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  171. ↑ Карантинный режим введен на большей части севера Италии // Известия, 8 марта 2020
  172. ↑ «Coronavirus: All sport in Italy suspended because of outbreak» (անգլերեն). BBC Sport. 2020 թ․ մարտի 9.
  173. ↑ Телефонный разговор с премьер-министром Италии Джузеппе Конте / kremlin.ru
  174. ↑ В группу Минобороны России для оказания помощи Италии вошли ведущие специалисты в области вирусологии и эпидемиологии / mil.ru
  175. ↑ «Крупная японская фотовыставка CP+ 2020 тоже отменена из-за вспышки коронавируса». 3dnews.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link). 3DNews.ru
  176. ↑ 21 февраля 2020 года организаторы глобальной биофармацевтической конференции Bio Asia, запланированной на 10-12 марта 2020 года в Токио, сообщили об отмене мероприятия в связи с коронавирусом «Tokyo Marathon Cancels Mass Participation Race, To Go Ahead as Elite-Only Event (updated)». japanrunningnews.blogspot.com. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  177. ↑ Эстония объявила чрезвычайное положение из-за коронавируса // Лента.ру, 13 марта 2020
  178. ↑ «В Эстонии уже 41 больной коронавирусом. Это число будет расти». RUS Delfi. 2020 թ․ մարտի 13. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 13-ին.
  179. ↑ Франция ограничила поездки по стране // Лента. Ру, 16 марта 2020
  180. ↑ Французов просят сменить привычки: Макрон ввел «военное положение» из-за коронавируса // Вести, 17 марта 2020
  181. ↑ Какие меры приняты в Узбекистане против коронавируса. Главное
  182. ↑ Гуляния на Навруз отменены
  183. ↑ Работа кинотеатров приостанавливается, футбольные матчи отменяются
  184. ↑ Конференцию GDC 2020 перенесли на лето из-за коронавируса
  185. ↑ Important GDC 2020 Update
  186. ↑ «First Travel-related Case of 2019 Novel Coronavirus Detected in United States» (անգլերեն).
  187. ↑ Коронавирус обнажил хрупкость американского процветания // Взгляд, 9 марта 2020
  188. ↑ ««Мастерс» в Индиан-Уэллсе отменили. Дальше будет хуже?». 2020 թ․ մարտի 9.
  189. ↑ «Источник: «Мастерс» в Майами из-за коронавируса отменён». 2020 թ․ մարտի 12.
  190. ↑ «Коронавирус отменил выставку E3: какие игры мы не увидим» (ռուսերեն). Газета.Ru. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 12-ին.
  191. ↑ «ВОЗ объявила пандемию коронавируса в мире» (ռուսերեն). www.kommersant.ru. 2020 թ․ մարտի 11. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 12-ին.
  192. ↑ Осторожно, Америка закрывается // Коммерсантъ.
  193. ↑ Коронавирус разрушает мировой спорт на наших глазах. Катастрофа в режиме LIVE
  194. ↑ «Official Notice · Ultra Music Festival» (անգլերեն). Ultra Music Festival. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 16-ին.
  195. ↑ «Чемпионат мира-2020 по фигурному катанию в Монреале отменен из-за коронавируса». 2020 թ․ մարտի 11.
  196. ↑ «ВОЗ объявила пандемию коронавируса в мире» (ռուսերեն). RT на русском. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 11-ին.
  197. ↑ «There is an increasing number of cases in several EU/EEA countries without epidemiological links to explain the source of transmission» Daily risk assessment on COVID-19(անգլ.) ECPC, 13 March 2020
  198. ↑ Марика Димитриади. «Что делает Европа, чтобы остановить коронавирус?» (ռուսերեն). Euronews. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 19-ին.
  199. ↑ «Зараженных СOVID-19 в мире уже больше, чем в Китае» (ռուսերեն). КорреспонденТ.net. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  200. ↑ Мария Лисицына. «Макрон объявил о закрытии въезда в Шенген с 17 марта» (ռուսերեն). РБК. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 19-ին.
  201. ↑ Harsh Chauhan. «The U.S. Stock Market Could Crash Another 25% If This Nightmare Scenario Unfolds» (անգլերեն). CNN. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  202. ↑ «Московский кинофестиваль перенесли из-за коронавируса» (ռուսերեն). Интерфакс. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  203. ↑ Олег Усков. «Каннский кинофестиваль перенесли из-за пандемии» (ռուսերեն). Российская газета. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  204. ↑ [1]
  205. ↑ Наталья Копылова. «Международный авиасалон Фарнборо отменили из-за коронавируса» (ռուսերեն). ՌԻԱ Նովոստի. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 20-ին.
  206. ↑ «https://www.interfax.ru/world/699805» (ռուսերեն). Интерфакс. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 21-ին. {{cite web}}: External link in |title= (օգնություն)
  207. ↑ «GDP per capita (current US$) - Georgia, Turkiye, Azerbaijan, Iran, Islamic Rep., St. Vincent and the Grenadines | Data». data.worldbank.org. Վերցված է 2022-08-11-ին.
  208. ↑ Philippines, World Health Organization (2020 թ․ փետրվարի 1). «A 44-year-old male is confirmed as the second person with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in the Philippines. He passed away on 1 February 2020.pic.twitter.com/5a5tPWtvpc». @WHOPhilippines. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 2-ին.Կաղապար:Primary source inline
  209. ↑ «Coronavirus updates: U.S., Japanese citizens die in Wuhan». NBC News. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 10-ին.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «COVID-19 համավարակ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wiki.x.io/w/index.php?title=COVID-19_համավարակ&oldid=10063550» էջից